Mjölnir - 10.02.1967, Qupperneq 4

Framboð
Framsóknar
Framsóknarmcnn hafa nú birt framboðslista
sinn hér i kjördæminu og er hann óbreyttur fró
því, sem siðast var. Nokkur ótök urðu um skip-
an listans. M. a. munu Framsóknarmenn í
Siglufirði hafa gert i vetur samþykkt, sem hneig
í þó ótt, að Jón Kjartansson yrði ekki á listan-
um sem fulltrúi Siglufjarðar, heldur yrði „heima-
Siglfirðingur" settur i sætið. Þó hafa menn fyrir
satt, að Skagfirðingar hafi talið Jón litið erindi
eiga ó listann. Það varð þó ofan ó að hafa list-
ann óbreyttan, til að forðast vandræði, sem
kynnu að hljótast af breytingum.
Ástæðan til þess, að ótök urðu um fjórða
sætið, er sú, að liklcgt er talið, að efsti maður
listans, Skúli Guðmundsson, muni hætta þing-
mennsku innan fórra óra, sökum aldurs. Mundi
þó fjórði maður listans taka sæti hans sjólf-
krafa, að óbreyttum hlutföllum kjörfylgis hér
í kjördæminu.
Framboð SJálf-
stæðisflokksins
Síðustu Alþingiskosningar og bæjarstjórnar-
kosningarnar sl. vor urðu Sjólfstæðismönnum
hér i kjördæminu vonbrigði. Það varð því að
freista einhverra róða til að hressa upp ó
minnkandi fylgi flokksins, nú þegar stilla skyldi
upp til Alþingiskosninganna að vori. Og lausnin
fannst. Stillt var í þriðja sæti listans Reykvík-
ingi, Eyjólfi Konróð Jónssyni, einum af rit-
stjórum Morgunblaðsins, liklega ofstækisfyllsta
og kreddubundnasta ihaldsmanni landsins. —
Ástæðan fyrir tapi flokksins var sem sé talin
of mikið frjólslyndi hinna ýmsu forystumanna
flokksins i kjördæminu, og var einum þeirra,
Jóni ísberg sýslumanni, vikið af listanum fyrir
þessar sakir.
Eyjólfur Kanróð mun eiga að teljast fulltrúi
Siglufjarðar ó listanum. Hann er þó lítt þekktur
hér ncma af ofstækisleiðurum sinum í Morgun-
blaðinu. Fyrir tveim óratugum eða svo mun
hann þó hafa verið nemandi i gagnfræðaskóla
hér, og skömmu síðar gerzt meðritstjóri Sigl-
firðings eitt sumar, ósamt Stefóni bæjarstjóra,
er mun vera nóinn sólufélagi hans og vinur,
cnda mun Stefón hafa ótt drýgstan þóttinn í
að koma honum í þetta sæti ó listanum. Er það
ólit sumra manna, að Eyjólfi sé ekki eingöngu
ætlað það hlutverk að sópa til sin kjörfylgi ó
Siglufirði, heldur í og með að halda volgu sæti
ó listanum fyrir Stefón vin sinn, sem kynni að
vcrða fóanlegur til framboðs siðar, þcgar kring-
umstæður væru hentugri en þær eru nú.
Gerð var tilraun til að kanna aðdróttarafl
Eyjólfs að lokinni uppstillingunni. Var nýlcga
boðað til samciginlegs fundar ollra Sjófstæðis-
félaganna ó Siglufirði með Eyjólf sem framsögu-
monn. Um 20 manns sóttu fundinn.
I ljót Og
Sigflnljörðnr
Með tilkomu Strókavegar, sem verður full-
gerður ó þessu óri, kemst ó varanlegt vegasam-
band milli Siglufjarðar og Skagafjarðar. Með
þessari vegarlagningu ætti að skopast alveg
nýtt viðhorf í mólum Siglufjarðar og Austur-
Skagafjarðar, einkum Fljótanna. Aðstaða þcirra
ætti að geta orðið sú sama og annarra sveita,
sem næst liggja stórum bæjum og þorpum.
