Fylkir - 23.12.1956, Blaðsíða 7

JÓLABLAi) FYLKIS 1956.
7
JConungur - nfósnari - sakamaður.
Nokkur orð um Jörund hundodagakonung
þýtt og endursagt.
Þess hefur ósjaldan sézt og
heyrzt getið, að óströlsk stjórnar-
völd hafi lótið í Ijós sérstakan
feginleik og gleði yfir innflutn-
ingi manna af norrænu þjóðerni.
Mó enda nú orðið finno afkom-
endur norrænna innflytjenda í
flestum stöðum og starfsgrein-
um þjóðfélagsins. Allur þorri
þessa fólks hefur fyrir löngu
týnt tungu feðra sinna, en ekki
hafa þeim förlazt þeir eðliskost-
ir, er óströlsk yfirvöld meta hina
fars^ælustu: Traustleika í orðum
og athöfnum, vinnusemi, sið
mannlega umgengnishætti, hóf
samlega sannsýni og hæfileikann
til aðlögunar að hóttum og sið-
um hinnar nýju fósturjarðar, sem
veitti þeim viðtöku. Og samt
hefur þeim tekizt að varðveito
nokkur þjóðerniseinkenni sín og
menningarleifðir.
En norrænir menn koma við
sögu í Ástralíu fyrr en ó þessari
öld, því að þegar í þann mund,
er hinir fyrstu hvítu menn stíga
fæti sínum ó óstralska grund,
er norrænna manna við getið.
Á norðurenda Dick Hartogs
lands er enn minningartafla fró
órinu 1696 með nöfnum skip-
verja hins góða, holienzka
„Geelvinck." Þar var næstróð-
andi Jóhannes nokkur Bremer
fró kóngsins Kaupinhafn.
Hólfum óttunda tug óra síðar
steig James Cook fyrsta sinn
fæti ó óstralska jörð í Botany
Bay. Með honum voru í för
margir vísindamenn, enda var
för hans visindalegs eðlis fyrst
og fremst. Meðal þeirra var einn
sænskur, dr. Solander, jurtafræð
ingur, sérstaklega valinn til þess
arar ferðar af Linné, hinum
heimskunna, sænska vísinda-
manni. Enn er til andlitsmynd
Solanders höggvin í stein í
Botany Bay, ó þeim stað, er þeir
félagar fyrst stigu fæti sínum ó
land.
En svo kemur sérstæður kafli
í sögu Ástralíu — kafli saka-
mannanna. Ef til vill væri þess
helzt óskað af þjóðernislegum
metnaði, að dregið væri strik
yfir þennan þótf í sögu ólfunnar,
en hin víðfræga, norræna sam-
vizkusemi og sannleiksóst knýr
til þess, að getið sé um norræna
menn einnig ó þessu tímabili.
í hópi sakamanna eru fjölmarg
ir norrænnar ættar. Wiliam
nokkur Lindvold, timburmaður
ó sænsku skipi, var fundinn
sekur um stuld byssuhólks ó
enskri skipsfjöl. Fyrir vikið hlaut
hann 14 óra tugthússvist — en
það merkti ó þeim tíma fria
ferð ó kostnað krúnunnar til
Botany Bay.
Nöfnum eins og Petersen,
Lundin, Jakobsen og Olsen
bregður fyrir ó fangaskrónum
fró þessum tíma — en kunnast
allra norrænna nafna varð þó
nafnið Jörgen Jörgensen — Jör-
undur Jörundsson — hunda-
dagakonungur ó íslandi, —
enskur njósnari — afbrotamað-
ur — eiginmaður „Xanþippu."
Ferill hans byrjaði glæsilega.
Hann kemur fyrsta sinni til
Ástralíu órið 1801 með sjómáel
ingaskipi, „Lady Nelson," fró
London. í þeirri för var hann
hafinn til stýrimannstignar og
af honum fór gott orð svo sem
öðrum norrænum mönnum ó
þessum suðlægu slóðum. í þess-
ari ferð Jörundar var stofnaður
bærinn Hobart ó Tasmaníu og
þar gerð sakamannanýlenda.
Hann var handgenginn maður
Flinders, kapteini, og ótti hlut
að mælíngul og kortlagningu
allrar óströlsku strandlengj-
unnar.
