Akranes - 23.04.1942, Blaðsíða 3

AKRANES
3
ÓLAFUR B. BJÖRNSSON:
Fjárhogsviðhorf Akraness í framtíðinni
Því verður ekki móti mælt, að mikið
er búið að gera á íslandi síðan viðreisn-
in hófst. f skjóli þess megum vér þó
ekki sofa, eða loka augunum fyrir því
mikla, sem ógert er. Allt sem ógert er
fyrir fsland lætur. oss því ekki í friði,
meðan vér stöndum báðum fótum í líf-
inu. Að lausn þessara ýmsu óleystu
verkefna verðum vér því að vinna með-
an vér megum. En ef vér gætum með
einhverjum „töfrabrögðum“ haldið
áfram að leysa mestu vandamál lands
vors, eftir að vér værum „gengnir til
hvílu“, hefðum vér unnið enn meira
gagn. Ómetanlegt gagn. Þá verðum vér
samverkamenn hverrar kynslóðar. Ekk-
ert minna er nógu gott fyrir ísland.
Það er ekki alltaf eins erfitt eins og
margur hyggur, að gera gagn svo um
muni. Til þess þurfa menn að vera vilj-
ugir, og vakandi fyrir þörfinni. Nenna
að berjast fyrir hugsjón sinni og þora
að standa við hana. Þola með henni súrt
og sætt.
Árið 1928 bar ég þá tillögu fram í
hreppsnefnd Ytri-Akraneshrepps, að
hreppssjóður leggði á því herrans ári
1000 kr. í sjóð. Þar með væri grund-
vallaður „Framfarasjóður Akraness".
Þessu var þá þegar mjög vel tekið. Einn
nefndarmanna var aðeins hræddur við
eitt í þessu sambandi. Að þær virðulegu
hreppsnefndir, sem eftir okkur tækju
við stjórn, myndu hætta að leggja í
sjóðinn, og ef til vill „éta hann upp“.
Vér megum ekki alltaf halda að þeir,
sem við eiga að taka af oss, séu ávallt
verri en vér sjálf, og óhyggnári. Ef vér
í dag stígum djarft spor til hags og
heilla mörgum kynslóðum, ekki einasta
það, heldur „öldum og óbornum“. Þá
komumst vér ekkert áfram, ef vér ekki
staðfastlega trúum því, að þeir, sem við
taka, bæti þar um, en eyðileggi ekki. Ef
ekki er lifað og starfað í þeirri trú,
verður enn lengur skuggsýnt en ella í
mannheimi.
Með slíkri trú á framtíðina rúundu
þeir og vér þannig sverjast í fóstbræðra-
lag um að koma lífsverðmætunum til
hjálpar og bera þau fram til sigurs.
Ef til vill af þessari hræðslu. Ef til
vill af ódugnaði mínum, varð ekkert af
þessari, þó hyggilegu framkvæmd 1928.
1932 skrifaði ég eftir beiðni alllanga
grein um þennan sjóð í blaðið Lögréttu.
Bar hún yfirskriftina „Varasjóður
hreppanna". Þar skaut ég því fram, að
Alþingi ætti að styðja þessa hugmynd
með viðeigandi lagasetningu. Ekki fyr-
ir Akranes, heldur fyrir landið í heild.
Hefði verið mikill styrkur að heimildar-
lögum í þessu skyni. Alþingi hefir margt
gert, sem síður skyldi, og minni ávöxt
hefði borið.
Ef þetta ráð hefði verið hér upp tek-
ið 1928, hefði slíkur sjóður nú þegar-
verið búinn að vinna hér nokkurt gagn.
Hann væri þá a. m. k. búinn að grund-
valla trú fleiri en Akurnesinga á lífs-
gildi þessarar hugmyndar. Og hefðu
þannig „unnist nokkur ár“.
En þar sem Akranes fékk nú á „fjör-
ur“ sínar allgildan f jársjóð til að grund-
valla með þennan „Framfarasjóð", þar
sem var hluti þess af stríðsgróðaskatti
þeim, er bænum ber, fannst mér víta-
vert að gera hann að eyðslueyri „í góð-
æri“. Á engan hátt fannst mér heldur
betra að nota bölvun stríðsins, en til að
byggja með upp framtíðina.
Af þessum ástæðum, og sama sann-
færingarkrafti og áður á gildi hug-
myndarinnar, bar ég svo þessa hug-
mynd fram í bæjarstjórn Akraness. Ég
vona að hún sjái dagsins ljós í fram-
kvæmd, og ég vona að hún eigi eftir að
færa Akranesi, og hverjum þeim sem
vill nota, gæfu og gengi um alla framtíð.
Frumvarp þetta til skipulagsskrár og
greinargerð fyrir því hljóðar svo:
FRUMVARP
að Skipulagsskrá fyrir „Framfarasjóð
Akraness“, Akranesi.
1. gr.
Sjóðurinn heitir „Framfarasjóður
Akraness", og er eign Akraneskaup-
staðar.
2. gr.
Stofnfé sjóðsins er:
1. Illuti bæjarins af stríðsgróðaskatti
1941.
2. Árlegt framlag frá bæjarsjóði
Akraness, er nemi allt að 5% —
fimm af hundraði — af árlegum
álögðum útsvörum. Þó aldrei minna
en 5000 kr. — fimm þúsund krón-
ur — á ári.
