Mjölnir - 10.03.1948, Blaðsíða 4

Miðvikudaginn 10. raarz 1948
10. tölublað.
11. árgangui
Síldveiðibannið er þáttur í hrunstefnu
ríkisstjórnarinnar
(Framhald af 1. síðu).
Aðgangseyririnn
Eftir Alexander Woolcott
Töfrar Cosette og frægð hennar fyllti skóla-
sveinana í Saint-Cyr herskólanum viðkvæmnis-
þrungnum dapurleika. í hvíldarhléum þeirra 'i
rökkrinu bar hana einatt á góma, og allir luku
upp einum munni um, hve hart væri til þess að
vita, að svo vesæl væri mata hermannsins, að
ekki einn einasti þeirra, sem einhverntíma
mundu leggja á hina óumflýjanlegu hefnd,
mundi nokkru sinni ganga út í gný orrustunnar
með minningu um ástarunað glæstustu konu
Frakklands í huga. Hvaða foringjaefni gat gert
sér vonir um að eignast fimm þúsund franka?
Þetta var vissulega hryggðare'fni. En, hrópaði
einn í hópnum með titrandi röddu og tindrandi
auðum, það væru þúsund herskólasveinar í
Saint-Cyr, og enginn þeirra væri svo bágstaddur
að hann gæti ekki, ef honum gæfist tóm til,
komist yfir að minnsta kosti fimm franka.
Þessi vísdómsorð urðu upphaf Cosette-sam-
skotanna, og happdrættisins. Var hún rekin með
svo dæmalausri fórnfýsi og sjálfsafneitun, svo
margþættri l:\nastarfsemi, miðlun og sláttu-
mennsku, og með svo hjartnæmum bænabréfum
til grunlausra frænkna og guðmæðra, að annað
eins hafði aldrei áður þekkst í Saint-Cyr. En á
hinni fyrirfram ákveðnu stund skilaði síðasti
maðurinn hinum tilskildu fimm frönkum.
En þegar verið var að draga um, hver hreppa
skyldi hncssið, vinninginn í þessu einstæða happ
drætti, komst einn af kennurum skólans á snoðir
um hvað á seyði var. Varð hann í senn skelfdur
og yfir sig undrandi og fór þegar í stað til yfir-
foringjans og skýrði honum frá uppgötvun sinni.
Er hinn aldni hershöfðingi hafði hlýtt sögu
hans, varð hann svo gagnsnortnn, að hann
mátti vart mæla dálitla stund. Síðan mælti
hann:
• „Piltur sá, sem vinnur í happdrætti þessu,
mun njóta öfundar kynslóðar sinnar. En piltur-
inn, sem klakti út hugmyndinni um það, hann
— hann — kæri vinur hann mun einn góðan
veðurdag verða marskálkur Frakklands."
Því næst skellti hann upp úr við tilhugsun-
ina um hinn bjarteyga ungling, sem innan
skamms mundi koma að dyrum Varietees leik-
sviðsmegin, hafandi ekkert með sér nema æsku
sína og aðgangseyrinn. Hin barnalega f járhags-
áætlun hafði nefnilega ekki gert ráð fyrir ferða-
kostnaðinum til Parísar, engu fé til þess að
standast vagnleigu, ekki einu sinni blómvendi né
hugsanlegu kvöldverðarboði. Yfirforínginn lét í
ljós ósk um, að sér yrði leyft að greiða þennan
hluta kostnaðarins úr sínum eigin föðurlega
vasa.
Ý'mis aukakostnaður er óhjákvæmilegur,"
mælti hann. „Sjáið svo um, að skálkurinn, sem
vinnur, verði sendur til mín áður en hann leggnr
af stað til Parísar.“
Síðdegis næsta dag gekk herskólasveinn einn
fyrir hershöfðingjann, glæsilega vaxinn og her-
mannlegur í rauðu stuttbuxunum og bláa kyrtl-
inum, með tárhreina, hvíta glófa á höndum,
spjátrungslega borðalykkju á húfimni og hjart-
að hoppaði í brjóstinu. Hershöfðinginn mælti
ekki orð frá vörum, en stakk dálítilli pyngju
með Hlöðvesdölum úr gulli í lófa hans, kyssti
hann á báðar kinnar i blessunarskyni og tók sér
síðan stöðu við gluggann, voteygur, en þó hálf-
hlæjandi, og liorfði á eftir honum unz hvíta
borðalykkjan á húfunni hans hvarf á bak við
trén meðfram veginum.
Sólin skein glatt inn um glugga Cosette og
varpaði geislum sínum á ábreiðuna hennar
næsta morgun, er hún settist upp og fór að
hugleiða þann dag, er hún átti nú í vændum.
