Mjölnir - 02.06.1948, Blaðsíða 3

3
#____________________M J O L N 1 B
LEW CHAWT:
Konan í hinni rauðu
Mf ð- Asíu
4
Á landamærum Indlands og
Kína, við rætur hinna voldugu
fjalla og í ríki hinna eilífu skrið-
jökla, hafa elztu þjóðflokkar
Asíu, Kirgisarnir, búið frá
ómunatíð í giljum og dölum
Tien-Sjans, rétt hjá upptökum
Pamir, „þakkar heimsins“.
Og það er ekki lengra en 100
^ ár síðan þetta „Himinf jallaland“
var auður blettur á kortinu.
Um miðja síðustu öld kom
fyrsti Evrópumaðurinn, hinn
frægi landkönnuður Semjonov,
til strandar Issyk-Kul vatnsins,
þess vatns ,er liggur hæst allra
stöðuvatna á jörðunni, og sem
af hinum innfæddu er kallað
„Kirgisavatnið“.
Á þessum tímum lifðu Kirgis-
^arnir mjög frumstæðu og menn-
ingarsnauðu lífi og urðu að þola
rán og allskonar harðrétti af
hálfu rússnesku keisarastjórnar
innar og fádæma arðrán og
kúgun frá hendi innlends aðals
og valdhafa.
Og ekki eru nema 25 ár síðan
ferðamaður, er heimsótti þetta
fjallaland, ritaði: ,,Um langt
skeið enn munu Kirgisarnir
^ búa við hina frumstæðu búskap-
arháttu sína sem hingað til.“
Ár eftir ár endurtók sig sama
sagan í lífi hirðingjanna: Þang-
að sem hjörðin fór, héldu menn-
irnir einnig með hin köldu og
óvistlegu hreysi sín, og þá fáu
muni, er þeir áttu. Frá vetrar-
beitilöndxmum til beitilanda vors
ins og svo þaðan til beitilanda
sumarsins og loks þaðan í beiti-
i lönd haustsins.
Einn embættismann innfædd-
an hitti landkönnuðurinn í öllu
landinu og ekki einu sinni hann
kunni að rita á sínu móðurmáli.
Kiriska þjóðin átti sem sé ekk-
ert ritmál.
„Kirgiska konan er fátækari
en allt, sem fátækt er“, ritaði
einu sinni rússneskur leiðangurs
maður. „Hún er hlutur, sem
i gengur kaupum og sölum. Og
þar sem hún húkir auðmýkt,
skelfd og fáfróð í hinu óhreina
,,kvennahomi“ hreysisins, veit
hún ekki annað en að þetta sé
hið eina mögulega hlutskipti."
Meðal Kirgisanna tíðkaðist
fjölkvæni. Héraðshöfðingjarnir
gengu um og völdu sér ambátt-
ir í kvennabúr sín. Fyrir einn
hest — en án hans væri líf þess-
ara hirðingja óhugsandi —
> fyrir nokkrar kindur eða aðrar
# yörur keypti höfðinginn þá stúlk
una, er féll honum í geð, og
hafði hana á brott með sér úr
hinu óvistlega hreysi.
10—11 ára urðu þær svo
rekkjunautar höfðingjans, 14—
15 mæður og þrítugar voru þær
orðnar „kerlingar“, stúlkur sem
ofaukið var og sem skulfu sem
strá í vindi fyrir vilja eigand-
• ans. Þetta var hlutskipti kir-
gisku kvennanna.
Fullur eftirvæntingar og for-
vitni fór ég á síðasta vori í
ferðalag til lands himinfjall-
anna. Ferðin tók 3 mánuði. Eg
ferðaðist í dölunum og fjöllun-
unum og get fullvissað ykkur
um, að margar undraverðar
breytingar hafa orðið þar.
Leiðangursmaður frá því á
tímunum fyrirbyltinguna mundi
ekki hafa þekkt aftur hið gamla
kirgiska svæði í þessu blómstr-
andi landi, kirgiska ráðstjórnar-
lýðveldið með sínum 1 Va milljón
íbúum og landssvæði á stærð
við Áusturíki, Belgíu og Portú-
gal öll til samans.
