Akranes - 01.06.1943, Blaðsíða 5

AKRANES
49
Mb. Kjartan Ólafsson.
ar til fiskveiða. Skipinu gefið nafnið
„Ólafur Bjarnason" og stundaði Bjarni
á því þorsk- og síldveiðar af miklu
kappi í þrjú ár. Þá var skipið selt Páli
Bjarnasyni og Páli Ólafssyni. Það V&r
þá skýrt „Bjarki“ og heitír svo enn.
Margir hafa eignast það síðan, en nú-
verandi eigandi er Steindór Hjaltalín, er
hefur gert því mikið til góða.
Árið 1929 sigldi Bjarni til Þýzkalands
og kaupir þar fyrir þessa sömu eigend-
ur tvo litla togara, sem Þjóðverjum þótti
oflitlir til slíks „langræðis“ sem að sigla
á íslandsmið. Var annar 196 tonn, en
hinn 191 tonn. Stærra skipið var nefnt
„Ólafur Bjarnason“ og er sá, sem enn er
við líði. Hinn var skírður Þormóður,
gerður hér út í tvö ár, en þá seldur til
Akureyrar. Fyrsti skipstjóri á honum
var hinn góðkunni Guðmundur Þorlák-
ur. Síðar var hann seldur vestur á
firði. Hann hafði fengið miklar viðgerð-
ir og því að mörgu leyti í ágætu standi.
En (líkl. 1935) er listin til skipakaupa
ekki meir en það, að Þormóður var seld-
ur til niðurrifs fyrir segjum og skrifum
5000 krónur. Þegar þetta var kostaði að
gera við skipið fullkomlega 25 þúsund
krónur. Vissi ég að forstjóri vélsmiðju
einnar í Reykjavík fór niður í banka og
bað um lán, sem þessu næmi til að gera
við skipið, sem væri annars svo gott, að
vanvirða væri að „höggva það upp“,
(því þá hafði þessi smiðja ekkert að gera
yfir sumarmánuðina), því var harðneit-
að. Þetta voru endalok Þormóðs.
íslendingar höfðu fram að því lítið
fiskað með línu á svo stórum skipum.
Enda voru margir vantrúaðir á þá
möguleika. Bjarni eyddi alveg þeirri
vantrú. Hann sótti afar fast og „elti“
fiskinn. Hann lagði og dró línu í veðri,
sem togararnir höfðust ekki að. Bjarni
var við fisk jafnvel vikuna út, þó ekki
væri litið til sjávar af landróðrabátum.
Þetta voru þá og tilvalin síldveiðiskip,
enda fiskaði hann vel í það veiðarfæri
ekki síður.
Bjarni var feiknar kapps- og atorku-
maður og gat aldrei iðjulaus verið, það
var eins og hann gæti helzt ekki verið
nokkra stund í landi. Hann vildi því um
fram allt skapa aðstöðu til þess að geta
haldið skipinu út allt árið. Bjarna lang-
aði því til að freista þess að fiska í skip-
ið í ís til sölu á erlendum markaði, á
þeim tíma árs, sem ekki var hægt að
stunda saltfiskveiðar vegna tregfiski.
Þetta tókst, þó engin uppgrip væru.
- ■■ .......... ...... ..........
Hann fyllti venjulegast skipið á þeim
tíma, sem eðlilegur var án þess að saka
fiskinn. Það aflaði erlends gjaldeyris,
þegar þess var mikil þörf. Það lengdi út-
haldstíma skipsins og veitti mörgum
manni meiri atvinnu, sem þá var mikils
virði, þó ekki sé þess eins mikil þörf nú.
Einu sinni, þegar ekki var hægt að fara
á síldveiðar vegna verðleysis, og um það
leyti vonlaust að fiska í skipið nógu
íljófct til Englandsfarar, gerði Bjarni út
leiðangur á Ólafi vestur í Grænlandshaf
til lúðuveiða. Það hafði aldrei verið gert
fyrr. Margar lúður fékk hann, en ekki
svo mikið, að kostnaði svaraði að sigla
með það. Af því sem hér er sagt, má sjá
dugnað Bjarna og atorku, brautryðj-
endastarf hans um skipakost og fisk-
veiðar, sem og hagnýtingu aflans. Bjarni
var afburða heppinn eins og það er kall-
að. Hann var hugkvæmur, útsjónarsam-
ur og úrræðagóður svo af bar, enda gjör-
hugsaði hann svo allt í sambandi við
starf sitt, og var svo nákvæmur og eftir-
tökusamur á fengna reynslu á langri
tíð, að svo virtist sem áætlanir hans og
áform brygðust aldrei og ekkert haml-
aði þeim að rætast. Allir þessir eigin-
leikar lýstu sér í ríkum mæli frá fyrstu
tíð er Bjarni var formaður á mótorbát-
unum bæði hér heima, í Sandgerði og
útilegum. Hjá honum var forystan ör-
ugg og óbilandi, farið þegar fært var og
þó stundum teflt á fremsta hlunn — því
sveltur sitjandi kráka, þegar fljúgandi
fær —, en alltaf „vel farið að sjó“ eins
og sagt var í gamla daga.
Bjarni var kvæntur frændkonu sinni,
Elínu Ásmundsdóttur frá Háteig og Ól-
ínar konu hans Bjarnadóttur og voru
þau þannig systkinabörn.
