Mjölnir - 19.07.1950, Blaðsíða 3

MJOLNIB
8
Daglegt líf í Moskvu
Gistihúsið, sem við bjuggum
í, er við hliðina á bandaríska
sendiráðinu. Sendiráðsbygging-
in er stór, þungbúin höll, þar
sem bandaríkjamennirnir lilfa
í strangri einangrun. Meðal
starfsliðs sendisveitarinnar eru
læknar og tannlæknar, hjúkrun
arkonur og kennarar, ennfrem-
ur prestar af ýmsum trúflokk-
um, Hi.ð fjölmenna starxslið
getur því komizt hjá hverskon-
ar sambandi við hinn hættulega
umheim, og er stranglega
verndað gegn óæskilejgri þskk-
ingu um landið sem það dvelst
í. Hér gat John Steinbeck leit-
að hælis og neytt „kokkteila"
fósturjarðar sinnar og hlustað
á ,,hot“-plöturnar, sem hann
saknaði svo sárlega á útúrkrók
um sínum til Kiev og Stalin-
grad.
Mér var oft hugsað til Stein-
becks, sem var hér á feroinni
fyrir tveim árum og hefur lýst
þeim áhrifum er hann varð
fyrir í Ráðstjórnarríkjunvm í
„rússneskri dagbók.“ Við ferð-
uðumst að nokkru leyti um
sömu slóðir og hann og áttum
þvi auðvelt með að gera okkur
grein fyrir ýmsum breytin' um,
sem höfðu orðið á þersum
stutta tíma. Ég haifði tal af
mönnum, sem Steinbeck hafði
hitt. Þeir minntust með brosi
hins mikb, ameríska skálds,
er stöðugt hafði þjáöst af heim
þrá eftir barnum á Bedford
Hotel við 40. götu, byrlaranum
Willy og Ijósgrænu uppáhalds-
vlnblöndr.nm sinni.,—ccm' ksitir
Suissesse.
Steinbeck dvaldist tvo mán-
uði í Ráðstjórnarríkjunum, en
ég held ekki iað hann hafi
kynnst lífsháttum þar nánar en
við. Hann fór þangað til þess
að tala móðurmál sitt og hitta
landa s'ína. Hann segir sjálfur
að sér hafi verið nauðsynlegt
að vera með fólki, sem vissi
deili á Superman og Louis
’Armstrong. Honum vannst tirni
til að lesa margar amerískar
leynilögreglusögur þessa tvo
mánuði, hann hlustaði mikið á
„s\ving“ og „hot“ hjá vinum
sínum, og í „rússnesku dagbók-
inni“ lýsir hann svo mörgum
dýrðlegum kokkteil-veizlum hjá
amerískum blaðamönnum og
og sendiráðsmönnum, að það
er beinlínis aðdáunarvert, að
thonum sik.yldi einnig gefast
tóm til að sjá ofurlítið af land-
inu, og að hann skyldi muna
það sem fyrir augu hans bar.
Það var ákveðið að við fær-
iim til Kiev strax að loknum
hát'íðahöldunum 1. maí. Þaðan
áttum við svo að Ifljúga til
Moskvu til viðræðna við ýmsa
menn, sem við höfðum látið
í ljós óskir um að hitta; t. d.
ætlaði Rithöfundafélagið að
taka opinberlega á móti mér.
Síðan var áformuð för til
Stalingrad. Við höfðum gefið í
skyn, að okkur væri íkærkomið
að fá tækifæri til að skreppa
til Georgíu og Tiflis, en hinn
afskammtaði timi okkar nægði
jökki til slíks ferðalags, og
! m

★ GREIN sú, er fer hér á
eftir, er hluti af ferðaþátt-
um frá Ráðstjórnarríkjun-
um, eftir danska ritliöf-
undinn IIANS SCHERFIG.
Höfundurinn var þátttak-
andi í hópferð til Ráðstj.-
ríkjanna í vor.
Stalingrad-förina vildum við
ekki liætta við.
