Nýi tíminn - 10.01.1944, Side 1

TIMINN
3. árgangur
Nýja
Reykjavík 10. janúar 1944 l.tölublað
%
sexmannanefndin skilar áliti
í tvennu lagi
Svo sem kunnugt er, var að til-
mælum forsætisráðherra skipuð
sexmannanefnd síðastliðið haust,
þar sem þrír nefndarmanna voru
tilnefndir af hvorum aðila, Al-
þýðusambandinu og Búnaðarfé-
lagi íslands, og átti nefnd þessi
að leita að leiðum um niður-
færslu verðbólgunnar.
í nefndina voru skipaðir: Af
hendi Alþýðusambandsins þeir
Hermann Guðmundsson, Hafn-
arfirði, Sæmundur Ólafsson,
Reykjavík og Þóroddur Guð-
mundsson alþm., Siglufirði, og
frá Búnaðarfélaginu Jón Hann-
esson í Deildartungu, Pétur
Bjarnason að Grund í Skorradal
og Steingrímur Steinþórsson
búnaðarmálastj óri.
ÁLIT*
fulltrúa Alþýðusambands íslands
Eitt með fyrstu verkum nefnd-
arinnar var að leita sér upplýs-
inga um og láta fara fram rann-
sókn á afkomu nokkurra greina
atvinnuveganna, svo séð yrði,
hvort nokkur atvinnurekstur
hefði stöðvast eða væri við það að
stöðvast vegna verðbólgunnar.
Þessi rannsókn virtist leiða í Ijós,
að svo sé ekki, og verður því að
teljast, að þörfin til að lækka
verðbólguna sé hvergi nærri eins
brýn eins og ef svo hefði verið.
Frá byrjun tókum við það
fram í nefndinni, að ráðstafanir
þær, er gerðar kynnu að verða
til að lækka verðbólguna mættu
á engan hátt verða á kostnað laun
þega og bænda, en yrði að vera á
kostnað hátekju- og eignamanna.
Samkvæmt niðurstöðum hinnar
svokölluðu sexmannanefndar
eru meðaltekjur sjómanna, verka
manna og iðnaðarmanna kr.
12.400.00 eða sem svarar kr.
14500.00 með núverandi vísitölu,
og með samkomulagi nefndar-
innar eru bændum með meðalbú
tryggðar kr. 14500.00 í árstekjur,
fái þeir það verð fyrir allar af-
urðir sínar, sem nefndin reikn-
aði út, en nú mun fengin trygg-
ing fyrir, að svo verði. Okkur er
kunnugt, að meðaltekjur hluta-
sjómanna og útgerðarmanna
smæstu báta eru miklu lægri og
eru tekjur þeirra sumsstaðar allt
niður í 4 til 6 þúsund krónur á
ári. Hinsvegar er það alkunna,
að mikill auður hefir hlaðist upp
á einstakra manna hendur síð-
ustu árin og meiri en dæmi eru
til nokkru sinni í sögu þjóðar-
innar. Að þessu athuguðu, virð-
ist okkur ekki verða um deilt, að
sanngjarnast og réttast sé að þess-
ir menn beri þungann af þvf að
lækka verðbólguna. Þessari skoð-
Fulltrúar Alþýðusambandsins leggja til að dýrtíðin
sé lækkuð með afnámi tolla og hafa hagfræðingar
reiknað út, að með því sé hægt að lækka vísitölu um
allt að 20 stig og kosti það ríkissjóðinn í tollatekjum sem
svarar 0,85 milljón á hvert stig í stað þess með núver-
andi niðurgreiðslu kostar hvert stig um 2 milljónir.
Nefndin kom sér saman um, að ekki mætti gera nein-
ar ráðstafanir á kostnað launþega og bænda. Þó leggja
fulltrúar Búnaðarfélagsins til, að dýrtíðaruppbót til laun-
þega yrði greidd aðeins af 90% grunnlaunanna og verð
búnaðarvara lækki hlutfallslega, en vilja ekki ganga
inn á lækkun tollanna.
varhugavert gagnvart landbúnað-
inum að lækka útsöluverð á land-
búnaðarvörum með greiðslu
neytendastyrks úr ríkissjóði um
stundarsakir, og eigi viðunandi
að lögbundið verði verðlag á
þeim vörum, án þess að jafnframt
sé tryggt að vinna sú, sem lögð
er fram við framleiðslu landbún-
aðarvara, verði eins vel launuð
og önnur sambærileg vinna í
landinu, þannig að ekki raskist
hlutfall það milli kaupgjalds og
afurðaverðs, sem gilti 15. des.