Gagnkvæm kynni og samskipti byggðarlaganna
ættu að geta orðið bóðum til hagsbóta. Ber því
að vona, að forystumenn þeirra taki sem fyrst
upp skipulega samvinnu um cflingu slikra sam-
skipta.
4) — Mjölnir
S
i'
s
1»
i
(»
í
('
i!
ii
(»
i;
ii
c
c
('
('
s
(»
!»
Iskyggileg öiugþróim.
sem veröur að stööva!
LANDSBYGGÐIN ER AÐ VERÐA EINS OG VANÞRÓUÐ NÝLENDA í SAM-
ANBURÐI VIÐ FAXAFLÓASVÆÐIÐ
Árið 1965 fjölgaði íslendingum um þxjú þúsund manns.
En á sama tíma fækkaði fólki á Norðurlandi vestra. Hver
er skýringin? Fæðast ekki nógu mörg börn í þessum lands-
hluta? Eru Norðlendingar kannski ófrjórri en aðrir menn
eða deyja hér fleiri en í öðrum byggðum landsins?
Nei, aðalástæðan er auðvitað sú, að brottflutningur úr
kjördæminu reyndist meiri en eðlileg fólksfjölgun. Hátt á
annað hundrað manns flutti burt á þessu ári. Og þannig
hefur það gengið ár frá ári. Unga fólkið flytur burt — oft
athafnasamasta kynslóðin.
Ef litið er ó skýrslur hagstofunn-
or um ibúafjölda í landinu undon-
farin 35 ór, kemur í Ijós, að ó þess-
um tíma hefur mannfjöldi ó Islandi
aukizt um 78%. En hér ó Norður-
landi vestra hefur ibúatalon hjakk-
að í sama farinu allan þennan tima,
ýmist verið rétt yfir eða undir tíu
þúsund.
Þetta ástand hér í kjördæm-
inu er þó ekkert einsdæmi. Einn-
ig á Austfjörðum hefur íbúa-
fjöldi nánast staðið í stað i 35
ár, og á Vestfjörðum hefur fólki
fækkað verulega. Á Norðurlandi
eystra 'hefur hins vegar orðið
dálítil aukning, einkum á Akur-
eyri og Húsavík. Þó er aukning-
in í þessu kjördæmi næstum
helmingi minni en meðalaukning
in á landinu öllu.
Hvar fjölgar þá fólkinu?
Svarið þekkja allir. Það er
Reykjavíkur- og Reykjanessvæð-
ið, sem gleypir svo til alla fólks-
fjölgunina.
Byggðavandamálið er ekki sér
íslenzkt fyrirbrigði, heldur al-
þjóðlegt vandamál, sem fjölda-
margar þjóðir glíma við. En
hvergi þar sem ég þekki til, er
ástandið þó orðið jafn ískyggi-
legt og hér á landi, þar sem mik-
ill meirihluti þjóðarinnar hefur
safnast á lítinn blett í einu lands-
horni og enginn annar byggða-
kjarni hefur möguleika til að
veita eðlilega samkeppni.
Þessi afdrifaríka öfugþróun í
byggð Iandsins er ótrúlega 'hröð
eins og bezt sézt á því, að fyrir
35—40 árum var ókki verulegur
munur á mannfjölda þar syðra
og hér á Norðurlandi. En ef hlið
stæð þróun á sér stað næstu 35
árin, verður mannfjöldi við
sunnanverðan Faxaflóa orðinn
niu sinnum meiri en hér í öllum
Norðlendingafjórðungi, frá
Hrútafjarðará að Gunnólfsvíkur
fjalli á Langanesi. Þá verða 38
þúsund manns á Norðurlandi og
334 þúsund í Reykjavík og á
Reykjanesi.
