Símablaðið - 01.07.1945, Qupperneq 7

SlMABLAÐIÐ
27
Sérhver hlutur, sem varpar frá sér geisl-
11 m, léttist þá einhverja vitund — einkum
þó geislamögnuS efni, svo sem radíum og
uraníum. Endanleg afdrif eins gramms af
uranium, sem leysist sjálfkrafa eru þessi:
I 0.8653 gr. blý.
1 gr. úran = < 0.1345 — helíum.
I 0.0002 — útgeislan.
I3. e. 2 hlutar af 10.000 hafa gereySst en
9-998 hlutar hafa breyzt í önnur efni.
Sú orka, sem kann að losna viS gereyS-
ingu efnis, vegna upplausnar frumefna, er
gífurlega mikil miSuS viS þá orku, sem leys-
'st viS venjulegan efnabruna. Þegar 1
gramm beztu kola brennur viS hreint súr-
efni losna í mesta lagi 10.000 hitaeiningar,
en viS gereySingu sama þunga af sama
etni myndi — ef hún gæti átt sér staS -—
losna 18.000 miljón sinnum meiri o.rka.
I3egar kolum er brennt, er aSeins fleytt
Þ'oSan ofan af því iorkuhafi, sem i efninu
felst. Eftir verSur þvínær öll orka þess
bundin i gjalli, ösku og reyk. — Ef kjarn-
orkan sjálf nýtist, þá breytist margt á
þessari jörS. Eitt kg kola myndi þá nægja
svo sem 50 miljón manna iSnaSarþjóS í
heilan mánuS til allra þarfa: ljósa, hita,
rSnaSar og samgangna, ef þaS gereyddist
°g breyttist í útgeislan, sem unnt væri aS
hagnýta.
Breyting úranmálms í helíum og blý,
samfara gereySingu 2/10.000 hluta málms-
'ns í útgeislan, er sú mesta orkunýting,
sem vitaS er aS starfi sjálfkrafa hér á jörS
■ hvaS atómsprengjumennirnir kunna aS
'bafa komizt fram úr þessu, vitum vér ekki.
í iSrum sólar getur þessi útnýting veriS
margfalt meiri, ef til vi 11 1%, ef til vill
50%, ef til vill 99%. Enginn veit neitt um
þaS, en aldrei getur hún veriS minni en á
sér staS viS sjálfkrafa ummyndun frum-
cfan hér á jörS.
----0-----
Leyndardómurinn um kjarnorkuna eSa
atómorkuna er alls ekki nýr, eins og hefir
uiátt skilja af blaSafréttum síSustu mánaSa,
heldur er hann yfir 40 ára gömul sannindi.
Hinsvegar er hagnýting þessarar orku ný
uppgötvun og á vitorSi fárra manna.
Sir Ernest Rutherford og Soddy birtu
Sjötta þing B.S.R.B.
Sjötta þing' B.S.R.B. var haldiS í Kaup-
þingssalnum í Reykjavík dagana 22.—24.
sept. 1945.
Á þinginu mættu 62 fulltrúar frá 21
bandalagsfélagi. — Áheyrendafulltrúar
mættu frá LjósmæSrafélagi íslands.
Helztu ályktanir þingsins voru þessar:
I. Varðandi launakjör.
6. þing B.S.R.B. telur algjörlega óviS-
unandi, aS úrskurSarvald um ágreinings-
atriSi, varSandi launalögin sé i höndum
annars aSilans, eins og nii er, og ítrekar
þingiS því fyrri óskir bandalagsins um
skipun dómnefndar, er fái þetta vald í
hendur.
áriS 1903 kenningu sína um sjálfkrafa
sperngingu atómkjarna i geislamögnuSum
efnum, og sú kenning átti þá all-langa
fornsögu.
Á árunum 1911—20 gerSi Rutherford
og fleiri stöSugar tilraunir í þá átt aS
sundra atómkjarnanum. ÁriS 1920 tókst aS
skjóta alfa-ögnum geislamagnaSra efna á
létt atóm með þeirn árangri, aS kjarninn
sundraSist og atómorkan leystist úr bönd-
um. Þá varS fyrsta atómsprenging af
manna völdum, og upp úr því fóru aö skap-
ast hugmyndir um hagnýtingu þessarar
orku, sem full vissa var oröin fyrir aS
Iægi bundin í djúpi efnisins. Og nú i styrj-
öldinni urðu þær aS veruleika, hvaS mest
vegna gífurlegra fjárframlaga í þágu þess_
ara vísinda. — Þessi frumorka efnisheims-
ins leysist og brýzt út úr iSrum sólnanna
hvarvetna í rúminu og breytist í útgeislan.
Þar sem hún á upptök, er ferlegt uppnám
og umturnan á hæsta stigi, svo aS ægileg.
ustu sprengingar hér á jörSu eru hjá því
sem veikir neistar. Þar í rúminu, sem geisla
þessarar orku gætir lítt, er kyrstaSa og
dauSi ,en þar sem þeir verka í hófi er starf
'Og líf.
Ásgeir Magnússon.