Skurðir og vatnsveitur liggja
nú um landið þvert og endilangt
og er það nú allt orðið mjög
frjósamt. Hirðingjalífið er nú
úr sögunni, og allir hafa nú lært
að lesa og skrifa. Hin nýja þjóð
hefir skapað hið nýja líf og hún
á nú sjálf öll auðæfi ættjarðar
sinnar. Og við hlið karlmanns-
ins stendur nú hin frjálsa,
menntaða og jafnréttháa, dug-
lega kirgíska kona. Og hafa kon-
urnar lagt drjúgan skerf af
mörkum til að reisa borgir og
bæi langt uppi í afskekktum
dölum, bæi, sem umluktir eru
skógum og grænmn ökrum á
alla vegu.
Rafmagnsljós hafa þeir ,síma,
útvarp, leikhús, bíó, háskóla,
gagnfræðaskóla, sjúkrahús, —
bókasöfn og allt hvað nöfnum
tjáir að nefna.
Eg hefi átt tal við margar
kirgiskar konur, við bóndakon-
ur á samyrkjubúum, við konur,
sem frægar hafa orðið fyrir
uppskeru sína á bómuliar- og
sykurökrum — ökrum, sem eru
í eigu yrkjenda sinna — og við
forstöðukonur og samyrkju-
búum, við listakonur og þing-
konur.
Á samyrkjubúinu Ksyl-Sjark
(rauða austrið) kynntist ég
bómullaruppskerukonunniSuch-
sursjan Kurmeysjeva. Maður
hennar féll í stríðinu við Þýzka-
land Hitlers, og hún stóð eftir
með 3 ung börn. Áður, fyrir
októberbyltinguna, var fjöl-
skylda, er missti fyrirvinnuna
fyrirfram dæmd til að lifa í
eymd og volæði og bíða hins
hægfara hungurdauða.
1 dag segir Suchsjursjan: „Eg
hefi einsett mér að vinna vel
fyrir börn mín og reyna að bæta
þeim hinn sára föðurmissi, og
vinna mín hefir borið ríkulega
ávöxt.“
Síðastliðið ár fékk Suehsur-
sjan, auk hinna föstu launa
fyrír vinnu sína, 700 kg. af alls-
konar grænmeti, og í aldingarði
sínum hefir hún skorið upp
mikið af ávöxtum og úr mat-
jurtagarði sínum fær hún
gnægðir kartaflna. Eina kú á
hún, tíu kindur og nokkur
hænsni. 1 hinu vistlega húsi
hennar sá ég útvarpstæki,
grammófón og reiðhjól elztu
dótturinnar. Fyrir einum 30 ár-
um hafði enginn Kirgisi svo
mikið sem heyrt slíkra hluta
getið.
I borgum og bæjum lýðveldis-
ins hitti ég stúlkur, er tóku
þátt í stjóni þess. Kerimbubu
Sjopokova, sem á ökrum s’inum
hefir hlotið mestu sylcurrófu
uppskeru, er um getur, var
þannig kjörinn í Æðsta ráð Ráð-
stjórnarríkjanna. Önnur bænda-
| stúlka, Fatima Kadyrkajeva, er
varaforseti í Æðsta ráði Kirgis-
anna. og ritari Æðsta ráðsins er
einnig kona. Eg talaði einnig við
konur. er voru fulltrúar fyrir
hina menntuðu Kirgisa. Meðal
þeirra var kvenskurðlæknirinn
Ajdarbekova, er gengið hafði í
skurðlækningadeild háskólans
og re'kur nú frjósamt vísinda-
starf, sem kvensjúkdómafræð-
ingur. Sjálf kom hún í heiminn
(Vegna mistaka hefur dregist
allengi að jæssi grein yrði birt.
Er höfundur beðinn velvirðing-
ar á þ\i).
Ólafsfirði, 28/4 1948
Eg varð ekki svo lítið undr-
andi, þegar ég sá grein eftir
Randver Sæmundsson í „Degi“.
