Akranes - 01.08.1947, Qupperneq 18

„Gullfoss“ hafi fengið verulega slæmt, eða
það sem kalla mætti hættuveður. Ertu þá
búinn að gleyma mikla veðrinu hér um
árið, þegar þú lést drífa tvisvar sinnum á
leiðinni frá Englandi hingað heim? Var
það þegar kreólsótið lak niður á fyrsta
farrými? Nú þú manst þá eftir þessu?
Varst þú þá með? Ætli ég muni það ekki?
Við Einar heitinn Þorgilsson vorum sam-
an í klefa. Gengum við úr honum fyrir
kvenfólki sem verst varð úti þegar yfir-
bygging skipsins brotnaði og sjór kom
niður. Var Einari ekki sama hvar við
fengum samastað. Honum var ekki nóg
að sómasamlega færi um hann, heldur
einnig mig. Komst ég þá í koju með Einari
skáldi Benediktssyni og Magnúsi Krist-
jánssyni ráðherra. Minnist ég margs
skemmtilegs frá þessari ferð, og þá ekki
sízt samtölum þeirra Einars og Magnúsar,
sem voru næsta ólíkir menn um flest, enda
voru þeir sjaldan á sama máli í þessari
ferð.
Þetta var nú ein sú versta ferð er „Gull-
foss“ fór segir Sigurður. Eftit að allt var
orðið rólegt, kom Sigurður skipstjóri niður
á fyrsta íarrými. Sá ég hann þá og þótti
hann heldur veðurbarinn. Því alltaf stóð
hann þá sjálfur á stjórnpalli. Var mér
sagt að liann hefði þá átt að segja þetta:
„Ég var feginn að ég kom ekki fyr niður,
því ég hélt ekki að þetta hefði verið svona
alvarlegt.“ Nú notaði ég tækifærið til að
spyrja Sigurð, hvort þetta myndi vera rétt
haft eftir honum. Ég mun hafa sagt eitt-
hvað þessu líkt. En það var ekki vegna
hætturnnar, heldur hins, að ég hefði ekki
viljað fá til viðbótar þessar áhyggjur út af
líðan fólksins. 1 þilfarsklefanum braut
sjórinn þrjár hurðir og fyllti svo gersam-
lega klefana af sjó, að menn flutu þar út
úr rúmunum. En engan veginn var hægt
að segja að veruleg hætta hafi verið á ferð-
um. Yfirleitt var fólkið rólegt, þó sumir
teldu að hér gæti brugðið til beggja vona.
Eina ferð slæma fékk „Gullfoss“ líka
vestur um haf, en annars ágætt, þar sem
ekkert sögulegt gerðist, segir Sigurður.
Ferðin, sem „Gullfoss“ átti ekki
afturkvœmt úr.
Orsakir liggja til alls. Mjög var rætt um
að „Gullfoss“ færi til Ameríku, en ekki til
Danmerkur í byrjun síðasta striðs. En á
síðustu stundu breyttist þetta vegna vöru,
sem flytja þurfti í kælirúmi, og fara áttu
til Svíþjóðar. Var þá ekki um annað skip
að ræða í bili en „Gullfoss“ og réði það úr-
slitum um þessa ákvörðun.
1 fyrri ferð „Gullfoss“ hafði ísinn í
dönsku sundunum tafið mjög ferðir skips-
ins, og m. a. af þeim orsökum varð skipið
síðbúnara til heimferðar úr þessari síðustu
ferð. Á þriðjudag komu Þjóðverjarnir til
Kaupmannahafnar, en „Gullfoss“ átti að
fara þaðan seinni partinn á miðvikudag.
Var mjög langt komið að ferma skipið.
öll skipshöfnin beið í Kaupmannahöfn til
25. september um haustið, ---- frá því í
apríl um vorið 1940, — og fór þá heim
með Esju um Petsamó.
Ekki var það sársaukalaust fyrir skip-
stjóra og skipshöfn á „Gullfoss“ að yfir-
gefa þetta ágæta fyrsta „stórskip" Islend-
inga, sem orðið var a. m. k. skipstjóra og
fyrsta vélstjóra svo kært og samgróið eftir
25 ára samfellda veru á því. En þeir tveir
voru einu mennirnir sem höfðu fylgt skip-
inu alla tíð sem yfirmenn, hver á sínu
sviði. En þeir sem þykjast hafa öll ráð í
hendi sér, og geta lagt undir sig allan
heiminn ef þeim bíður svo við að horfa,
spyrja ekki um lán eða líðan lítils báts eða
fárra manna frá lítilli þjóð, sem langar að
lifa í friði og sátt við alla menn.
Lengi lifði vonin um að „Gullfoss“
mundi eí'tir allt koma heim. En sú von
brást sem kunnugt er, og var lengi ekkert
vitað um afdrif skipsins. Hafði vátrygg-
ingarfélagið meira að segja greitt út trygg-
ingarféð. Varð að sætta sig við það sem
komið var í þessum efnum. Seinna fannst
„Gullfoss“ og var keyptur af Islendingum,
og gert við hann í Svíþjóð. Voru það þeir
Pétur Guðmundsson í Málaranum og
Baldvin Einarsson, skipamiðlari. Var skip-
ið illa útleikið er þeir keyptu það. Létu
þeir gera við það eins og áður er sagt.