Öfundsýki eða
réttlætismál
Furðulega margir eru algjör-
lega sljóir gagnvart þessari ó-
heillaþróun. í Reykjavík þykir
það jafnvel hin fráleitasta hreppa
pólitík að verja sérstöku fé til
að stuðla að jafnvægi í byggð
landsins. Menn taka ekki eftir
því, hvað þróunin er ör og skilja
ekki, að því fleira fólk, sem þessi
Faxaflóasegull dregur að sér.
þeim mun meira aðdráttarafl
hefur hann gagnvart því fólki
sem eftir situr. Fæstir gera sér
grein fyrir því, að hin öri að-
flutningur fólks skapar stórfelld
vandamál, sem erfitt er að leysa,
t. d. húsnæðisvandræði í Reykja
vík.
Eins virðast menn ekki sjá,
hve kostnaðarsamt það er fyrir
þjóðfélagið, þegar þúsundir
manna flytja búferlum og skilja
eftir mikil verðmæti, sem illa
nýtast. Þeir þekkja ekki heldur
þá erfiðleika, sem fólksfækkun
og stöðnun leiðir af sér víða um
land, og skilja það alls ek’ki, að
byggðavandamálið er þjóðfélags
leg meinsemd, sem veldur vax-
andi óréttlæti og misskiptingu
lífsgæðanna. Sumir virðast jafn
vel halda, að allt tal um byggða
jafnvægi stafi af einskærri öf-
undsýki og illgirni í garð Reykja
víkur!
V ítahringurinn
í umræðum um alþjóðamál er
oft gerður greinarmunux annars
vegar á nýlendum og öðrum van-
þróuðum löndum, og hins vegar
á háþróuðum iðnaöarríkjum. —
Löndin eru kölluð vanþróuð
vegna þess að þar er atvinnulíf
frumslætt, samgöngur lélegar,
menntamál í ólestri og framfarir
hægar. Það er alkunna, að mörg
þessi vanþróuÖu lönd eru enn að
dragast aftur úr í samanburöi
við ríku, þróuðu löndin.
Bilið fer vaxandi en ekki minnk
andi, meðal annars vegna þess,
að margir efnilegustu mennta-
menn og athafnamenn þessarra
þjóða flytjast af landi brott til
ríku þjóðanna.
Byggðavandamálið á íslandi
er ekki ósvipað í eðli sínu. Faxa-
flóabyggðin er að verða háþróað
iðnaðarsvæði með góðum sam-
göngum og fjölbreyttu menning-
ar- og atvinnulífi, en aörir lands-
hlutar liggja langt að baki í þró-
uninni; þar er fjárfesting einhæf
og hlutfallslega lítil, atvinna oft
stopul, víða vantar nauðsynleg-
ustu menntastofnanir, sjónvarp
berst ekki þangað, fyrr en mörg
um árum eftir að það er sett á
stofn og samgöngur eru í mikl-
um ólestri.
Fólkið flyzt suður vegna
stöðnunar heima fyrir og vegna
þess að höfuðborgarsvæðið hef-
ur upp á meira að bjóða. En
stööugur brottflutningur fólks
Breiða strikið, sem stefnir Hl himins, sýnir mannfjölgun á Reykjavíkur-
og Rcykjanessvæðinu undanfarin 35 ór. Á sama tíma er mannfjölgun á
Norðurlandi (sjú neðra stríkið) svo hæg, að nénast er um stöðnun að ræða
E F T I R
R AG N A R
ARNALDS
veldur enn frekari stöðnun. —
Þannig er byggðavandamálið
komið í þann vítahring, sem erf-
itt er að brjótast út úr nema með
stórfelldum ráðstöfunum.
Of mikið vald
á einum stað
Sögulegar og landfræðilegar
ástæður valda því, að höfuðborg
arsvæðið ber nú ægishjálm yfir
aðrar byggðir landsins. Auðug
fiskimið við Reykjanes hafa átt
ríkan þátt í þessari þróun. Þó
Ragnar Arnalds
hefur það tvímælalaust verið
þyngzt á metunum, að valdastofn
anir þjóðfélagsins hafa verið
staðsettar þar, Alþingi, ráðu-
neyti, bankar og hvers konar
meiriháttar stjórnarstofnanir.