1 Moskvu búa menn sig undir
1. maí eins og við undirbúum
jólahátiðina. Það voru þrír frí-
dagar í röð og geysileg ös í
búðunmn. Matvöruverzlanir voru
opnar til miðnættis, og troðn-
ingurinn var mestur í þeim
deildum, sem seldu ýmiskonar
sælgæti og hátíðamat. Eitt kiló
af kavíar, beztu tegund, kostaði
140 rúblur, en samt stóð fólkið
í biðröðum til þess að ikiaupa
hann. Allir vildu ná í rauða
kampavínið ,sem er tiltölulega
ný, georgisk víntegund.
Húsin voru skreytt rauðum
fánum, áletrunum og myndum.
Á opinberum byggingum var
komið fyrir geysistórum mynd-
um af Lenin og Stalin, og á
framhliðum íbúðarhúsa blöstu
við myndir, sem íbúarnir höfðu
sett þar upp, af Marx, Engels,
Lcr.'n og Stalin, skreyttar sveig
um úr pappírsblómum, mislit-
um böndum og laufsveigum. —
Ennfremur var v'iða komið fyrir
skrautljósum. Allsstaðar var
fólk klifrandi upp palla og stiga
og margbrotinn útbúnaður af
ýmsu tagi sveif ógnandi um
lolftið uppi yfir ökkur.
Fólk úr öilum fylkjum og
héruðum landsins hafði streymt
til borgarinnar. Á götunum sá
maður fólk af ýmsum kynþátt-
um og manngerðum, úsbeka,
túrkmena, grúsíumenn, aser-
bajsjanmenn, tadsjíka, basjk-
íra, mongóla, jákúta, ósetína,
tartara, nanaitsa og hvað þeir
nú eru kallaðir. Mannmergðin
á götunum um kvöldið var
geysileg; sumir höfðu meðferð-
is hljóðfæri og léku á þau af
miklu f jöri; ungar stúlkur leidd
ust syngjandi, útvarpsgjallar-
horn voru í fulLum gangi, bíl-
stjórarnir þeyttu lúðrana af
hjartans lyst og litlu, þétt-
vöxnu stúlkurnar í lögreglu-
búningunum hlógu og skemmtu
sér og stjórnuðu umferðinni
með feiknamiklum armsveifl-
um.
Maður sá ekki mikið af þjóð-
búningum. Rússablússurnar eru
ekki algengar núorðið. Konur
utan af landi gengu með skýl-
ur, einstaka 'karlmaður sást
með útsaumaða kalmúka-húlfu,
en annars klæddust flestir
venjulegum Evrópu-búningi. —
Hinir eiginlegu Rússar eru yfir
leitt litlir vexti og stúlkurnar
flestar dál'itið þrýstnar. Stein-
beck kvartar um það í bók
sinni, að hann hafi ekki séð
„mascara-snyrt augnahár og
augnalokaskugg)a“ í Moskvu.
Ég veit ekki hvað mascara er,
en ég trúi því að Steinbeck segi
satt um þetta. Að öðru leyti
virðast rússneskar stúlkur ekki
skorta fegurðarlyf. Varalitur
og púðurkvastar voru notaðir
af kostgæfni eins og í öðrum
borgum. Stúlkurnar íórna hár-
inu á sér miklum tíma. Hár-
greiðslustofur eru áberandi
margar og snyrtivörubúðirnar
mjög glæsilegar. Menn sbað-
hæfðu að rússnesk ilmvötn
væru engu lakari að gæðum en
frönsk, en ég hef ekki þekkingu
til að dæma um hvort það er
rétt. Tízkubúðir og aðrar verzl-
anir eru með sama sniði í
Moskvu og !i öðrum stórborg-
um. Þar voru til sýnis síðir
kjólar og stuttir kjólar, skraut-
varningur, draktir, skór og
hattar sem voru eins ólíkir inn
byrðis og jafn kúnstugir og
i París. Allsstaðar voru silki-
og baðmullarefni; kvenfólkið
þreijaði á þeim og togaði í þau
og gat ekki ákveðið hverjia teg
undina það ætti að taka, —
alveg eins og siður þess er hjá
oss. — Það var mikið úrval,
láka af allskonar „lúxius“-vör-
um, fallegir hlutir og ósmekk-
legir hlutir, eftir því sem hverj
um þóknaðist. Smekkurinn er
misjafn hér eins og annarstað-
ar 'i heiminum. Raunar væri ó-
þarfi að taka þetta fram, ef
okkar margfróðu dönsku blöð
væru ekki stöðugt að tala um
einkennisbúninga, einhæfingu
og óþolandi ,,standardiseringu“
í Rússlandi.
