Akranes - 01.02.1944, Qupperneq 5

akranes
17
ÓL. B. BJÖRNSSON: Þœttir úr sögu Akraness IV., 2.
VERZLUNIN
Frh.
Þorsteinn mun á marga lund hafa ver-
ið atgervismaður og ágætis drengur og
kona hans sömuleiðis. Hallgrímur segir
um hann: „Hann var duglegur og vænn
maður, en ráðríkur." Hefur Hallgrímur
þar ekki farið villur vegar og sýnilega
getað unnt honum sannmælis, þrátt fyr-
ir skipti þeirra, sem hér verða ekki rak-
in. Hann hefur sjálfsagt verið örgeðja,
kappsamur og þrár, sérstaklega með
víni, en heitur og tilfinninganæmur.
Hér verður fátt eitt sagt um hjálp-
semi og hjartagæzku Þorsteins og þeirra
hjóna, en því til sönnunar má nefna
þetta: Heilan vetur gáfu þau tveimur
skólabörnum frá bláfátæku barnaheimili
að borða miðdagsmat-
Sagt er að hjá þeim hjónum hafi fyrst
sézt jólatré á Akranesi. Hef ég talað við
fullorðinn mann, sem boðinn var þang-
að sem barn ásamt fleirum til að taka
þátt í þessari „dýrðlegu" hátíð. Þar sá
hann kerti í fyrsta sinn og epli hengd á
jólatré. Þetta var honum dýrðardagur
og næsta nýstárlegt.
Þorsteinn fór héðan eins og fyrr segir
1884, en fólk hans ekki fyrr en árið eftir.
Þau fluttu til Reykjavíkur og þar dó
hann 1887 eða 8, en kona hans 1918.
Sá staður, þar sem fólk er fætt og
uppalið, hefur undra mikið aðdráttar-
afl. Yfir honum er ævintýraljómi allt
lífið, jafnvel þó eitthvað skyggi á. Þessi
fullorðna kona, Sigríður dóttir Þorsteins
kemur hingað við og við, heldur spurn-
um fyrir um Akranes og geymir vand-
lega myndir og minningar þaðan. Hjá
henni hangir brimmynd af Akranesi, og
sólsetur við Akranes, þar sem menn eru
1 bát á lognkyrrum sjónum. Hún er
fædd hér, en fór 9 ára gömul alfarin frá
Akranesi. Þetta er eitt af mörgum dæm-
um um að það, sem mótast í- barnssálirn-
ar, heldur lengi velli.
^ntebjörn Þorvuldsson
Árið 1875 kemur hingað ungur efni-
legur kaupsýslumaður, Snæbjörn Þor-
valdsson prests í Saurbæ. Hann byggir
bæði íveru- og verzlunarhús við Lamb-
. hússund, nálægt þar sem nú er Hofteig-
ur- Snæbjörn var óvenjulega vel mennt-
aður, því hann var stúdent úr Latínu-
skólanum í Reykjavík, og hafði þar að
auki „framast" við siglingu til annarra
landa. Nokkrum árum síðar gerðist Böð-
var bróðir hans félagi hans í verzlun-
mni. Böðvar var líka betur menntaður
eu þá var títt. Hafði hann líka siglt og
sfundað nám á verzlunarskóla í Kaup-
uiannahöfn, einnig verið einhvern tíma
við verzlun í Noregi. í þessum efnum
höfðu þeir því séð margt og lært hjá
öðrum þjóðum, sem ekki þekktist hjá
þjóð, sem hafði búið við verzlunarkúg-
un í margar aldir. Líklega er það árið
1884, sem þeir bræður skilja, en Böðvar
byrjar eigin verzlunarrekstur, þar sem
hann rak hana æ síðan og síðar getur.