un okkar mótmæltu fulltrúar
Búnaðarfélagsins ekki en till. sú,
sem þeir fluttu í nefndinni, um
lækkun verðbólgunnar, var þó
um það, að það skyldi eingöngu
gert á kostnað launþega og
bænda, eða með því að dýrtíðar-
uppbót skyldi ekki greidd nema
á 90% af grunnkaupi og land-
búnaðarafurðir lækka í samræmi
við það. Við viljum ennfremur
taka það fram, að framkvæmd
þessarar tillögu hefði ekki lækk-
að verðbólguna eða dýrtíðar-
vísitöluna nema mjög lítið. Eft-
ir því, sem næst verður komið,
hefði vísitalan varla lækkað við
það nema ca. 4—5 stig.
Við hlutum því af framan-
greindu að greiða atkvæði gegn
þessari tillögu, en lögðum hins-
vegar til, að tollar væru afnumd-
ir af nauðsynjavörum. Eftir út-
reikningum hr. hagfr. Torfa Ás-
geirssonar að dæma, myndi það
lækka dýrtíðarvísitöluna fljót-
lega um a. m. k. 20 stig. En slík
ráðstöfun myndi kosta ríkissjóð
í lækkuðum tolltekjum um 8,5
millj. króna á ári. Nú er það
kunnugt, að ríkissjóður kaupir
niður vísitöluna um 14 til 15 stig
með niðurgreiðslu á verði land-
búnaðarafurða á innlendum
markaði með um 15 milljónum
kr. Eftir okkar tillögum myndu
því hve 2 vísitölustig ekki kosta
ríkissjóð nema 0,85 milj. kr., en
eins og ríkissjóður kaupir nú nið-
ur vísitöluna kosta hver tvö stig
um 2 millj. Þess ber að gæta, að
ríkissjóður sparar í fyrra tilfell-
inu um helming upþh. í lækkuð-
um útgjöldum vegna vísitölu-
lækkunarinnar og í því síðara
tilsvarandi.
Þegar sýnt var, að um tvö svo
gagnólík sjónarmið var að ræða,
eins og fram koma í þessum til-
lögum okkar og fulltrúa Búnað-
arfélagsins, töldum við tilgangs-
laust að leggja fram fleiri tillög-
ur um lækkun verðbólgunnar.
Hermann Guðmundsson
Scem. Elias Ólafsson,
Þóroddur Guðmundsson
ÁLIT
fulltrúa Búnaðarfélags íslands
Afstaða fulltrúa Búnaðarfélags
íslands í nefndinn hefir í aðalatr-
iðum verið byggð á þeirri tillögu,
sem Búnaðarþing 1943 sam-
þykkti varðandi dýrtíðarmálin,
og er þannig:
„Búnaðarþing ályktar, fyrir
hönd bænda, að lýsa yfir, að það
geti eins og nú er ástatt samþykkt
að verð það, sem var á landbún-
aðarvörum á innlendum mark-
aði 15. des. sl. verði fært niður, ef
samtímis fer fram hlutfallsleg
lækkun á launum og kaupgjaldi
Jafnframt vill Búnaðarþingið
taka það fram, að það telur mjög
1942.“
Fulltrúar Búnaðarfélagsins
telja, að verðákvörðun vísitölu-
nefndar landbúnaðarins frá sl.
sumri, hafi í öllum höfuðatrið-
um staðfest, að hlutfall það, sem
Búnaðarþing miðaði við milli
kaupgjalds og verðlags á land-
búnaðarvörum innanlands, hafi
verið nálægt réttu lagi. En sam-
kvæmt því samkomulagi, sem
varð í vísitölunefnd landbúnað-
arins um, hlutfall milli kaup-
gjalds og verðlags landbúnaðar-
vara, og sem Búnaðarfélag ís-
lands hefur sætt sig við fyrir
hönd bænda telja fulltrúar Bún-
aðarfélagsins sjálfsagt að miða nú
Framhald á 3. siðu
Árna G. Eylands vikið frá
Grænmetis- og áburðareinka-
sölunni
Jón ívarsson skipaður í hans stað
Þau merkilegu tíðindi gerðust
nú um áramótin, að Árna G. Ey-
lands, sem staðið hefur fyrir
einkasölyim ríkisins á áburði og
grænmeti frá byrjun, hefur verið
vikið frá starfinu, en í hans stað
settur Jón ívarsson, fyrrum kaup-
félagsstjóri á Hornafirði.
