Mjölnir - 24.01.1945, Page 3

MJÖLNIE
8
Heimsókn í Kiev
1
MJÖLNIR
— VmOBLAÐ —
Ðtgefandi:
S-'síalistafélag Sigluf jarðar
llitstjóri og óhyrgðarmaður:
Ásgrímur Albertsson
Símar 194 og 270
BlaSið kemur út alla
miðvikudaga.
Askriftargjald kr. 15.00 árg.
I lausasölu 40 aura eintakið.
Afgreiðsla Suðurgötu 10
— i— m jr j-
t SKIPAKAUP
y --------------
,;V-A
Um það hefur þráfaldlega
verið rætt hér í blaðinu, hver
þörf Siglfirðingum sé að því, að
s hér sé útgerð og hve nauðsyn-
* legt það væri, að bæjarstjórn
hefði forgöngu í þeim málum.
Var sérstaklega um þetta rætt
í sambandi við, þegar félögum
og einstaklingum var gefinn
kostur á að eignast hina svo-
kölluðu Svíþjóðarbáta. I bæjar-
stjóm hefur verið sömu söguna
að segja. Þar hafa fulltrúar
sósíalista, og þá fyrst og fremst
Gunnar Jóhannsson orðið að
T lialda uppi hatrammri baráttu
til þess að fá bæjarstjómina til
að gera eitthvað í málinu. En
ráðamenn bæjarins hummuðu
þetta fram af sér og drógu allt
á. langinn. Stoðaði lítt, þótt
þeim væri á það bent, að með
drætti þessum væru þeir að
fyrirgera tækifærum Siglfirð-
inga að ná í fyrstu bátana. Og
þegar svo allt var komið í ein-
f daga og Gunnari Jóhannssyni
tókst með harðfylgi að fá boð-
aðann bæjarstjórnarfund um
þetta mál, þá stungu sumir
„meirihlutamennirnir“ ennþá
við fótum og vildu draga málið
þótt það bersýnilega þýddi það
að afsala sér bátunum.
En það tókst þó ekki að
hindra það, að samþykkt yrði,
að bærinn keypti tvo 80 tonna
báta.
f Síðar samþykkti bæjarstjórn
að framselja kauprétt sinn á
Imtunum og veita 50 þús. kr.
lán út á hvem bát. Umsóknir
mn bátana voru svo teknar fyrir
á, síðasta bæjarstjómarfundi og
Itöfðu þá borizt umsóknir frá
0 aðiljum um 7 báta. Þarna sást
]>að svart á hvítu, að áhugi var
til staðar hér í bæ fyrir þess-
um málum. Og nú er samþykkt
4 að ræða við atvinnumálaráð-
herra um það, hvort ekki sé
hægt að fá fleiri báta, og lækn-
irinn í Siglfirðingi er nú kom-
iUn að þeirri niðurstöðu, að
bæjarstjóm hefði átt að taka
]>essi mál fastari tökum fyrr.
13atnandi mönnum er bezt að
íifa, má nú segja og vonandi
væri, að atvinnumálaráðherra
y sjái einhverja leið, því að hann
or góðviljaður í garð bæjarins.
En miður góðviljaður maður í
þeirri stöðu myndi nú hafa
sagt á þessu stigi málsins: Sá,
sem ekki vill þegar hann fær,
Ég er nú búinn að dvelja
nokkra daga í Kiev, höfuðborg
Ukrainu, sem varð aftur frjáls
fyrir réttu ári síðan. Mig lang-
aði ákaflega mikið til að athuga
breytingar þær, sem orðið hefðu
í borginni á þessu ári, hvernig
endurreisnarstarfið gengi í
Ukrainu. Ég ákvað, til tilbreyt-
ingar, að fara með járnbraut til
Kiev. I nóvember eru flugsam-
göngur heldur stopular. Maður
heldur sig spara tíma, en svo
kemur maður til flugvallarins á
ákveðnum tíma og kemst þá að
því, að ekki er flugveður og
svo er sama sagan næsta dag
og hinn þar næsta. Ekki þó svo
að skilja, að hægt sé að kom-
ast milli staða í Rússlandi nú í
dag með neinum ofsahraða eftir
járnbrautunum. Það eru að vísu
nokkrar hraðlestir á fáeinum
ákveðnum leiðum, t. d. á Síberíu
járnbrautinni og hraðlestin
Rauða örin, sem gengur milli
Moskvu og Leningrad og eru
þær þó meir hægfara en á
friðartímum. Lestin til KieV er
þó mun seinni í förum. Hún er
nærri þrjátíu og sex stundir að
komast þessar fimmtíu og fimm
mílur — tvær nætur og einn
dag. En hvernig getur nokkur
maður kvartað?