Auðvitað gengur kvenmúrari
ekki í kvöldkjól á vinnupalli
sínum, en þegar hún spássérar
eftir Gorki-götunni eða fer í
klúbbinn sinn, er hún sérlega
vel búin. Þegar nokkrar glæsi-
legar ungar stúlkur heilsuðu
okkur í klúbb einum, þekktum
við að þarna voru komnar
verkakonur, sem við höfðum
talað við áður um daginn í
verksmiðju nokkurri, þar sem
þær voru að bjástra með svarta
málmhluti, skrúflykla og ol'iu-
köxmur. Þessir klúbbar, sem
minna á hallir og heyra til í
hverju einasta ifyrirtæki, eru
búnar skrauti, sem ég minnist
ekki að hafa séð annarsstaðar
en í húsakynnum Ekstraklúþbs
ins, þegar verið er að leika
„Umhverfis jörðina á 80 dög-
um“ í leikhúsinu. Ég hef ekki
séð klúbbana, sem sagt er að
hinn efnaðri hluti enska aðals-
ins venji komur sínar í, en þeir
geta ekki verið glæsilegri en
klúbbar og menningarhús verka
fólksins í Moskvu, og eðlilegur
virðuleiki hins rússneska verka
manns stendur ekki að báki
virðuleika neins bresks „herra-
manns“. Sá sem starfar í iþessu
landi þekkir mjög vel gildi sitt;
þau verðmæti, sem hann skap-
ar, tilheyra honum sjálfum. —
I þjóðfélagi þar sem aðeins er
til ein stétt er sú stétt vitan-
lega yfirstétt.
Við spurðum, hver ætti hina
mörgu bíla, sem stóðu fyrir
utan klúbbana, og fengum það
svar, að verkamennirnir ættu
þá. Hver ætti svo sem að eiga
þá nema þeir? Er það algengt
að verkamaður hafi efni á að
eiga bíl? Okkur var sagt, að
það væri ekki óalgengt. Athug-
ið það bara sjálfir! I stórverzil-
ununum voru nýir bílar til sýn-
is. Það þuníti ekkert sérstakt
leyfi til að kaupa iþá. Hægt var
að fá nýjan bíl fyrir 6000 rúbl-
ur — þ. e. sem svarar þriggja
mánaða kaupi faglærðs verka-
manns. Mótorhjó'l kostaði 1400
—1800 rúblur.
Steinbeck kvartar um margt
í bók sinni. Hann hefur van-
þóknun á „þeirri bylgju sið-
gæðis, sem hefur gripiö rússn-
eska æsku,“ hann er óánægður
yfir því, að stúlkurnar drekki
ekki nóg af áfengi og að þær
„séu mjög gagnrýnar á vini
s'ina af hinu kyninu.“ Ég hafði
ekki tækifæri til að kynna mér
siðgæði rússneskra stúlka og
veit ekki hverskonar erfiðleik-
um Steinbeck hefur mætt. Ef
til villl hefur hann saknað
skjækjulifnaðarins, er amerísk-
ir ferðamenn gera ráð fyrir að
sé þeim til boða þegar þeir
komi til evrópsikrar borgar. Sú
staðreynd, að enginn skækju-
lifnaður á sér stað í Ráðstjórn
arríkjumun, verður sjálfsagt
lögð út sem alvarlegur skortur
á vestrænu mannviti og menn-
ingu.
INóg var af áfengi, en ég hef
ekki tekið eftir því að ungar
stúlkur í Rússlandi gengju með
vasapela í töskum sínum og
staupuðu sig við öll möguleg og
ómöguleg tækifæri, eins og ég
sá [í New York á bannárunum.
Á seinni árum hefur að sögn
verið neytt meira af vínum
heldur en vodka. Framleiðsla
grúsiskra vína hefur aukizt
mikið undanfarin ár; einnig vín
ræktin hefur notið góðs af hin
um margvíslegu jurtakynbót-
um; kannske verður það til
þess að milda hugarfar vest-
rænna skriiffinna í garð
Lysenkos. Rauðv'inin og hvit-
v'inin eru ágæt. Af „heitum“
vínum fást ótaL tegundir, flest
fremur sæt, ennfremur freyð-
andi víntegundir, rautt og
hvít kampavín, koníak og líkjör
ar. Dýrasta tegund af kampa-
víni kostar 30 rúblur flaskan.
