Mjölnir - 05.07.1944, Qupperneq 4

Miðvikudaginn 5. júlí 1944.
26. tölublað.
7. árgangur
Aðalfundur S. í. S.
(Framliald af fyrstu síðu)
harð hafa hálf skammast sín
fyrir frammistöðuna, því undan
farið hefur hann leikið þann
leik hér norðanlands að látast
vera frjálslyndari en ýmsir for
ráðamenn flokksins eins og
Jónas. Þeir, sem þekkja Bern-
harð vita líka að svo er í raun
og veru en hitt er líka jafn
kunnugt að Bernharð er mjög
ósjálfstæður maður gagnvart
foringjum flokks sins sérstak-
lega Jónasi og hvenær sem
skoðanir þeirra rekast á er
það Jónas sem ræður ef hann
vill.
Þóroddur Guðmundsson, Sig-
fús Sigurhjartarson, Isleifur
Högnason, Magnús Kjartansson
og Ottó Jörgensen, báru fram
svohljóðandi dagskrártillögu:
„Vegna þess að framkomin til
laga felur í sér hættu á sundrun
samvinnusamtakanna, telur
fundurinn ekki rétt að taka af-
stöðu til hennar og tekur fyrir
næsta mál á dagskrá.“
Dagskrártillagan var felld,
að viðhöfðu nafnakalli, með 53
atkvæðum gegn 10, 7 greiddu
ekki atkvæði og 7 voru fjarver-
andi. Síðan- var aðaltillagan
samþykkt með 45 atkvæðum
gegn 8.
Þá fluttu þeir Isleifur Högna-
son, Sigfús Sigurhjartarson,
Þóroddur Guðmundsson og
Ottó Jörgensen, svohijóðandi til-
lögu.
„Aðalfundur SIS telur að
ýmsar greinar eftir Jónas Jóns-
son, er birzt hafa í tímaritinu
Samvinnan, séu til þess fallnar
að rýra samheldni innan sam-
vinnuhreyfingarinnar, þannig,
að hún hljóti tjón af og beinir
því til sambandsstjórnar að
koma í veg fyrir að tímaritið
verði framvegis notað til stjórn
málaáróðurs, en lögð meginá-
herzla á sérmál samvinnu-
manna.“
Einar Árnason bar fram svo-
hljóðandi dagskrá:
„Með því að greinar þær í Sam
vinnunni sem bent er til ‘í til-
lögunni eru varnir gegn árás-
um á S.I.S. og samvinnufélögin
sér fundurinn ekki ástæðu til að
gera um þær ályktun og Jekur
fyrir næsta mál á dagskrá.“
Dagskrártillagan var sam-
þykkt með 45 atkvæðum gegn
8 og veitti lið Eysteins og Her-
manns á fundinum Jónasi þarna
sem oftar óbrigðult fylgi.
Samþykktir þessar sýna
glögglega að samvinnusamtök-
in eru í hers höndum, er stjórn
að af óhlutvöndum pólitískum
loddurum, eins og Jónasi, Jóni
Árnasyni, Eysteini Jónsyni ofl.,
slíkum. Verkamenn og aðrir
kaupfélagsmenn bæjanna þurfa
að taka höndum saman við
frjálslynda bændur og aðra
kaupfélagsmenn sveitanna um
að skapa víðsýna og frjálslynda
stjórn í þesíum þýðingarmiklu
alþýðusamtökum sem kaupfé-
lögin eru. Kaupfélagssamband
óháð pólitískum flokkum, með
Gardínugormarnir
eru komnir
EINCO.
Óeirðirnar í Khöfn
(Framliald af fyrstu síðu)
manna úr verkalýðssamtökun-
um. Varð það þá til þess, að
verkamenn lögðu þá aftur nið-
ur vinnu og lýstu yfir allsherj-
arverkfalli. Náði verkfallið til
50 verksmiðja í málmiðnaðinum
og skipasmíðum, einnig til
hafnarvinnunnar, banka, brauð
gerðarhúsa, pósts og ritsíma
o. s. frv.
Danska frelsisráðið í Kaup-
mannahöfn hefur snúið sér til
sænsku stjórnarinnar og óskað
eftir, að hún beitti sér fyrir
því, að Þjóðverjar legðu höml-
ur á starfsemi danskra nazista.
Þessi verkföll og óeirðir geta
haft hinar a^varlegustu afleið-
ingar fyrir Þjóðverja, því að
vinna hefur stöðvast í fjölda
verksmiðja, sem þeir láta vinna
fyrir sig, m. a. verksmiðja Bur-
meister & Wain, Atlas o. fl.
LW EÐA DAUÐI Eftir VASSILI GROSSMAN
Mótmæli verkamanna
(Framliald af fyrstu síðu)
troðslum laga og réttar gagn-
vart verkalýðssamtökunum,
sem og réttaröryggi almennt í
landinu.