Eg hefi ekki orðið vör við, að
hann hafi látið sjá skrif eftir sig
fyrr. En einu sinni er allt fyrst.
Það er því gott og blessað, að
Randver fer fram með aldr-
inum, en ekki hið gagnstæða,
eins og oft vill verða. -
Það er vandalaust að að ráða
af grein Randvers, hve mikið
honum finnst koma til persónu
sinnar. Mér finnst einkennilega,
að orði komizt, þar sem hann
segir í grein sinni um kosning-
arnar í Ólafsfirði, ,,að fyrrver-
andi stjórn hefði vel unnt sósíal-
istum þess sigurs að koma Aíæl
Péturssyni ’i formannsstöðuna,
því að þar hæfði hvað öðru for-
ingi og fylgismenn.
Hvað skyldi það vera, sem
Randver er að reyna að gefa í
skyn með þessari setningu?
Allir aðrir en kunnugir þess-
um mönrnnn, mættu af þessari
„strúts hugmynd" hans ráða,
að hér værí um einhver ja óbóta-
í dimmu hreysi og án nokkurar
hjálpar læknis eða ljósmóður.
Það var Saira Kiisbajeva, ein-
söngvari í söngleikahúsinu og
meðlimur í æðsta ráðinu, og það
var hin tuttugu ára ballett-
dansmær Bikisara Bejsjenali-
jeva, já það voru þúsundir
stúlkna úr bæum og borgum
landsins, sem fylltu sali há-
skólanna og heimavistarhús-
anna,
„Hvar ætlið þér að vinna, er
þér haf ið lokið náminu ?“ spurði
ég ungan kvenstúdent, er stund-
aði nám í uppeldisfræði við há-
skóla. Stúlkan virti mig fyrír
sér með hinum dásamlegu,
svörtu augum sínum.
„Auðvitað á samyrkjubúinu
mínu í Tjan-Sjan. Eg mun
keima börnumun bókmenntir,
svo þau megi þekkja Puskin,
Tolstoj, Turgenjev og Gorki,
og elska þá svo sem ég geri, og
ég mun kenna þeim að þekkja
Shakespeare, Balzac, Dickens
og Zola og meta þá. Allar mínar
vinstúlkur fara til samyrkju-
búsins — okkar er beðið þar“.
menn að ræða, því að allir þeir,
sem greinina lesa geta fljótlega
af ráðið hversu mikils Randver
metur þessa menn.
Hvað niðrunarorðum hans um
framkomu formannsefnisins við
kemur vildi ég segja hér nokkur
orð.
Kymii min af Axel eru hin
prýðilegustu. Hann vill öllum
gott gera, þar sem því yrði við-
komið, hvort heldur á sjó eða
landi. Hjálpfýsi hans kæmi því
jafnt niður hvort sem það væri
andstæðingur eður ei, þv'i að þar
léti Axel ,sinn innri mann ráða.
Axel léti aldrei pólitískar skoð-
anir leiða sig afvega.
Eg ætla að fuEvissa Randver
um það, að hans fylgifiskar eru
í engu meiri, en Axels fylgis-
menn.
Eg hygg, að Axel hafi engu
minni þekkingu á verkalýðsmál-
um en Randver og ólíkt er hvað
,hann leggur sig meira fram
verkalýðnum til hjálpar.
Eg hygg, að hið mesta og
bezta, sem Randver lætur verka-
lýðnum í té, sé sala á óætu
brauði, fullu verði, sem bæði er
mvglað og hrátt.
Eg tala af eigin reynd.
Kona.
1 —
Síldarstúlkur!
Þær stúlkur, sem ætla að vinna í síld lijá oss nú í sumar, eru
beðnar að gefa sig fram lúð fyrsta, við iskrifstofu vora, Aðalgötu
14, eða Sigríði Þorleifsdóttur, Hvanneyrii-braut 7.
Bætt vinnuskilyrði.