Vodka-fLaskan kostar 25—30
rúblur, eftir styrkleika -inni-
haldsins. Um eða yfir fimmt'íu
tegundir af vodka eru á mark-
aðinum.
Áður en ég: kom til Moskvu
hafði ég imyndað mér rússn-
eska veitingastaði sem einhvers
konar almenningseldhús eða
herbúðamatstofur, en staðreynd
irnar sögðu alt annað. Þeir
voru ékki sérstæðir á nokkurn
hátt. Þar voru litlar veitinga-
stofur og glæsilegar danshaillir,
viðkunnanlegar bjórstofur og
kaffihús, sætabrauðsbúðir,
gangstéttakaffisölur og úti-
veitingastaðir með litskrúðug-
um sóltjöldum og sólhlífum. —
Við borðuðum á hótelinu. Mat-
urinn var ágætur og engin
þörf rak okkur á veitingahúsin,
en á slíkum stöðum var auð-
velt að komast í samræður við
fólk; Rússar eru kumpánlegt
og áhugasamt fólk, sem hefur
gaman af að hitta útlendinga
og spjalla við þá.Margt af unga
VINNAH
Júni—júlí-hefti Vinnunnar,
tímarits útgáfufélagsins Vmn-
an, er nýkomið út, vandað að
efni og fjölbreytt, prýtt fjölda
mynda.
1 þessu hefti eru f jölda marg
ar ágætar greinar um verka-
lýðsmál, þá eru þar smásögur,
kvæði, esperanto-námskeið,
kaupgjaldstíðindi, sambandstíð
indi o.fl. o.fl.
Forsíðrnnyndin er Friðardúf-
an, teikning eftir hinn fræga
málara Picasso, en myndtna
gaf liann heimsfriðarhreyfing-
unni.
Þeir kaupendur, sem eiga
eftir að fá þetta hefti eru vin-
samlega beðnir að nálgast það
hjá undirrituðum.
Einar M. Albertsson.
LAHDSMÚT
EsperanSsta
Samband ísl. esperantista hef
ur ákveðið að gangast fyrir
landsmóti 'islenzkra esperant-
ista i Reykjavík laugardag og
sunnudag 2. og 3. sept. næstk.
Rætt verða málefni sam-
bandsins og hreyfingarinnar al-
mennt. Farin verður skemmti-
ferð, ef veður leyfir. Kostnað-
ur fer nokkuð #ftir þátttöku.
Upplýsingar hjá sambandi
íslenzkra esperantista, póáthólf
,108, R.vík, og Ama Böðvars-
syni, Mánagötu 23, R.vík.
BfiKIN
Samsærið mikla, fæst mu
aftur, bæði í bandi og óbundin.
Tryggið ykkur eintak í
tíma. — Hún fæst í
afgr. mjölnis,
Suðurgötu 10.
fólkinu talar allyel ensku og
þýzku, í skólunum getur það
valið um ensku, þýzku eða
frönsku, því talið er gagnlegra
að kunna eitthvað að ráði í
einu máli en að grauta í mörg-
um. Meira en helmingur kýs
að læra ensku.
Af viðræðum við fólk, sem
rnaður hitti af tilviljun, fékk
maður þá hugmynd ,að það
vissi meira um hinn vestræna
heim en almenningur hér veit
um Ráðstjómarríkin. Margir
hlustuðu á útlendar útvarps-
stöðvar og spurðu, hvort þeám
tröllasögum, sem sagðar væru
um Ráðstjórnamkin 1 enskt og
amerískt útvarp væri virkilega
trúað. Við urðum að kannast
við það, að margir af Iöndum
okkar tryðu þessum samsetn-
ingi. „Ætlið þið lika að segja
lygasögur, þegar þið komið
heim?“ Við svömðum því til,
að við ætluðum að reyna að
segja sannleikann, en líkiega
mundi oklkur ekki öllúm verða
leyft það.