Seldu það til Færeyja, þar sem það heldur
uppi ferðum milli Færeyja og Kaup-
mannahafnar, og hefur nú hlotið nafnið
„Tjaldur.11
ViSvörun.
Ég spurði Sigurð hvort hann hefði aldrei
dreymt fyrir neinu á ferðum sínum, eða
orðið var við eitthvað einkennilegt, sem
hann hefði átt illt með að vita fyrir. Nei,
segir Sigurður. En einu sinni, liklega fyrir
1930, er ég var á gangi í Reykjavík, þegar
vinur minn Snæbjörn Arnljótsson stöðvar
mig, og segist þurfa að tala dálítið við mig.
Hann heldur áfram: „Kunningi okkar
beggja bað mig að hitta þig að máli, og
biðja þig þess lengstra orða að sigla var-
lega í þoku, á leið til Englands, þvi hann
sé viss um að litlu muni að „Gullfoss"
rekist á annað skip í mikilli þoku.“ Sig-
urður lagði lítinn trúnað á þessa spásögn,
en oft skaut þó upp í hug hans hugsunin
um þessa viðvörun Snæbjarnar. Svo er það
sumardag einn er hann er á leið til Eng-
lands frá Danmörku. Hafði farið af stað á
laugardagskvöld, og var kominn út í Norð-
ursjó á sunnudagsmorgun og sigldi í nið-
dimmri þoku, en blanka logni. Sigldi skip-
ið með minnkaðri ferð. Það var stilltur
sjór, yndislegt veður, en þokan dimm. All-
ar hurðir voru opnar. Kl. að ganga 11 fer
hann inn í herbergið til að drekka te, en
biður stýrimanninn að láta sig vita ef
hann verði einhvers var. Eftir nokkra
stund kemur stýrimaðurinn og segist halda
að skip sé hér skammt fram undan. Fer
Sigurður þegar á stjórnpall og hringir svo
að segja þegar á stopp. Eftir nokkur augna-
blik er stórt skip svo nálægt „Gullfoss,“ að
ekki er meira en lítil bátslengd á milli
skipanna. Svo nálægt, að þó þokan væri
svört, sá skipstjórinn og heyrði er skip-
stjórinn á hinu skipinu færði telegrafinn.
Skipin voru alveg samsíða. Eftir þetta
dofnaði umhugsunin um viðvörun Snæ-
bjarnar Arnljótssonar. Mannsandinn býr
yfir mörgum merkilegum eiginleikum, ef
þeir væru þjálfaðir og notaðir til blessunar
en ekki böls.
Elja og árangur.
Aðeins einn maður úr fyrstu stjórn fé-
lagsins er í henni enn, og hefur ætíð verið.
Það er Eggert Claesen, sem einnig hefur
verið stjórnarformaður frá 1926. Kunn-
ugir vita bezt hvert gagn hann hefur unn-
ið félaginu allt frá stofnun þess, en stöðug
endurkosning hans er þar um ljóst vitni.
En auk aðal starfs síns i stjórn félagsins
hefur hann unnið þvi ómetanlegt gagn
með árvekni sinni i þvi að safna saman
og varðveita allt sem ritað hefur verið um
félagið, allt frá þvi farið var að ræða um
stofnun þess. Hann hefur gert meira. Þvi
þessu til viðbótar hefur hann haldið saman
hverjum blaðsnepli, sem á einn eða annan
hátt, varðar félagið, og stjórnin hefur farið
höndum um frá sama tíma. Þar með talin
uppköst að bréfum og hvers konar tillög-
um, m. a. að öllum merkjum félagsins.
Hvernig það hefur byrjað og breytzt. Allt
þetta er um gengið og innbundið af mik-
illi nákvæmni, milli 10 og 20 stór bindi.
Er þarna að finna öruggar heimildir og
óþrjótandi lind um starfs- og þróunarsögu
félagsins. Verður það einhvern tima metið
að verðleikum. Vinna sem Claesen hefur
lagt í þetta mikla söfnunarverk er mikil,
en vinningurinn er lika mikill og þakkar-
verður.
Að lokum.
Stofnun Eimskipafélags íslands er stór-
viðburður fyrir þessa þjóð, heillaspor og
happadrjúgt. Það var bjargvættur í strið-
inu 1914—18 og hefur æ siðan markað
brautina fyrir innlendar millilandasigl-
ingar, til hags og heilla.
Þegar bornir eru saman og athugaðir í
réttu ljósi tímarnir þá og nú, blandast
engum hugur um að byrjunin er gerð af
miklum stórhug, festu og fyrirhyggju. Svo
miklum og auðsæjum myndarbrag, að
fram að þessu hefur stjórnin ekki — miðað
við gerbreytta tíma — hlutfallslega farið
fram úr því meti sem fyrstu ráðamenn
félagsins settu í öndverðu. Það var mikið
102
AKRANES