En svo fóru „Lady Nelson" og
Jörundur aftur til Englands. Þó
gaus heimþróin upp í stýrimann-
inum, sem þó var 22 óra að
aldri, og hann var gripinn löng-
un til að sjó föðurland sitt ó ný
og hitta að móli gömlu jólkana
heima í litla bænum, þar sem
mergjuð skröksaga fró hinum
enda hnattarins var vel þegin
yfir krús af góðu öli. — Þetta
hefði Jörundur samt ekki ótt að
gera, því að meðan ó heimdvöl
hans stóð brauzt stríðið út og
Napoleon sendi heri sína yfir
gervalla Evrópu. En því miður
veðjaði Danmörk ó rangan
hest í þessari snerru Frakka og
Breta.
Skírdagsbardagi, skothríð ó
Kaupmannahöfn, Willemoes
og Nelson — allt þetta heyrir
nú til sögunni, sem hvert barn
þekkir.
En kennslubækurnar minnast
ekki ó það, að Jörundur hinn
ungi var einn þeirra, sem börð
ust. Honum var fengin skip-
stjórn ó fallbyssubóti, var tek-
inn fastur af Englendingum og
fluttur í „fangabúðir" í Eng-
landi, svo sem fór um fjölmarga
danska og norska sjómenn —
að meðföldum þeim „kynlega
hal, hærugróm, sem í hólman-
um yzta bjó," sem var „hvers-
dagsgæfur, en heldur fór."
En í fangabúðunum var hinn
góði Jörundur ekki lengi. Hann
gerðist einskonar landvarnar-
maður. Hann var lótinn laus
gegn drengskaparheiti, með því
skilyrði þó, að hann færi til ís-
lands með skip að sækja þang-
að saltfisk handa enska flotan-
um. — Og ó íslandi lagði Jör-
undur grundvöllinn að frægð
sinni ó ókomnum órum og öld-
um.
Er hinn drottinholli umboðs-
maður konungsins gerði sig lík-
legan til að snúast gegn Jör-
undi, gerði hann sér lítið fyrir
og steypti umboðsmanninum af
stóli og útnefndi sjólfan sig ein-
valdan róðsmann sögueyjarinn-
ar — „hæstróðanda til sjós og
lands." En nú var Englendingum
nóg boðið. Þeir höfðu ekki fyrir
hugað honum að efna til bylt-
ingar ó íslandi, heldur sækja
þangað varning. Honum skyldi
ekki haldið uppi að efna til nýs,
sjólfstæðs konungsríkis undir
veldissprota „Jörundar kon-
ungs."
Þeir sendu lið til hins nýstofn
aða ríkis og létu taka konunginn
höndum, fluttu hann til Englands
og óvítuðu hann harðlega fyrir
að hafa rofið heit sitt, sem hann
hafði losnað úr fangelsi fyrir.
Eftir enn eina „umferð" í
fangabúðunum öðluðust þarlend
ir menn ó ný trú ó þennan slynga
framtakssama Dana — hann
var lótinn laus aftur og fluttur
yfir til Þýskalands, þar sem hann
vann að njósnum fyrir ríkisstjórn
hans hótignar, Bretakonungs,
um gervalla Norðvestur — Ev-
rópu.
Við lok Napoleonsstríðanna
var ekki þörf orðin ó starfs-
kröftum hans í leyniþjónustunni,
Jörundur fór aftur til Lundúna-
borgar.
Og það fór fyrir honum svo
sem fjöldamörgum öðrum heim-
sendum hermönnum ó næstu
órum, að hann fylltist lífsleiða
og gremju, honum þótti daufleg
vístin ó friðartímum.
Fyrrverandi konungurinn fór
nú að spila og lagði mikið undir
— og hann tapaði. Til að greiða
spilaskuldir sínar tók hann að
flytja húsgögn matselju sinnar
til veðlónarans.
Þessi bjargræðisvegiir entist
skammt — og næst heyrum við
danska stýrimannsins, fyrrum
landvarnarmanns konungs og
njósnara, getið ó skipsfjöl ó leið
til Ástralíu. — í þetta sinn rigs-
ar hann ekki um þilfarið eða ó
stjórnpalli. Hann situr hlekkj-
aður í lest fangaskipsins ósamt
fjölda annarra dæmdra afbrota-
manna, samtals 150.
Illkvittin örlganorn réði því, að
hann var settur ó land í fanga-
nýlendunni Hobart ó Tasmaníu
— bænum, sem hann hafði sjólf
Framhald á 8. síðu.