Herskólasveinninn hennar lá samanhnipraður
í sætum, draumlausum svefni, og það var ekki
laust við, að hún yrði snortin ,er hún sá, hví-
líkur unglingur hann var. Henni varð ósjálfrátt
að minnast eigin æsku og hvernig hún hafði
komist áfram i heiminum.Upp úr því fór hún
að hugleiða æskuskeið hans, og fékk dálítinn
sting í hjartað, er hún varð þess vísari, að
hann var enn ekki kominn af því. Því næst
varð hún gripin undrun. Og með því, að hjá
henni var jafnan skammt milli hugsunar og
athafnar, ýtti hún þegar við honum, svo hann
hrökk upp.
„Heyrðu, gamli minn,“ spurði hún, „hvernig
í ósköpunum fór herskólasveinn í Saint-Cyr að
þvi að komast yfir fimm þúsund franka?“
Þegar hann var spurður svona óvænt og óvið-
búinn, kom á hann fát, hann missti alla stjórn
á sér og áður en hann vissi af, var hann búinn
að fleipra fram úr sér allri sólarsögunni um
samskotin og happdrættið. Ef til vill hefur
hann fundið, að það gat engan skaða gert úr
því, sem komið var, en hún hlýddi á frásögn
hans af svo mikilli athygli, og rak upp svo
bjartar hláturkviður, meðan á henni stóð, að
áður en lauk var hann farinn að leggja sig
fram um að segja sem bezt frá. Er hann minnt-
ist á herforingjann stóð hún á fætur og fór að
ganga um gólf. Knipplingafaldurinn á kjólnum
hennar dróst eftir gólfinu, og tár blikuðu á
fjólulitum augum hennar.
„Saint-Cyr hefur sýnt mér þá mestu sæmd,
sem mér hefur nokkurntíma hlotnast,“ mælti
hún, ;,og í dag er ég stoltasta kona Frakklands.
En vissulega má ég ekki láta mitt eftir liggja.
Þú skalt nú halda heimleiðis, og segja þá sögu
af Ccsette, að hún sé kona hrifnæm. Og þegar
iþú er orðinn gamall, gamall maður, skaltu geta
sagt barnabömum þínum með sanni, að einu
sinni þegar þú varst ungur, hafði þér hlotnast
dýrasta ástarhnoss Frakklands, og það hafi
ekki kostað þig neitt. Ekki einn einasta eyri.“
Hún kippti út skúffunni, sem hann hafði horft
á hana læsa happdrættisféð niður í kvöldið áður.
„Hérna,“ mælti hún og sveiflaði til hendinni
með glæsilegri hreyfingu. „Ég gef þér aftur
peningana þína.“
Og hún rétti honum frankana fimm, sem hann
hafði lagt fram til samskotanna.
ENDIR
N Y J A B l Ó
veiði nú vegna síldarvertíðarinn-
ar í sumar? Hvaða tryggingu
hefur ríkisstjórnin og stjórn SR
fyrir því, að í sumar verði svo
mikil síldveiði, að þörf verði
allra síldarverksmiðja norðan-
lands til þess að anna vinnslu
hennar? Er þá gengið út frá
þeirri röksemd þessara aðila
sjálfra um það, að gera þurfi
við allar verksmiðjurnar, sem
reyndar er rökleysa. Hefur ríkis
stjórnin yfirleitt nokkra trygg-
ingu fyrir því, að nokkur síld að
ráði veiðist hér í sumar? —
Gamalt máltæki segir, að betri
sé einn fugl í hendi en tíu í
skógi, en blessuð ríkisstjórnin
okkar virðist vera á annari
skoðun. Þótt menn geri sér von-
ir um góða sílda,rvertíð í sumar,
er það ekki næg ástæða til þess
að hætta við góða vertíð nú.
Fáar atvinnugreinar eru eins
mikilvægur þáttur í gjaldeyris-
öflun þjóðarinnar og síldveiðin.
Nú er verð á síldarafurðum
hærra en nokkru sinni fyrr, og
hefur stjórn SR verið boðin
140 £ í lýsistonnið og í mjöl-
tonnið 48 £ Var þetta áður en
brezka samninganefndin kom,
en þá brá svo einkennilega við
að ríkisstjórnin svipti verk-
smiðjustjórnina umboði til að
selja þessar afurðir. Er lítill efi
á því, að hún ætlar sér að selja
Bretum það, líklega við miklu
lægra verði. Er hrunstjórninni
vel trúandi til að selja það við
smánarverði nú eins og í fyrra,
þegar hún seldi lýsið á 95 £ og
mjölið á 31 £.
Þá er enn eitt athyglisvert
atriði. Hvaða vit er í því, frá
þjóðhagslegu sjónarmiði, að
hætta framleiðslu vöru, sem
allstaðar er auðseljanleg við hag
kvæmu verði, eins og síldaraf-
urðirnar eru, og senda bátaflot-
ann í stað þess til öflunar á
fiski, sem ekki virðist eins auð-
velt að selja, þótt vitanlega
standi einnig opnir ágætir mark-
aðir fyrir hann, ef vel væri á
málunum haldið.