LandsbyggSin og fulltrúar
hennar standa máttvana gagn-
vart þeim aðstöðumun, sem höf-
uðborgarsvæðið hefur skapað
sér. Það þykir sjálfsagt, að þll
meiriháttar fyrirtæki hafi aðal-
setur þar. Smám saman verður
viðhorf embættismanna, sérfræð
inga og annarra háttsettra manna
hið sama og hið sígilda viðhorf
til nýlendunnar: Þeim finnst
gaman að ferðast þar um, en
ekki gætu þeir hugsað sér að
setjast þar að.
Varla er það nein goðgá að
minna á þann möguleika, að rík-
isvaldið væri flutt í annan lands-
hluta til þess að skapa þar nýja
höfuÖborg, sem gæti orðið til
styrktar byggðakjörnum á Norð
ur- og Austurlandi. En þó að
sli'k hugmynd sé vissulega vel
framkvæmanleg, yrði hún vafa-
laust aldrei samþykkt. Raunhæf-
ara er að krefjast þess, að dreg-
iö verði úr því mikla miðstöðv-
arvaldi, sem myndast hefur í
Reykjavík og varpað hefur
skugga sínum yfir aðra lands-
lduta. Það er orÖið löngu tíma-

HLOÐVER
SIGURÐSSON:
Bréf fró Svípjóð
bært að dreifa framkvæmdavald- ■
■
inu að vissu marki og koma á •
fót héraðsstjórnum í landsfjórð- j
ungunum með takmörkuöu fjár-
■
veitins;arvaldi.
° s
■
■
Fjármagnið sogast
suður
■
■
Er þá Iandsbyggðin arðrænd
■
til hagsbóta fyrir höfuðborgar- j
svæðið líkt og vanþróað nýlendu
ríki, sem er arðrænt af erlendum
auðmönnum? Auðvitað er staða ■
landsbyggðarinnar tæpast sam- j
bærileg við hlutskipti nýlendunn-
ar, og varla er unnt að tala um
sams konar arðrán. En hitt er :
\ 1
óneitanlega sameiginlegt með ný-
lendum og vanþróuðum lands-
hlutum á íslandi, að mikið fjár-
magn er flutt þaðan á brott, jafn-
óðum og það myndast.
Arlega berast á land á Aust-
fjörðum verðmæti, sem nema
þúsundum milljóna króna. Hve
mikill hluti þessara verðmæta
skyldi verða eftir á Austurlandi?
Auðvitað aðeins lítið brot. Lang-
mestur hluti þeirra er kominn í
veltuna í Reykjavík að skömm-
um tíma liðnum. Að sjálfsögðu
er þetta eldci með öllu óeðlilegt.
Sjómenn og útgerðarmenn við
Faxaflóa eiga stóran hlut að
þessarri verðmætasköpun, og
enginn fær komið í veg fyrir, að
verðmætin dreifist um allt efna-
hagskerfið. Samt er það aug-
ljóst, að byggðir Austurlands
myndu njóta þess margfalt betur,
að síldarauðæfin berast einkum
þar á land, ef ekki kæmi til hinn
voldugi segull við Faxaflóa, sem
dregur allt til sín.
Eins er það með aðra lands-
hluta, að óeðlilega stór hluti af
þeim verðmætum, sem þar eru
sköpuð, sogast suður á höfuð-
borgarsvæðið eftir ýmsum leið-
um. Ein af þessum leiðum ligg-
ur í gegnum bankakerfið.