H. F. HAFLIÐI
TILKYIMIMIIMG
Þeir, sem eiga kjöt, slátur og önnur matvæli geymd í hrað-
frystUiúsinu Isafold, eru rínsamlega beðnir að talca þau nú þegar,
þar eð frjstiklefinn var aðeins telánn á leigu til 1. júní og eig-
andinn krefst, að hann verði rýmdur strax.
BÆJARSTJÓRINN
Ólafsfjarðarpósturinn
GBUNNKAUPSHÆKKUNIN
(Framhald af 1. síðu)
kaupgjalds við allar síldarverk-
smiðjurnar. Sýnir sá lárangur,
sem nú hefur náðst baráttu-
laust, að baráttan þá hefiu'
skapað heildarsamtökunum
verðuga virðingu og viðurkenn-
ingu á mætti iþeirra. Og nú sést,
að stefna verkamanna í verk-
fallinu í fyrra var hárrétt, og
að þeir örfáu menn úr verka-
mannastétt, sem beittu sér
gegn verkfallinu, og því miður
tókst að blekkja einstaka mann
til fylgis við sig, voru ekkert
annað en verkfæri, sem atvinnu-
rekendastéttin og leppar hennar
í ríkisstjórninni höfðu lokkað til
fylgis við sig vegna pólitísks of-
stækis þerra.
- Svo virðist sem ríkisstjórnin
hafi 1‘átið þessa samninga af-
skiptalausa. í fyrra stimplaði
hún allar kauphækkanir sem
glæpi og fyrirskipað sínum
mönmun að berjast gegn þeim,
svo sem alkunnugt er. Virðist
hún ekki hafa þorað það nú,
enda er seta hennar orðin ári
lengri nú en þá, og óvinsældir
hennar hafa aukizt svo, að ekki
er á þær bætandi, ef hún á að
geta druslast eitthvað lengur við
völd.
Með þeirri lagfæringu á kaup-
gjaldi, sem hér hefir verið rætt
um, hafa verkamenn fengið dá-
litlar sárabætur fyrir launrán
ríkisstjórnarinnar með „dýrtdð-
arlögunum“ illræmdu frá því í
vetur, sem juku dýrtíð allra
launþega um 8—10%. Þó vantar
mikið á, að þessi kauphækkun
vegi upp á móti niðurskurði
vísitölunnar.
Það er ánægjulegt, að verka-
menn og atvinnurekendur skuli
nú hafa fengið að semja um
kaup og kjör án þess að óvið-
komandi aðilar sletti sér fram í
það, enda hafa þessir samning-
gengið fljótt og . algerlaga
árekstrarlaust. Eru þeir Þrótti
til sóma og hljóta að treysta
hina stéttarlegu einingu verka-
lýðsins á Norðurlandi.
Nokkuð heífur borið á þvi
undanfarið, að m'álgögn ríkis-
stjómarinnar, svo sem Alþýðu-
blaðið, Dagur, Vísir, Tíminn o.fl.
blöð hennar, hafi reynt að vekja
upp æsingu gegn norðlenzkum
verkalýð og réttlætiskröfum
hans. Gekk Dagur á undan með
viðbjóðslegum sorpskrifum, þar
sem þvi var haldið fram, að
„kommúnistar“, en svo heita
á máli stjómarblaðanna ailir
þeir, sem fremur vilja vinna
launastéttunum gagn en ógagn,
hefðu í hyggju að stofna til
verkfalla og óeirða, í því skyni
að eyðileggja síldarvertíðina í
sumar. Löptu svo hin stjómar-
blöðin óhróðurinn upp eftir
Degi. og sló Aiþýðublaðið met
hans í ieiðara, sem það birti \xm
málið, enda hefur það blað alltaf
forustuna nú, þegar um það
er að ræða að svívirða og rægja
verkamenn og samtök þeirra,
og berjast gegn hagsmunamál-
um þeirra. Verða þessir aftur-
haidssneplar nú að athlægi fyrir
geip sitt og hljóta verðskuldaða
fyrirlitningu fyrir fjandskap
sinn gegn málstað verkalýðsins.