Mjölnir - 13.09.1950, Blaðsíða 3

MJÖLNIR
8
TURE ERIKSSON:
Samyrkjubú í Slóvakíu
Skammt fyrir neðan Brati-
slava greinist Dóná í tvær kvísl-
ar, sem umlykja frjósamasta
blett Slóvakíu, hólma, sem er
um sextíu kílómetrar á lengd.
iLandslagið minnir á Skánssiétt
una; pílviðartré meðfram veg-
unum, kölkuð tígulsteinshús og
hópar af vaggandi gæsum, sem
forða sér þrjóskulega út af veg
inum þegar áætlunarb'illinn
nálgast. Kornuppskerunni e» að
mestu lokið. Ef dæma má eftir
því sem stendur enn á ökrun-
um, hefur hún verið mjög góð.
Maisinn stendur vitanlega enn,
stönguldigur með sterkar rætur
djúpt niður í sendna moldina.
Hiann dafnar vel 1 hitanum, en
kartöflurnar þr'ifast lakar í
þurrkunum. |V;íða um sveitina
standa skilti, þar sem varað er
við kólóradobjöllunum, þessu
svívirðilega vopni Bandaríkja-
manna i kaida stríðinu. Allra
ráða er neytt til að útrýma þess
um skaðsemdardýrum þar sem
þeirra hefur orðið vart.
„Þarna er samyrikjubúið, sem
ferðinni er heitið til,“ segir
ferðafélagi minn og bendir á
f jögur tiil ifimm nýbyggð hús.
En við ökum framhjá mörg-
um nýbyggðum og mörgum ný-
(Nú erum við hætt að fara á
dagheimilið.
Seinasta daginn, sem við vor-
um þar, fengum við rjómatertu
og jólaköku og svo kvöddum
við Elínu og Valgerði og allar
hinar stúlkurnar.
Mér þótti leiðinlegt að vera
þar fyrst, og ég ætlaði ekki að
vera þar nema nokkra daga,
en svo fannst mér svo gaman
að ég vildi halda áfram að vera
á dagheimilinu. Við fórum með
löggabílnum á morgnana kl. 9,
en stundum var hann bilaður
og þá fórum við með rútunni.
Það þótti oklkur nú gaman.
Stundum hefir veðrið verið
svo vont í samar, að við höfum
öll orðið að dúsa inni. Þá höf-
um við fengið blöð til að teikna
á og búa til úr þeim flugvélar
og skip. Þá höfum við líka
sungið „Gæsamamma gekk af
stað“ og „Hvað kanntu að
vinna“ og margt fleira. Við
lékum allt sem við sungum og
Valgerður var gæsamamma og
við gæsabörnin og stór strákur
krummi. Bróðir minn, sem er
tveggja ára og var l'ika á dag-
heimilinu, getur sungið nærri
því allt, sem við lærðum þar
í sumar.
Þegar við vorum búin að
iborða hádegismatinn, voru litlu
börnin látin sofna og sum
þeirra sváfu alveg þangað til
við vorum byrjuð á rúgbrauð-
inu, þegar kaffitíminn var kom
inn ,en þá fengum við alltaf
fyrst rúgbrauð og hýðisbrauð
j viðgerðum húsum, sem minna
nærri því á brúðuhús að útliti.
Cecinská Pótona, eitt af 1400
samyrkjubúum í Slóvakíu, ar
bær 1 gamla stilnum. Húsin
snúa göflunum út að rykugri og
dálítið mishæðóttri götunni, en
háar girðingar og port tengja
þau saman í lengjur.
, Af 36 bæjum í héraðinu
Dunajská Stredas hefur helm-
ingurinn samyrkjubú. Sums-
staðar eru gömlu st'igarnir milli
akranna látnir halda sér, en á
öðrum búum hafa alkurskákirn-
ar verið tengdar saman í stór,
óslitin flæmi. Ársarður hvers
meðlims fer þó eins og áður
eftir því ,hve stóra landareign
viðkomandi á. Cecinská Pótona
er þriðja tegund samyrkjubúa.
Þar er kaup hvers meðilims
ákveðið eftir því, hve mikla
vinnu hann hefur leyst af hendi
í þarfir ibúsins, en ekki eftir
stærð landareignar. Öll vinna
er verðlögð. Þar við bætist hlut
ur af arði af því, sem framleitt
er á búinu umfram ákveðið lág-
mark, og ennfremur hefur hv-er
verkamaður á samyrkjubúinu
landskák, þar sem hann getur
framleitt til eigin þarfa.
Bændumir em þrátt fyrir
og svo mjólk, en ekkert kaffi.
Þegar sólsikin var og gott veð-
ur, vorum við klædd úr peys-
unum, en þegar kalt var, vor-
um við dúðuð í öll fötin okkar
og fórum í eltingaleik með Val-
gerði. Hún var svo fljót -að
hlaupa. Stundum fengum við að
fara til berja og það var nú
mest garnan. Konan sem ræður
öllu á dagheimilinu heitir Elín
Torfadóttir. Hún er svo góð að
ég vildi næstum óska þess að
hún væri mamma mín.