Ef litið er í ársskýrslur helztu
bankanna, kemur í ljós, að úti-
bú þeirra víða um land lána yf-
irleitt miklu minna út en nemur
innlánum. Mismunurinn rennur
að mestum hluta til aðalbank-
anna í Reykjavík, sem þannig
safan saman fjármagni utan af
landi til útlána syðra. Einnig er
nokkur hluti af þessu fjármagni
frá útibúunum frystur í Seðla-
bankanum samkvæmt fyrirskip-
un stjórnarvaldanna. Eðlilegra
virðist, að útibúin væru notuð
til þess að veita fjármagni frá
aðalbankanum út um landsbyggð
ina, þar sem víða ríkir stöðnun
og atvinnuleysi, á sama tíma
og syðra er kvartað yfir þenslu-
ástandi og vinnuaflsskorti. Þetta
er auðvitað ekki sök útibússtjór-
anna; þeir fá sín fyrirmæli að
sunnan. Sannleikurinn er sá, að
allt skipulag útlánakefrisins er
landsbyggðinni í óhag, og ekki
Svealiden 19, Mölndal
25. jan. 1967.
Hér í Mylludalnum erum við
eiginlega stödd í Kópavogi
þeirra Gautaborgarbúa. Hér
höfum við ágæta stofu og lít-
ið útskot, rétt fyrir rúmin, sem
við sofum í; lítinn krók í öðru
horni'Stofunnar með lítilli elda-
vél og stálvaski, — allt mjög
vel lagað fyrir hinn ágætasta
kastarholubúskap. Enn fremur
pínulítil forstofa, bað og skáp-
ar, samtals um það bil 35 fer-
metra íbúð. En þetta kostar
sem svarar 8000 — átta þús-
und krónum — íslenzkum á
mánuði, og þykir víst ekki
dýrt hér, enda leigt út sem hót-
elherbergi. Svo verður fæðið
líka ekki eins dýrt á svona stað
en það kemur sér vel að geta
eldað, þar sem ég hef ekki enn
getað fundið neina matsölu hér
í grenndinni. Eg held, að Sví-
ar hljóti að vera minni sölu-
menn en Danir. Þó er matur
nokkuö dýr hér, sumt er jafn-
vel dýrara en heima, t.d. mjólk
in. Líka eru strætisvagnagjöld
dýrari hér en í Reykjavík. En
hér er yndislegt að búa, bara
ef einhvern tíma sæi sól, en
veðráttan hér er álíka leiðinleg
og í Reykjavik.
Aftur á móti eru Svíar allra
skemmtilegasta fólk, og margt
er hér merkilegt að sjá í skóla-
málum. Það eina, sem ég þori
bætir úr skák sú stjórnarstefna,
sem ríkt hefur í landinu á und-
anförnum árum.
Hér hefur fyrst og fremst verið
rætt' um byggðavandamólið almennt
eðli þess og helztu einkenni, og
hvoð við blasir, ef ekki eru þegar
gerðar róttækar róðstafanir til þess
oð snúa þessari öfugþróun við. I
síðari grcinum mun ég ræða sér-
staklega um þessi mól, eins og þau
horfa við fró bæjardyrum Norðlend-
inga: Hvað geta Norðlendingar gert
og hvað eiga þeir að gera til að hafa
óhrif ó þessa þróun? I öðru lagi mun
ég ræða um hlutverk rikisvaldsins
— hver er skylda þess og hvað getur
það gert til cflingar byggð ó Norð-
urlandi?
w«^www«^w%^w<
Gerist áskrifendur að
Mjölni.
Auglýsið í MJÖLNI
að bera saman við þá hér, er
skriftin. Eg fullyrði, að ungl-
ingar á Siglufirði skrifa betur
en þeir gera, jafnaldrar þeirra
í Katrinelundsskolan, sem ég
hef mest heimsótt til þessa. Þá
er íburður í skólabyggingum
minni en heima, að því er ég
fæ bezt séð. En um kennslu-
tækni og aðbúnað, standa Sví-
ar okkur svo langtum framar.
Samt held ég að mestu muni
á kennslubókum hér og heima.
Eg hef til dæmis verið að blaða
í kennslubók í sænsku fyrir 7.