3. Vaxtatekjur, gjafir og aðrar tekj-
ur, er sjóðnum kann að áskotnast.
3. gr.
Sjóðinn skal ávaxta í Söfnunarsjóði
Islands eða annari tryggri stofnun, í
bankavaxtabréfum, ríkisskuldabréfum
eða öðrum jafntryggum verðbréfum, að
svo miklu leyti sem hann verður ekki
4. gr.
ávaxtaður samkv. 4. gr.
Tilgangur sjóðsins er að styðja og
efla framfarir á Akranesi á þann hátt.
er hér segir:
1. Sjóðsstjórnin má hinn 2. janúar ár
hvert, í fyrsta sinn 2. janúar 1943,
lána bænum úr sjóðnum til 25 ára,
gegn 5% ársvöxtum, 14 — helm-
ing — af innstæðu hans til ein-
hverra þeirra framkvæmda, er hér
greinir: Til hverskonar hafna-
og lendingabóta, sjóvarnagarða,
vatnsaf lsvirk j unar, gistihúsbygg-
sjúkrahúsbygginga, vatnsleiðslu,
ingar, skolpræsagerðar, vegalagn-
inga, skólahúsbygginga, bæjarhús-
bvgginga, land- eða jarðakaupa,
jarðræktar, girðinga um ræktunar-
land eða beitiland, trjáræktar,
skrúðgarðs.
Lán má aldrei taka nema 2. janúar.
Ef lán hefir ekki verið tekið 2. janú-
ar, má ekki hreyfa sjóðinn það ár.
Ekki má heldur lána úr sjóðnum
stóra eða smáa upphæð, nema bæj-
arstjórnin hafi lagt í sjóðinn 5 þús-
und krónur hið minnsta fyrir það
ár, sem lánið er veitt á. Ekki má
heldur veita lán úr sjóðnum, nema
lántakandi hafi fyrir þann dag,
sem lánið er veitt, greitt vexti og
afborganir til sjóðsins fyrir næst-
liðið ár. Sé skuldlaus við sjóðinn
með vaxta- og afborganagreiðslur.
2. 1 öðru lagi er sjóðsstjórninni heim-
ilt að veita:
a. Til verkamannabústaða allt að
fasteignamatsverði hússins eða
húsanna, út á 1. og eða 2. veð-
rétt. Lán þessi má veita til 25
ára, gegn 3% — þrjá af hundr-
aði — ársvöxtum. 1 þessu skyni
má þó aldrei lána meira en 1/5
— einn fimmta — þess f jár, sem
er til láns á hverjum tíma.
b. Til skipabygginga allt að 75%
af matsverði, gegn 1. og eða 2.
veðrétti skipsins eða skipanna
og annari tryggingu, er sjóðs-
stjórnin metur gilda. Lán þessi
má veita allt að 15 árum með
sömu ársvöxtum og Fiskveiða-
sjóður lánar á hverjum tíma. I
þessu skyni má þó aldrei lána
meira en 1/5 — einn fimmta —
hluta þess fjár, sem er til láns
á hverjum tíma.
Lán undir 2. lið a og b má lána til
félaga og einstaklinga.
5. gr.
Sjóðsstjórnin skal skipuð 3 mönnum
búsettum á Akranesi, sem bæjarstjórn-
in kýs til 6 ára í senn. Skulu þeir kosnir
hlutbundinni kosningu.
6. gr.
Stjórn sjóðsins ber að halda gerðabók
fyrir sjóðinn, og færa inn í hana skipu-
lagsskrá þessa, fundarsamþykktir, um-
sóknir um lán úr sjóðnum, lánveiting-
ar og annað, er varðar hag og rekstur
sjóðsins. Henni ber og að halda bók yfir
eignir sjóðsins, tekjur hans og gjöld,
og færa í hana ársreikning sjóðsins.
7. gr.
Reikningsár sjóðsins er almanaksár-
ið, og skal stjórnin birta ársreikninga
hans í Lögbirtingablaðinu. Bæjarstjórn
kýs endurskoðendur.
8. gr.
Leita skal konunglegrar staðfesting-
ar á skipulagsskrá þessari.
9. gr.
Skipulagsskrá þessa skal birta í B-
deild Stjórnartíðindanna.
GREINARGERÐ
fyrir frv. um skipulagsskrá fyrir
„Framfarasjóð Akraness“.
Öllum okkur er ljóst, hve mikið er
hér ógert á Akranesi, meira og minna
aðkallandi. Við erum sjálfsagt ekki þau
börn að gera okkur í hugarlund, að öll
þessi miklu verkefni verði leyst í skjótri
svipan. Til þess að sjá þann draum ræt-
ast, verðum við að leggja hart að okk-
ur. Við verðum að nota til þess jafnvel
hin smæstu ráð, jafnvel þau, sem lítils-
virði kunna að vera í sumra augum, og
seinvirk að hinu mikla marki. Að Akui'-
nesingar geti „unað glaðir við sitt“. Það
er alltaf mikilsvirði að vinna sér hægt.
Að grípa „gæsina“ þegar hún gefst. Að
vera vakandi fyrir þeim hyggindum,
sem í hag koma, og nota þau til hins
ítrasta.
Við höfum undanfarið verið að tala
um að láta stríðsgróðaskatt þann, er
Akranesi kann að áskotnast, ekki verða
að eyðslueyri. Hafa komið fram um