Kl. 6 á kvöldin kom lögga-
bíllinn aftur að sælkja okkur og
hann þurfti stundum að fara
margar ferðir, þvi að þegar
allir komu, vorum við um 115.
Þegar við vorum á leiðinni
heim, sungum við vísu, sem við
bjuggum til sjálf. Hún er
svona:
„Nú erum við á leiðinni heim
valli valli valli vei.
I voða íínum lögreglubíl,
valli valli valli vei.
Mamma stendur á torginu,
æ, æ, æ,
og tekur þar á móti okkur,
æ, æ, æ,
Mamma mín var svo guðsfeg-
in, þegar við vorum á dagheim-
ilinu, og hún segir, að ég og
bróðir minn höfum bæði þyngst
og hækkað og lært mikla
mannasiði. Svo segir mamma,
að ég eigi að þakka Elínu fyrir
hve vel hafi verið hugisað um
okkur í sumar og líka að þakka
kvenfélagskonunum fyrir að
dagheimilið slkuli vera til.
þetta eigendur að því landi,
sem þeir hafa lagt undir sam-
y-rkjubúið, og eiga heimtingu á
að fá það aftur til einkafram-
leiðslu, ef þeir æskja þess. —
Yfirburðir samyrkjiuskipuilags-
ins eru þó svo augljósir, að
þróunin gengur hröðum skref-
um í gagnstæða átt.
„Hér býr bóndi, sem rekur
bú sitt einn,“ segir búfræðing-
ur samy-rkjubúsins, ungur, ein-
beittnislegur maður, og sýnir
mér hús í miðjum bænum. —
„Hann kom til okkar í gær-
kvöldi og sótti um upptöku í
samyrkjubúið.“
Af 98 jarðeignum í bænum
eru aðeins fimim, sem standa
utan við samyrkjubúið, þegar
umsóknarbeiðni þessa bónda
hefur verið samþykkt. Allir
bændur eiga rétt á aðstoð véla-
stöðva ríkisins, en að sjálfsögðu
nýtist hin mikla afkastageta
dráttarvélanna ekki til fulls
nema á hinum stóru, samfelldu
akurbreiðum samyrkjubúanna.
Vélanotkunin og ræktun nýrra
tegunda, arðmeiri en hinna
görnlu, bætir lífskjörin og léttir
hið þunga strit sveitafólksins.
Bygging í venjulegum herra-
garðsstíl, með hvítum súlum og
langri verönd, er samkomustað
u-r og miðstöð samyrkjubúsins.
Meðan við sitjum yfir kúfuðum
skálum af bláum plómum og
nýjum aprikósum, sem bornar
eru fram, veitir hópur sam-
yrkjubænda greið og nákvæm
svör við spurningum okkar.
Samyrkjuhreyfingunni er
gert auðveldara fyrir með ýmsu
móti. Samyrkjubú fá t.d. mik-
inn -afslátt á verði landbúnaðar-
véla og skattar á þeim eru mjög
lágir. Bændur sem stunda einka
búrekstur, bera einnig mjög
lága skatta, — 3% af árstekj-
unum.
Samyrkjubúið í Cecinská
Pótona er aðeins ársgamalt, en
hefur samt þegar sannað yfir-
burði samyrkjubúskapar yfir
einkabúskap. Kæktunarkostnað-
urinn er tveim þriðju lægri en
áður. Kornuppskeran hefur auk
izt úr 1600 k-g. upp í 2200 kg.
af hverjum hektara lands að
meðaltali. Árstekjur meðlim-
anna eru sem svarar 7—8 þús.
Hið gamla áhyggjuefni kvenn
anna, líðan barnanna, sem
gæta sín sjálf meðan þær eru
að vinna á ökrunum, er nú úr
sögunni, því komið hefur verið
upp sérstöþu barnagæzluheimili
fyrir samyrkjubúið. Og meðan
uppskeran stendur yfir, er tek-
ið 1 notkun sameiginlegt eldhús
og borðsalur fyrir allt sam-
yrkjubúið.
Gestgjafar okkar slkýra okk-
ur frá þessu um leið og þeir
svara spurningum okkar. Stolt-
astir eru þeir samt af rekstrin-
um á herr-agarðinum fyrrver-
andi, stóru hænsnabúi og ný-
tízku svínabúi. Stórar gyltur,
eldissvín og stóreflishópur af
ljiósrauðum, fjörlegum mjólkur-
grísum er rekið út úr st'iunum.