Klass, sem svarar til 1. bekkj-
ar í gagnfræðaskóla heima. —
Hér er ekki rúm til að lýsa
þeirri bók að neinu ráði, en
þess skal þó getið, að í henni
er allmikil setningafræði, og sú
setningafræði hlýtur að vera
hreinasti skemmtilestur fyrir
börnin, að minnsta kosti í sam
anburði við þá kennslubók,
sem við höfum heima i þeirri
grein.
Stjórn Bókasafns SiglufjarÖar
samþykkti nýlega að fala til
kaups bóka- og handritasafn
Guðlaugs Sigurðssonar, póst-
manns. Var bókaveröi ásamt for-
manni stjórnarinnar, Þ. Ragnari
Jónassyni, falið að leita samn-
inga við Guðlaug. Hafa kaupin
nú farið fram og er safnið kom-
ið í bókhlööuna. Samkvæmt
samningnum er Guðlaugi þó
heimilt að hafa hjá sér það, sem
hann télur sig þurfa af handrit-
um og öðrum gögnum úr safn-
inu, en hann vinnur enn að ýmis
konar fræðimannsstörfum.
I bókasafni Guðlaugs, sem
mun hafa verið 5—600 bindi,
er margt ágætra bóka og rit-
safna. Ber safnið þess augljós
merki, að þar hefur bókavinur
um fjallað, því bækurnar eru
ekki einungis mjög vel farnar,
Svo sem nærri má geta, hef
ég spurzt fyrir um kj ör og laun
kennara hér. Auðfundið er, að
kennararnir eru stoltir af þeim
árangri, sem þeir náðu í verk-
falli á öndverðum þessum
vetri. Það er skemmst frá að
segja, að kennaralaun eru
svona um það bil 70—80%
hærri hér en heima, og skóla-
stjóralaun tvöfalt hærri. Það
eru fleiri en íslenzkir Iæknar,
sem geta boriö launin sín sam-
an við laun stéttarbræðra sinna
í Svíþjóð.
Ekki hef ég enn þá rekizt á
hinn villta sænska æskulýð,
sem talað er um í blöðum, leð-
urjakkana svonefndu, en ég sá
heldur ekki neitt slíkt í Reykja-
vík, þrátt fyrir okkar Þjórsár-
dals og Hreðavatnsævintýri.
Það er greinilegt, að sam-
skipti kennara og nemenda eru
frjálslegri hérna nú en þau
voru 1933, þegar ég dvaldist
hér síðast, enda hefur margt
brevtzt á 34 árum. Eins þykist
ég sjá, að ýmislegt, sem þá
þótti góð nýjung og enn er
talið gott heima, er nú orðið
úrelt hér.
Héðan förum við norður til
Varmalands 8. febrúar. Þar var
19 stiga frost um daginn. Þá
tekur maður upp föðurlands-
brækurnar.
Kær kveðja til kunningjanna
frá okkur hjónunum.
heldur hefur Guðlaugur látið
handbinda mikið af þeim í mjög
fagurt og vandað band. Flestar
eða allar bækurnar, sem í safn-
inu eru, mun bókasafnið þó hafa
átt fyrir, en engu að síður er að
þeim mikill fengur.
Aöalfengurinn felst þó í hand
ritasafni Guðlaugs, sem er bæði
mikið að vöxtum og fjölbreytt að
efni, en hann hefur um áratuga
skeið lagt stund á söfnun ýmis
konar alþýðufróðleiks, vísna,
rímna, þjóðsagna og fróðleiks
um fólk, atburði og staði. Er þar
margt að finna, sem ekki er ann-
ars staðar til. Vonast Mjölnir til
að geta síðar gert lesendum sín-
um nánari grein fyrir þessu.
Guðlaugur er lesendum Mjöln
is aö nokkru kunnur, því hann sá
um árabil um vísnaþátt í blað-
iuu.
Hlöðver Sigurðsson.
Bókasafn Siglufjarðar kaupir
safn Guðlaugs Sigurðssonar
Mjölnir (5