Vígstöðvarnar hafa nú færzt
langt í burtu frá iðnaðar og
framleiðslustöðvum Rússlands
og allar járnbrautir til vesturs
og suðvesturs eru hlaðnar til
hins ýtrasta allskonar flutninga
lestum í þágu hersins. Og svo
hafa þúsundir milna af járn-
brautunum verið eyðilagðar af
Þjóðverjum og það er eitt af
kraftaverkum hinnar rússnesku
hann á ekki að fá þegar hann
vill. En núverandi atvinnumála-
ráðherra er treystandi til að
gera það, sem hann getur í
þessu máli.
Það er rétt, sem læknirinn
bendir á í Siglfirðingi, að bæjar-
stjórnin er nú í vanda stödd,
þegar ekki eru nema tveir bát-
ar til upp í sjö umsóknir. Hann
sér enga aðra leið, en að slá
saman umsækendunum og
hyggst þar með veita þeim
nokkra úrlausn. En það er
hvorttveggja, að ekki er víst,
að þeir séu til þess fáanlegir, og
svo hitt, að bátarnir verða ekki
fleiri fyrir það og ekkert frekar
bætt úr bátaþörf bæjarins.
Væri ekki til ein leið ennþá,
að bæjarstjórnin leitaði eftir til
boðum hjá skipasmíðastöðvum
um smíði á bátum handa um-
sækendunum. Því má þar til
svara, að umsækendurnir geti
gert það sjálfir, en þar gildir
sama og um Svíþjóðarbátana,
að betra er að bæjarstjórnin
hafi forgöngu og sennilegt., að
hún geti komizt að betri samn-
ingum heldur en einstakling-
arnir. Mjölnir vill nú skjóta
þessu til bæjarstjórnarinnar til
athugunar og um leið benda á,
að fleiri munu hafa hug á að fá
smíðuð skip handa sér, svo að
betra er að verða heldur fyrr
en seinna á ferðinni með þetta.
uppbyggingar, að á svo skömm-
um tíma hafa verið byggðar
brýr, og að minnsta kosti lögð
ein tvíspora járnbraut og að
lestirnar skuli yfirleitt komast
leiðar sinnar, að meira og
minna leyti samkvæmt áætlun.
Á leiðinni til Kiev hélt lestin
alveg áætlun, en á leiðinni til
baka var hún þrem stundum á
eftir, sem ekki er umtalsvert,
því að tiltölulega skammt fyrir
sunnan Moskvu kemur maður
inn í hið svokallaða og sann-
kallaða eyðimerkursvæði.
Sumarið 1943, þegar Þjóð-
verjar að lokum voru hraktir
vestur yfir Dnjepr, eyðilögðu
þeir bókstaflega allt, sem þeir
höfðu tíma til og sem áður
hafði sloppið við eyðileggingu.
Landið er hér hvarvetna herj-
uð jörð. Jafnvel er við ókum
gegnum hina víðáttumiklu
skóga Brianskhéraðsins getur
að líta þúsundir trjáa, sem
höggvin hafa verið niður á tæp-
lega hundrað metra ræmu með-
fram járnbrautinni á báða
bóga. Þjóðverjar gerðu þetta til
að koma í veg fyrir að skæru^
liðar gætu nálgast lestirnar, án
þess til þeirra sæist.
Ekki man ég til þess þennan
dag, að ég sæi járnbrautar-
stöðvar í byggingu, aðeins litla
bráðabirgðaskúra. Öll gömlu
stöðvarhúsin höfðu verið brennd
til ösku eða sprengd í loft upp.