Síðar í þessum þáttum mun starfs
Bjarna verða nánar getið.
Loftur Loftsson og Þ&rSur Ásmundsson.
Svo sem þér sjáið fyrr í þessum kafla
voru þessir menn tveir af þeim fimm
unglingum, sem létu byggja hinn fyrsta
stóra mótorbát, sem byggður var 1906,
en kom hingað snemma á árinu 1907.
Árið 1908 settu þeir á fót verzlun hér og
seldu þar allar venjulegar verzlunarvör-
ur, en fóru fljótt að gefa sig samhliða
að útgerð. Svo sem fyrr er sagt kaupa
þeir ásamt Halldóri Jónssyni bátinn
Hafrenning 1910. Um svipað leyti kaupa
þeir Fram af hinum fyrstu eigendum,
eins og áður er sagt. Um áramótin 1913
og 14 kaupa þeir Sandgerðiseignina af
Matthíasi Þórðarsyni.
Forsaga útgerðarstöðvarinnar í Sand-
gerði er í stórum dráttum þessi:
Það mun hafa verið 1906 er mikið var
rætt um það í dönskum blöðum, að
notfæra sér auðæfin t sjónum umhverf-
is ísland. Lauritsen konsúll frá Esbjerg
var framarlega í flokki þeirra, sem gera
vildu tilraunir með fiskveiðar á mótor-
eða gufuskipum. Hann lét í þessu skyni
byggja nokkur skip, er næsta sumar
stunduðu hér veiðar fyrir vestur- og
norðurlandi. Veiðiskapur þessi gekk
mjög illa og hlutu aðilar af þessu mikið
tjón. Til þess að komast betur að eigin
sjón og raun í þessum efnum, kom Laur-
itsen sjálfur hingað til lands. Árið 1908
réði hann svo Matthías Þórðarson til að
sjá fyrir sig um þessa útgerð. Sumarið
1908 fiskuðu skipin líka lítið og vildi
Lauritsen því ekki fást við þessa hluti
lengur, enda hafði hann þá þegar tapað
allmiklu fé á þessari tilraun. Danskir
menn með Lauritsen í broddi fylkingar
byggðu fyrst stöðina í Sandgerði eftir
fyrirsögn Matthíasar. En þar sem Laur-
itsen hætti fljótt, keypti af honum hinn
landskunni dugnðarmaður P. J. Thor-
steinsson, sem strax seldi Matthíasi
helminginn. En árið 1910 kaupir Matt-
hías eignarhluta Thorsteinssons líka.
Árið 1915 láta þeir Loftur og Þórður
í félagi við Jón Sigurðsson í Lambhús-
um og Bjarna á Ólafsvöllum byggja mo.
„Sigurfara“, 10.31 smálest að stærð,
og er Jón formaður á bátnum lengi.
Seinna kaupir Sigurður Símonarson
hlut Bjarna, en á hann ekki nema ár
eða svo. Seinna var Sigurfarinn stækk-
aður og að síðustu seldur vestur á firði.
Árið 1917 kaupa þeir frá Danmörku
mb. Ingólf og Kjartan Ólafsson, sem
báðir voru yfir 30 tonn, sama árið kaupa
þeir og mb. Heru af Garðari Gíslasyni.
1915 kaupa þeir Krosshúsið ásamt með-
fylgjandi lóð, en rífa húsið og byggja
upp úr því á sömu lóð íshús, og er það
annað íshúsið, sem hér var reist. Suð-
austanvert við húsið gerðu þeir tjörn
eigi alllitla til þess að taka af ís til notk-
unar við frystingu, því þá þekktust hér
enn ekki vélar til slíkra hluta. Það mun
hafa verið 1912, sem þeir byggðu niður
við Steinsvör neðsta fiskhúsið, sem þar
er og stendur enn. 1917 keyptu þeir jörð-
ina Heimaskaga af Gísla Daníelssyni. í
kringum húsið, sem og á Krosshússlóð-
inni og á neðsta hluta túnsins gerðu þeir
allmikla fiskreiti, sem notaðir voru með-
an nokkuð var verkað af saltfiski.
Á þessum árum höfðu þeir mikla drift
og mikið í veltunni bæði hér og í Sand-
gerði, þar sem þeir höfðu mikla útgerð
og verzlun og viðlegu fleirri báta úr
ýmsum áttum. Þegar bátarnir stækkuðu
og síldveiðarnar fyrir norðurlandi komu
til sögunnar fylgjast þeir líka með í
þeim efnum, og hafa allmikið um sig á
því sviði, en á þeim árum töpuðu þeir.
Eftir að þeir hófu útgerðina í Sand-
gerði skiptu þeir verkum með sér þann-
ig, að Loftur var þar að lang mestu
leyti og sá um þann þáttinn, en Þórður
hér og sá um það, er að Akranesi sneri.
Árið 1919 skiptu þeir svo eignum með
sér þannig, að Loftur tók við eignunum í
Sandgerði, en Þórður hér. Bátunum
skiptu þeir líka á milli sín.
Lengi á eftir rak Loftur verzlun og út-
gerð í Sandgerði með miklum dugnaði,
en síðar flutti hann útveg sinn til Kefla-
víkur og Reykjavíkur, en þar hefur
Loftur átt heima um langt skeið. Kona
hans er Inga Ólafsdóttir ísleifssonar
læknis í Þjórsártúni. Frh.