Það er talið, að þessi verzlun Snæ-
bjarnar hafi hér um sinn valdið allmiklu
fjöri og framförum manna á meðal á
ýmsan veg. Var þá t. d. fyrst farið að
greiða eitthvað svolítið í penmgum, er
þá var alger nýlunda. Snæbjörn hafði
hér um skeið mikla verzlun, enda voru
verzlanirnar ekki nema tvær fram yfir
1880. Að síðustu lenti Snæbjörn í nokkr-
um vandræðum og varð að hætta. Stöf-
uðu þeir erfiðleikar mest af fiskkaup-
um, þar sem fiskurinn féll mikið í verði
meðan skipið var á leiðinni á ákvörðun-
arstað. Heyrt hef ég að allir íslendingar
hafi fengið sitt hjá Snæbirni, en veit
annars ekki um þessi endalok frekar-
Snæbjörn hætti árið 1894, en þá keypti
Thor Jensen húsin og fór að verzla þar,
eins og síðar segir. En Snæbjörn keypti
þá Hoffmannshús og bjó þar ásamt fjöl-
skyldu sinni, þangað til hann fluttist til
Reykjavíkur árið 1900, og seldi þá Vil-
hjálmi bróður sínum Hoffmannshús.
Snæbjörn var mikill áhugamaður um
ýmsar framfarir og lagði þeim margvís-
legt lið. Hann hefur vérið mikill hug-
sjónamaður og góðgjarn. Hann studdi
Hallgrím rækilega með skólabygging-
una, orgelkaup og söngkennslu, færslu
kirkjunnar hingað frá Görðum o. fl.
Hann var og mikið við opinber mál rið-
inn, sem ekki var að undra svo mennt-
aður sem hann var og áhugasamur um
félagsleg málefni. Snæbjörn var hrepps-
nefndaroddviti tvisvar sinnum, í skóla-
nefnd og sýslunefndarmaður í mörg ár.
Kona Snæbjarnar var Guðrún Teits-
dóttir. Móðir hennar var Margrét, kona
Hallgríms hreppstjóra Jónssonar, en
Teitur Bergmann var fyrri maður henn-
ar. Teitur þessi var líka tvíkvæntur, og
átti fyrr konu er Þórunn hét. Þau áttu
börn saman, en meðal þeirra voru Krist-
jana, kona Stefáns Bjarnasonar bónda í
Hvítanesi og Guðríður, kona Guð-
mundar í Lambhúsum. Þau munu hafa
átt fjögur börn. Tvö þeirra misstu þau
uppkomin, Margréti og Geir, en tvær
dætur þeirra eru enn á lífi, þær Sigríður
ekkja Þórarins B- Þorlákssonar málara
og Ingileif ekkja Jóns Aðils sagnfræð-
ings.
Böðvar Þorvaldsson
reisti íbúðarhús sitt 1880, en verzlun-
arhúsið árið 1884, og byrjaði að verzla
það ár fyrir eigin reikning, og hélt það
út til 1932, en þá varð hann að hætta
sökum sjóndepru. Böðvar hafði þarna
um langa tíð umfangsmikla verzlun. —
Snœbjörn Þorvaldsson.
Hann verzlaði með allar venjulegar
verzlunarvörur, að þeirrar tíðar hætti,
og keypti allar íslenzkar afurðir, fisk,
fé o. fl. Hann var og með þeim fyrstu er
ráku hér þilskipaútgerð, og verður þess
getið á öðrum stað.
Böðvar var hygginn kaupmaður, en
liðlegur maður og bóngóður, var hann ó-
bágur að lána hverjum sem var, og mun
sjaldnast hafa gert sér grein fyrir ríki-
dæmi eða fátækt þess, sem lánið þáði.
Það var ekki ótítt að einhver var að
skoða vörur er hann hafði ágirnd á, en
hafði ekki peninga, annað hvort
með sér eða ætti þá ekki til, að
Böðvar sagði: „Það gerir alls ekkert til,
bara að skrifa það.“ Nutu fátækir og
munaðarlausir oft þessa eiginleika Böð-
vars í viðskiptunum. En sannleikurinn
var sá, að allt fram um 1915 var óhætt
að lána svo að segja hverjum Akurnes-
ing það er hann bað um. Hygg ég, að
fram að þeim tíma hafi kaupmenn hér
ekki tapað neinu sem nemur á lánum,
nema sérstakar ástæður lægju til. Fram
að þeim tíma „óðu“ menn hér ekki í
peningum fremur en annars staðar, en
Guörún Teitsdóttir, Tcona Snœbjarnar.