Af mörgum bæjum sást ekkert
eftir nema fáeinir reykháfar, en
húsin höfðu verið brennd. Sum-
staðar höfðu verið byggð ný
timburhús. En oft staðnæmdist
lestin á stöðvum, þar sem ekk-
ert lífsmark var sjáanlegt. Samt
var lestin tæplega stöðvuð fyrr
en fjöldi barna og bænda-
kvenna kom á stöðvarpallinn að
bjóða epli, mjólk í flöskum, soð-
in egg og hnetur. Ég talaði við
konu, sem sagði mér frá því,
að Þjóðverjar hefðu flutt hana
til Minsk ásamt f jórum börnum
hennar. Þegar Minsk var frels-
uð úr klóm þeirra, snéru þau
aftur til átthaganna, en þá stóð
þar ekki steinn yfir steini. Hún
bjó um sig og börn sín í skot-
gröf, og beið nú eftir því, að
maður hennar kæmi heim af
vígstöðvunum og byggði nýjan
bæ. Stjórnin hafði gefið henni
eina kú, og svo ræktaði hún
ofurlítinn kartöflugarð. En hún
sagði, að það væri mjög hættu-
legt, að fást við slíkt, vegna
þess, að allsstaðar væri fullt af
jarðsprengjum. Það kæmi oft
fyrir, að börn biðu bana af því
að fara út fyrir hinar troðnu
slóðir. Ef fólk fór að grafa eitt-
hvað í jörðina eða rækta, átti
það á hættu að verða sprengt í
loft upp, því að ekki væru nógu
margir verkfræðingar til að
eyða jarðsprengjunum. Það eru
þorp hér um slóðir, sem bók-
staflega eru inn í miðjum jarð-
sprengjusvæðum.
Strangt eftirlit er haft með
járnbrautarferðalögum í Rúss-
landi. Það er ekki maður sjálf-
ur heldur yfirvöldin, sem ákveða
það, hvort ferð sé nauðsynleg
eða ekki. Einu lestirnar, sem
eru undanþegnar þessu, eru
þær, sem flytja fólk innan borg-
anna sjálfra og úthverfa þeirra.
Það er því ekki auðvelt að fá far
á langferðalestum. En eftir að
búið er að útvega farið má
segja, að ferðalagið sé tiltölu-
lega þægilegt og eru lestirnar
aldrei ofhlaðnar. Á leiðinni til
Kiev var ég í klefa ásamt þrem
öðrum. Við átum mat okkar,
spjölluðum saman og tefldum
domino, sem er algengasta
dægradvölin í rússneskum járn-
brautarlestum.
Eyðileggingin í Kiev er enn-
þá ægileg á að líta. Stórir hlut-
ar í miðbiki borgarinnar eru
gjörsamlega horfnir, t. d. hið
fræga stræti Kresjatik. Til
þessa hefur aðeins unnizt tími
til að framkvæma byrjunarstig-
in í endurreisn borgarinnar. Á
ég þar við, að rutt hefur verið
burt ruslinu og rústunum og á
Kresjatiksstræti voru hundruð
sjálfboðaliða, borgara og her-
menn önnum kafnir við a§,
breikka það og leggja nýjar
fallegar gangstéttir, sem gefa
fólkinu forsmekkinn af því,
hvernig þetta fagra stræti muni
líta út eftir nokkur ár. En gang-
stéttir þessar liggja nú um
svæði, sem ekki geta kallazt
annað en eyðimerkur.
Að undanteknu miðbikinu hef
ur Kiev beðið minna tjón, en
margar aðrar borgir Ukrainu,
og aðeins þriðjungur borgar-
innar er í rústum.
Þegar hersveitir Vatutins
hershöfðingja hröktu Þjóð-
verja út úr Kiev voru þar að-
eins eftir eitt hundrað þúsund
íbúar af tæpri milljón, sem áður
bjó þar. Nú hefur hálf milljón
komið aftur til borgarinnar.
Kiev hefur*því öðlazt aftur að
nokkru leyti sitt fyrra, nafn-
kunna líf og fjör, Sporvagn-
arnir ganga troðfullir af fólki í
allar áttir, kvikmyndahús og
leikhús eru full áhorfendum, og
eru þar leiknar óperur og sýndir
ballettar og symfóníutónleikar
haldnir.