Áður en oikkur leyfist að fara
inn í hænsnabúið verðum við að
Ég var á dagheimilinu
Skrifað fyrir lítinn 5 ára dreng, sem verið hefur
á dagheimilinu að Leikskálum í sumar
Auglýsing 111 sláturafurðir
Þeir, sem óska eftir að kaupa sláturafurðir af oss til vetrar-
ins, eru vinsamlega beðnir að panta þær í sölubúð vorri fyrh
20. b.m.
Eins og undanfarin haust seljum vér dilkakjöt | i:: I
kroppum, dilkaslátur, mör og hrossakjöt.
nr. 39/1950 frá verðlagsstjóra
Innflutnings- og gjaldeyrisdeild Fjárhagsráðs hefur ák\. ....
eftirfarandi hámarksverð á gúmmískóm, framleiddum iimanlands:
Heildsjölu v e r ð Smásöluverð
án söluskatts með söluskatti án söluskatts
No. 26—30 kr. 18,8tt kr. 19,40 'kr. 24,20
No. 31—34 — 20,30 — 20,90 — 26,15
No. 35—39 — 22,86 — 23,55 — 29,55
No. 40—46 — 25,29 — 26,05 — 32,80
Hámarksverð þetta, miðað við ópakkaða skó, gjidir í Keykja
vík og Hafnarfirði, en annars staöar á laudinu má ibæta við
verðið sannanlegiun flutningskostnaði.
Séu skórnir seldir pakkaðir, skulu framleiðendur leita sam-
þykkis verðlagsstjóra fyrir umbúðarverðinu, er bætist við ofan-
greint hámarksverð í smásölu, án álagningar.
Með tilkynningu þessari fellur úr gildi auglýsing verðiags-
stjóra nr. 23/1950.
Reykjavík, 7. sept. 1950,
.iiffj&' loi.___________
VEKÐLAGSSTJÓKINN
—VEIZTU —
að 8 fjölskyldur ráða yfir hér
um bil 70% af öllu banda-
rísku f jármagni utan Banda
ríkjanna.
★
að 8 milljónir bandarískra f jöl-
skyldna hafa innan við 1000
dollara árstekjur. Opinberar
bandarískar hagskýrslur
sótthreinsa skóna okkar. Kyn-
hrein hænsni, hvít og brún,
gleypa í sig maís af feikilegri
græðgi, og trjágarður, sem girt
ur er með neti, er bókstaflega
kvikur af kjúlkklingum. Okkur
kemur saman um ,að það sé
ágætt ráð að skýla þeim á þenn
an hátt fyrir sólarhitanum. —
Trén í garðimun eru aprikósu-
tré. Greinar þeirra svigna und-
an rauðgullnum ávöxtum.
Meðlimir samyrkjubúsins !í
Cecinská Pótona eru af fjórum
þjóðernum. I þessum þrjú-
hundruð manna bæ vinna Sló-
vakar, Ungverjar, Rúmenar og
Búlgarar í sameininigu að því
að gera tilveruna öruggari og
innihaldsríkari en áður. Áður
voru þessar fjórar þjóðir iðu-
lega æstar til óvildar og haturs
hver gegn annari. 1 hversdags-
iífi hins sósíalistíska starfs jafn
ast hinar tiibúnu mótsetningar
út og hvenfa. Cecinská Pótona
sannar á sinn hátt, að þjóðfé-
lagslegt vald í höndum hins
vinnandi fólks er öruggasta
tryggingin fyrir friði og sam-
lyndi þjóða á milli.
telja 2100 dollara árstekjur
lágmark þess sém meðal-
fjölskylda geti komizt af
með til að lifa manoisæm-
andi Iífi.
★
að Morgan-bankinn ræður yfir
fjármagni, sem nemur 77.
000 milljónum dollara. Eins
og nærri má geta, lifir
Morgan-f jölskyldan ekki við
nein sultarkjör. Höfuð ætt-
arinnar, J. P. Morgan banka
stjóri, á t.d. lystisnekkju, er
kostaði yfir 4 millj. dollara.
(Jón Ámason á bara bíl,
módel 1950). Morgan-bank-
inn á ítök í 444 einokunar-
fyrirtækjum og mörgum
stórfyrirtækjum, sem láta í
té ahnenna þjónustu, svo
sem ritsíma og talsíma, gas-
stöðvum, vatnsveitxun o.þh.
★
að Koekefeller-fjölskyldan ræð-
ur yfir fjármagni, sem n®m-
ur 6500 millj. dollara. Mest
af þessu fé er bundið í olíu-
hringunum, sem kenndur er
við ættföðurinn, John D.
Kockefeller.
★
að leynilögregla Bandaríkjanna
hefur s.l. fjögur ár safnað
fingraförum 214 milljónar
manna, sem settir hafa verið
á „svartan Iista,“ og varpað
134 þús. „hættulegum ein-
staklingum“ í fangelsi, án
þess að þeir væru sakaðir
um nokkurt afbrot. Á sama
tímia hafa 830 þús. útlend-
ingar verið reknir úr landi.