Fundurinn hvetur öll samtök
alþýðunnar í landinu til að rísa
til mótmæla gegn þessari rétt-
aryfirtroðslu Félagsdóms og
spyrna gegn því, að dæmi þetta
verði endurtekið.“
„Fundur í Verkamannafélag-
inu Dagsbrún, haldinn 27. júní
1944, lýsir yfir vanþóknun sinni
á þeirri framkomu nokkurra fé-
lagsmanna, að neyta ekki or-
lofsréttar sins.
Fundurinn vill minna alla fé-
lagsmenn á þá löngu baráttu
sem verklýðssamtökin hafa háð
fyrir hinum dýrmætu orlofs-
lögum, og á hver sá, sem van-
rækir, án gildra orsaka, að nota
sér réttinn til orlofs, vinnur
gegn hagsmunum samtakanna
og stéttarinnar í heild og hjálp-
ar andstæðingum verklýðshreyf
ingarinnar til að grafa undan
orlofslögunum.
Fundurinn gerir því þá ský-
lausu kröfu til hvers og eins fé-
lagsmanns, að hann neyti orlofs
réttar síns eins og lög standa’
til og felur stjórn og trúnaðar-
mönnum félagsins að ganga
ríkt eftir því, að enginn skerist
úr leik.“
Ofangreindar tillögur voru
samþykktar með samhljóða at
kvæðum.
fullu jafnrétti fyrir alla meðlimi
sína, og djarfari og duglegri
stjórn er það sem alþýðan verð
ur að breyta S.I.S. í á næstu
árum.
námunnar. Allt lék á reiðiskjálfi og mikið
hrundi úr lofti og veggjum. Allt umhverfið virt-
ist þenjast út og falla síðan saman aftur ofan
á mennina, sem höfðu kastast á gólfið kremja
þá og gera þeim ókleift að anda. I fyrstu náðu
þeir ekki andanum. Þykkt ryklag, sem í mörg
ár hafði safnazt fyrir í námunni, hafði þyrlazt
upp og loftið var þykkt af því.
Einhver mannanna sagði með andköfum á
milli hóstakviðanná:
„Þjóðverjar hafa sprengt upp námuna og
grafið okkur hér lifandi.“
Kostitsín sendi tvo menn af stað að athuga
námuna. Gamli námumaðurinn gekk á undan
og vísaði þeim leiðina. Erfitt var að komast
um námuna því sprengingin hafði víða orsakað
hrun úr veggjum og lofti.
„Fylgið mér eftir,“ sagði Koslov og brautst
auðveldlega áfram yfir kolin og sandsteininn,
sem hrunið hafði niður á námugólfið.
Hann fann verðina báða á námugólfinu og
lágu þeir báðir í pollum af blóði, sem ennþá var
volgt, en þó byrjað að kólna og héldu þeir byss-
unum ennþá þétt að sér. Þeir jörðuðu lík þeirra
þarna undir haug af möl og kolum.
Gamli maðuririn fálmaði sig lengra áfram um
námuna og athugaði veggi, stoðir og loft og
var undrandi yfir afleiðingum sprengingarinnar-.
„Bölvaðir óþokkarnir,“ tautaði gamli maður-
inn. „Að ætla sér að sprengja niður námuna!
Eg hef nú aldrei heyrt talað um annað eins.“
Hann fálmaði sig eitthvað langt frá hinum
og þeir heyrðu ekkert til hans lengur. Þeir
kölluðu jiví tvisvar á hann:
„Afi, hæ, afi! Komdu til okkar aftur. Fyrir
liðinn bíður eftir þér!“
En það var steinhljóð og ekkert heyrðist til
gamla mannsins.
„Eg vona að það hafi nú ekki hrunið ofan á
hann,“ sagði einn mannanna og kallaði aftur:
„Afi, námumaður! Hvar ertu eiginlega? Heyr-
irðu ekki til okkar?“
„Við ættum ef til vill heldur að skjóta
nokkrum skotum, því það myndi hann áreiðan-
lega heyra,“ lagði einhver til.
„Nei, við skulum heldur bíða eftir honum,“
sagði Kostitsin.
Svo sátu þeir allir þögulir og horfðu í áttina
inn eftir námunni og reyndu að koma auga á
einhver merki um dagsbirtu. En myrkrið var
þykkt eins og veggur. „Þjóðverjarnir ætla að
reyna að jarða okkur hérna félagi fyrirliði,“
sagði einn mannanna.
„Þeim veitist það ekki svo auðvelt,“ sagði
Kostitsín. „Við höfum líka jarðað marga þeirra
og eigum sjálfsagt eftir að jarða marga ennþá.“
„Eg vildi að svo væri,“ svaraði hinn.
„Það vildum við auðvitað allir,“ sagði annar
þreytulega. En Kostitsín heyrði á röddinni að
þeir gerðu sér litla von um að bjargast.
I fjarlægð heyrðist skrölt í einhverju sem
hringdi, en síðan varð hljótt aftur.