Endurbyggingin er þó ekki
mjög áberandi. Borgin sjálf hef-
ur á sér alvöruþrungið yfir-
bragð eyðileggingarinnar , og
varla er hægt að segja, að ný-
bygging húsa sé byrjuð. En
húsabyggingar eru aðeins hluti
og mjög lítill hluti þeirrar end-
urreisnar, sem Ukrainumenn
hafa sett sér.
Ég var svo heppinn að ná
tali af Valujev, formanni áætl-
unarnefndar ríkisins í Úkrainu,
og mér varð þá ljóst, að iðnað
landsins verður að byggja nær
algjörlega frá grunni. T. d. eru
aðeins eftir 14% af létta iðnað-
inum, þar með taldar hinar
stóru, nýtízku skó- og klæða-
verksmiðjur. Endurbygging
Dnjepr-aflstöðvarinnar er haf-
in, en það er verk, sem mun
taka mörg ár. Hinar frægu kola
námur í Donbass starfa að
nokkru leyti, en mikill hluti
þeirra er ennþá í ónothæfu á-
standi. Valujev sagði við mig:
„Á hernámstímanum komust
námurnar í fullkomna niður-
nízlu og nú verður að dæla
heilu úthafi vatns upp úr þeim
áður en hægt er að nota þær.
En til þess að geta dælt þurf-
um við óhemjumikið af raf-
orku, en það höfum við ekki
ennþá.“ Niðurstaðan af því,
sem nefndarformaðurinn sagði
mér er sú, að hér er næstum
ótakmarkað verkefni handa út-
flutningsiðnaði Breta og Banda-
ríkjamanna á sviði allskonar
rafmagnsáhalda, námuvéla og
verksmiðjuvéla. Ég sá í Kiev
margar verksmiðjur, sem voru
í hægri og öruggri byggingu.
Ég man sérstaklega eftir stórri
vélaverksmiðju, þar sem for-
stjórinn sýndi mér tíu vélar,
sem nýkomnar voru frá Amer-
íku. „Þær eru mjög góðar“,
sagði hann, „en áður en við
getum byrjað í stórum stíl,
verðum við að fá tvö hundruð
og níutíu í viðbót, en við get-
um ekki vonazt eftir þeim fyrr
en í lok næsta árs.“
Landbúnaður Úkrainu, sem
framleiddi fjórðung landbúnað-
ar Sovétríkjanna fyrir stríð, er
í örari endurreisn, þótt erfið-
leikarnir á því sviði séu gífur-
legir. Nautgripir eru notaðir til
að draga plógana og kerrurnar,
nautgripir, sem Þjóðverjar
höfðu ekki tíma til að taka með
sér. Miklu meira en helmingur
bústofnsins hefur horfið á
stríðsárunum, en gerðar hafa
verið ráðstafanir til skjótra úr-
bóta. Allir kálfar eru t. d. af-
hentir samyrkjubúunum og bú-
fé er flutt að frá Síberíu og
öðrum hlutum Sovétríkjanna,
sem ekki voru hernumdir. Land
búnaðartæknin er að sjálfsögðu
á frumstæðu stigi. I Úkrainu
var þó landbúnaðurinn rekinn
fyrir stríð með miklu nútíma
sniði. En nú er mikill skortur
allskonar landbúnaðarvéla. Til-
búinn áburður er einnig af mjög
skornum skammti. En úkra-
inski jarðvegurinn er frjósam-
ur eins og áður og hinar strit-
andi konur hafa nú þegar hlotið
ríkuleg laun erviðis síns.
Ég heimstótti nokkur sam-
yrkjubú í nágrenni Kiev og
þrátt fyrir alla ervileika voru
þau þegar orðin hin blómleg-
ustu. Ég sá meiri og betri mat
heldur en ég hef séð í mörg ár
— en þó ekki kjöt nema af
kjúklingum. Fólkið, sem er nær
eingöngu konur, var glatt og
hughraust. Þær gátu nú minnzt
þýzka hernámsins án þess að
sleppa sér. Þetta var nú orðið
eins og illur draumur. Stærsta
þrá þeirra nú var, að stríðið
væri brátt á enda og karlmenn-
irnir myndu bráðlega koma heim,
EFTIR
ALEXANDER WERTH
Moskvafréttaritara enska blaðsins „Sunday Times“