Með þessu uppátæki er einnig
verið að stofna til atvinnuleysis
í Reykjavík, og sjálfsagt hefur
löngunin til að gera það verið
mjög þung á metunum, þegar
stöðvunin var afráðin. Ríkis-
stjórnin og skálkaskjól hennar,
f járhagsráð, voru búin að koma
kyrkingi í iðnað og byggingar-
framkvæmdir í vetur, svo að
ekki er annað sýnt, en að henni
muni þá og þegar takast að
koma hinu langþráða atvinnu-
leysi á. En þá kom síldin eins og
skollinn úr sauðaleggnum og
eyðilagði þessa þokkalegu áætl-
un í bili.
Hver einasti heilvita maður,
sem ekki er algerlega blindaður
af ofstæki og kommúnistahatri,
hlýtur að sjá, að bann ríkis-
stjórnarinnar við síldveiðunum
er ekkert annað enn einn liður-
inn í baráttu hennar fyrir hruni
og eymd meðal almennings, eitt
af skemmdarverkum hennar,
sem beint er gegn alþýðunni í
landinu til þess að beygja hana
og auðmýkja, svo afturhaldið
geti náð á henni þeim fanta-
tökum, sem það óttast að það
sé nú búið að missa algerlega.
Skildi ekki sneiðina
Heimskasta blað landsins,
Morgunblaðið, he'fir nýlega vak-
ið á sér athygli í Reykjavík
fyrir að reyna að gera sér að
áróðursefni nokkur háðsyrði,
sem skáldið Tómas Guðmunds-
son lét falla um það og önnur
svipuð áróðurstæki afturhalds-1
ins á Þjóðviljahátíðinni á dög-1
unum. Hafði hann meðal annarsl
í gamni komist svo að orði, aðT
hér á landi væru menn ekki
hengdir fyrir skáldskap sinn,'
hvernig svo sem hann væri. En
eins og kunnugt er hefur Mogg-
inn lengi reynt að koma á þeirri
trú, að þar sem sósíalistiskt
stjórnarfar væri, ættu rithöf-
undar á hættu að vera höfðinu
styttri, ef valdhöfunum l'íkuðu
ekki verk þeirra.
En moðhausablaðið skildi
ekki sneiðina, og eyddi miklu
rúmi til þess að hrósa Tómasi,
bæði fyrir skáldskap hans og
svo það, að hann hefði ekki enn
„tekið hina kommúnistisku
bakteriu.“ Tómas er meðlimur í
Sósíalistafélagi Reykjavíkur, og
er spánýtt, að Mogginn telur fé-
lagsmenn þess alveg ósmitaða
af kommúnisma.
HELGI HANNESSON
(Framliald af 2. síðu).
hvernig þeir lögðust flatir að
fótum Sveins Ben og Finns
Jónssonar, og flöðruðu utan um
Þorstein M. þegar þeir voru í
sameiningu að burðast við að
eyðileggja grundvöll frjálsra
verkalýðssamtaka — réttinn til
að ráða sjálf sínum innri málum.
Er það máske hugsanlegt, að
fleiri kratar en Helgi Hannesson
hafi verið á mála hjá Claessen
valdinu s.l. sumar? Er það hugs-
anlegt að Claessen & Co. hafi
kostað aukablaðið af Neista,
sem út kom til þess að hvetja
verkamenn til þess að hjálpa
þremenningunum við að eyði-
leggja réttindi verkalýðssam-
takanna ?
Hvað er ekki hugsanlegt um
menn, sem eru svipaðir og Helgi
Hannesson, — menn, sem fá
slíkan vitnisburð og hann fær
hjá þeim, sem ætluðu að nota
hann til illvirkja gegn þeirri
stétt, sem hann var örlítils ráð-
andi í.
Það er vissulega margt sem
bendir til þess, að þeir séu ekki
svo fáir málaliðsmennirnir í
hóp ísl. krata, — en líka má
minnast þess, að þeir herír eru
ekki sterkir né sigurvænlegir,
sem byggja traust sitt á mála-
liðsmönnum.
8 ára drengur
drukknar
Það slys vildi til í gær um
sexleytið, að 8 ára drengur, Jón
Ármann, sonur frú Helgu Guð-
mundsdóttur og Áka Jakobs-
sonar, alþ.m., drukknaði í Sund-
lauginni í Reykjavík.
Laugarvörðurinn sá drenginn
sökkva og kafaði þegar á eftir
honum. Voru hafnar lífgunar-
tilraunir strax þegar hann náð-
ist og var þeim haldið áfram í
eina og hálfa klst., en báru ekki
árangur.
Fermingarkjóll
til sölu. Upplýsingar í síma 204
Miðvikudaginn kl. 9:
Hún skrifaði bókina
Fimmtudaginn kl. 9
Hún skrifaði bókina
Föstudaginn kl. 9:
Kvikmynd sýnd
Allur ágóði rennur til barna
hjálparinnar.
Laugardaginn kl. 9:
Engin sýning