. „Það var víst rotta að skjótast,“ sagði einn
mannanna. „Það er naumast að heppnin er með
manni! Eg hefi unnið eins og jálkur síðan eg
var barn. Á vígstöðvunum varð eg að draslast
með níðþunga skriðdrekabyssu, og eiga svo að
deyja svona dauðdaga hér.“
„Og eg sem var grasafræðingur,“ sagði Kostit
sín og hló. Hann hló ætíð þegar honum datt í
hug að hann var grasafræðingur. Nú fannst
honum liðin æfi sín, björt og fögur. Hann var
búinn að gleyma öllum erfiðleikunum við námið
hjá prófessornum og hvernig einn af kennur-
unum hafði klagað hann. Hann var búinn að
gleyma því að prófverkefnið hans hafði allt
verið vitlaust leyst þegar hann skilaði því, svo
að hann varð að lítillækka sig til að fá að taka
það upp aftur. Hér niður í djúpi þessarar eyði-
lögðu námu fannst honum fortíðin eins og rann-
sóknarstofa með stórum galopnum gluggum,
eða þá eins og skógur baðaður í geislum morgun
sólar og með glitrandi dögg á grasinu.
„Nei þetta var ekki rotta. Það var afi gamli
að skrölta einhverstaðar,“ sagði hinn maðurinn.
„Hvar eruð þið eiginlega?“ heyrðu þeir nú
Koslov segja einhverstaðar í fjarska.
Þeir hlustuðu eftir andardrætti lians og þeir
heyrðu hann anda í töluverðri fjarlægð, ' og
í andardrættinum heyrðu þeir eitthvað örfandi
og ánægjulegt, sem vakti von þeirra á ný.
„Hvar eruð þið? Eruð ]oið þarna?“ spurði
Koslov óþolinmóður. „Eg hefi ekki orðið eftir
hjá ykkur til einskis, drengir.Komið ]>ið fljótt til
fyrirliðans. Eg er búinn að finna leið út úr nám-
unni.“
„Eg er hér,“ sagði Kostitsín.
„Jæja félagi fyrirliði. Strax þegar eg kom inn
í aðalnámuna fanri eg súg. Eg fylgdi súgnum og
það var allur vandinn. Áðan þegar mest hrundi
þyrlaðist rykið upp og öll fyrstu göngin hreinsuð
ust. Við endann á göngunum er glufa, sem kom-
ið hefur við sprenginguna og þaðan kemur súg-
urinn. Þar skammt frá eru um það bil 500 metr.
löng hliðargöng, sem liggja út að námuopi, sem
eg fór oft um árið 1910.
Eg reyndi að komast upp uppgöngustigann
og komst um 20 metra, en þar fyrir ofan voru
rimarnar brotnar. Eg ákvað þessvegna að eyða
síðustu eldspýtunum mínum og þannig komst
eg að þeirri niðurstöðu sem eg er búinn að segja
ykkur. Vlð þurfum að setja um tíu rimar í stig-
ann og velta frá nokkrum steinum, sem eru á
veginum og síðan eru ekki nema tveir metrar út
í gömlu námuna.“
Allir þögðu.
„Var eg ekki búinn að sagja ykkur þetta?“
sagði Kostitsín hægt og alvarlega og hann fann
hjarta sitt slá mjög ört. „Eg sagði ykkur að
við myndum ekki verða jarðaðir hér.“
Einn mannanna fór allt í einu að gráta.
„Hvernig vissir þú þetta félagi höfuðs-
maður?“ spurði annar hissa. „Eg hélt að þú
værir að segja okkur þetta aðeins til þess að
við létum ekki hugfallast.“
„Eg sagði fyrirliðanum frá göngunum á með-
an konurnar voru niðri hjá ykkur,“ sagði gamli
maðurinn hróðugur. Það var eg, sem gaf honum
vonina, en hann bað mig að tala ekkert um þetta
fyrr en búið væci að ganga úr skugga um að
þetta væri fært svo að þið kæmust ekki í upp-
nám af engu.“
„Alla langar til að lifa,“ sagði maðurinn, sém
hafði farið að gráta, en skammaðist sín nú
aftur fyrir það. Kostitsín stóð upp.
„Eg þarf að athuga þetta sjálfur,“ sagði hann.
„Svo köllum við á ykkur hina. Þið bíðið hér
á meðan.“
Þegar hann var farinn sagði maðurinn, sem
ennþá skammaðist sín fyrir að hafa klökknað:
„Það gildir einu hvað miklar hetjur menn eru,
alla langa samt til að lifa.“
Myrkrið lá eins og farg á heilum þeirra,
grimmúðugt og miskunnarlaust. Hungrið svarf
að þeim og þjáði þá bæði þegar þeir voru að
störfum og þegar þeir hvíldust. En nú, þegar
þeir sáu leið opnast og aðstaða þeirra var ekki
lengur vonlaus, fundu þeir til fulls hvað þeir
höfðu að þola og þvílíkum vítishvölum þeir væru
staddir í. Verk, sem hraustur og heilbrigður
maður hefði afkastað á einni klukkustund í
dagsbirtu, var þeim margra daga sleitulaust
strit. Stundum kom það fyrir að þessir að-
þrengdu menn ultu út af og fannst að enginn