Líklegt er að bændum komi
ráðstöfun þessi einkennilega fyr-
ir sjónir. Árni G. Eylands er
einn af áhugasömustu mönnum
um íslenzk landbúnaðarmál og
framfarir í þeim efnum. Jón aft-
ur á móti hefur getið sér mest orð
sem harðvítugur kaupsýslumað-
ur, svo að af hefur þótt bera. Og
hvaða skýringar, sem fram kunna
að verða bornar á þessu athæfi,
þá fer það ekki á milli mála, að
hin raunverulega ástæða er sú,
að afturhaldið í Framsóknar-
flokknum, undir forustu S.Í.S.-
forkólfanna og Vilhjálms Þórs er
að tryggja aðstöðu sína. Sjá má
þess merki í sumum greinum
Árna í Frey, að hann er maður
frjálslyndur á ýmsum sviðum og
ódeigur að halda fram skoðun
sinni og líklegt að hann láti ekki
aðra segja sér fyrir um, hvernig
hann eigi að hugsa og tala. Jón
ívarsson tilheyrir aftur á móti
íhaldssamasta hluta Framsóknar,
gekk á tímabili úr flokknum og
var þá studdur af Sjálfstæðis-
flokknum til þingmennsku, svo
vel féll hann í smekk þeirra her-
búða. Síðan gekk hann aftur í
Framsóknarflokkinn gegn lof-
orði um að fá að vera í kjöri fyrir
flokkinn í A.-Skaftafellssýslu. En
Skaftfellingar mátu þau loforð
flokksbroddanna að engu, neit-
uðu að taka á móti honum. Hann
er maður við hæfi þeirra, sem
hafa yfir áðurnefndum stofnun-
um að segja. Það er vígamóður
f þeim herbúðum núna.
RADDIR
úr sveitimii
Svona
eru kjör smábóndans
Það er orðið langt síðan að ég
ætlaði að láta verða af því að
hripa þér fáeinar línur, en sér-
stakar ástæður hafa valdið því,
að penninn hefur orðið að liggja
áhreyfður úti í horni; og hugur
og hönd að glíma við önnur við-
fangsefni.... Svona eru nú kjör
smábónda á fimmta tug hinnar
tuttugustu aldar hér úti á ís-
landi. Hann hefur oft ekki tíma
né tóm til þess einu sinni að
skrifa kunningja sínum bréf. . . .
Kjör okkar smábænda eru svo
niðurdrepandi fyrir allt andlegt
starf, að ekki tekur tali. Þess
vegna eru nú alltof margir bænd-
ur orðnir að nokkurs konar
vankasauðum, sem snúast um
sjálfa sig f tjóðurbandi Fram-
sóknar.
Gáfur, starf og guðmóð þeirra
gleypa þarfir hinnar líðandi
stundar í sig — og þó er þeim
þörfum sjaldnast fullnægt svo
vel sé. — En þetta veist þú allt
saman, svo það þýðir ekki að
ræða um það. Sjálfur er ég orð-
inn svo þreyttur á þessum kotbú-
skap, að mig langar mest til að
yfirgefa hann með öllu. Þó vil
ég helzt vera í sveit, og það liér
í Reykjahverfi, því að ég hef þá
trú, að hér sé ein bezta framtíð-
arsveit á öllu landinu. En það
þarf að svipta landbúnaðinum
út af því frumstæða stigi, sem
hann stendur nú á. En hvernig
má það verða? Með auknu starfi
sósíalista í sveitunum og aukn-
um áhrifum sósíalista á stjórn
landsins....
Ekki til broddanna
— heldur til bændanna
Þótt Búnaðarfélagi íslands og
S. í. S. væri boðin þátttaka, þá
var það ekki nóg. Það tilboð náði
aðeins til broddanna. Alþýðu-
sambandsstjórnin átti að reyna
að ná til bændanna sjálfra og það
var þá helzt með því að snúa sér
til hreppabúnaðarfélaganna í
hverri sveit, og svo einstakra á-
hugamanna, sem víðast að við
varð komið. Ef von átti að vera
um nokkurn árangur, þurfti að
reyna að skapa hreyfingu um
þetta mál neðan frá.
Ég vil í þessu sambandi lýsa á-
nægju minni yfir þingsályktunar-
tillögu í efri deild Alþingis, sem
Kristinn Andrésson stendur að,
um undirbúning breytinga á
jarðræktarlögunum. Þar er ein-
mitt ætlast til, að leitað verði á-
lits bændanna sjálfra gegnum
hreppabúnaðarfélögin. Þetta er
leiðin: Fá bændur til að láta í
ljós sínar óskir og tillögur, og þá
mun koma skýrar í ljós en nú er,
hverjir það eru, sem eru hinir
sönnu vinir og samherjar þeirra
— þá mun Tímalýgin kannske
fara að eiga örðugra uppdráttar.
Útbreiðið
NÝJA TÍMANN