Nýi tíminn - 17.01.1952, Page 3

Fimmtudagur 17. janúar 1952 — NÝI TÍMINN — (3
Minningar úr sumarferðalag'i:
I
r 9 r
í iretlarídi
Efílr Elfias Mar
Leiðinleg byrjun
Ég var maður þreyttur, bæði
á sál og likama, þegar ég um
mánaðamótin júní-júlí tók mér
ferð með ms. Heldu til Glas-
gow. Undangengnar brjár vik-
ur hafði ég keppzt við að vél-
rita upp úr tólf þéttskrifuðum
Btílabókum sjálfsævisögu Bene-
dikts Gröndals til birtingar í
lokabindi ritsafns hans; sam-
tímis þesssu hafði ég orðið að
lesa prófarkir af bókarþýðingu
eftir’ mig, sem fara þurfti í
prentun; auk þess neyðzt til að
hripa upp þýðingar á einum tíu
b’aðagreinum og smásögum til
þess að hafa fyrir mat — að
ógleymdu því, að svotil daglega
varð ég að hafa rríig allan við
í þeirri tiiraun minni að gera
viðkomandi vfirvöldum skiljan-
legt, að óhætt væri að láta mig
hafa smávegis íúsarklínu af er-
lendum g'ja’dcyri, hvað illa
gekk. Sú staðreynd virðist
■nefnilega ekki hafa hlotið mik-
inn skilning í röðum íslenzkra
gjaldeyrisyfiiwalda, að ungum
íslénzkuhf rit.höfundum er ekki
sícur gagnlegt að sækja heim
önnur lönd heldur en t. d.
jafnöldrum þeirra í skólum,
tafleinvígum ellegar sport-
keppnum. (Hvað skyldu annars
mái'gir rithöfundar hafa efni
og a’ðstöðu til að fara fram á
gjaldeyri? Það skyldi þó ekki
vem. að skranvöruinnflytjend-
ur séu fleiri?) Hvað sem því
líður, 1 þá tókst mér að leiða
þessá mjög svo hæpnu baráttu
til sigui’s; — að visu var það
á síðasta augnabiiki — því
að öllum jafni er starf rit-
höfundar á Islandi þeim ann-
marka háð. að ö’dungis er und-
ir hælinn lagt, hvort t. d. nokk-
ur grelðsla fæst fvrir það sem
hann vinnu" — svo ég tali ekki
um hitt, hvenær sú greiðsla
kemur- — Eftir tvisýnt kanp-
lilaup við tímann og eftir hlut-
fallslega erfitt rex og mála-
vafstur, tókst mér þó að ná
þeirri skip^ferð. sem ég hafði
ætlað. Og lái mér hver sem vill,
að fvrsta hugsun min um borð
var sú, að nú revndi ég öllu
öðru frémur að veita mér bann
munað að h.vilast — sofa, borða
og hvíiast, í mesta lagi glugga
í bók.
Flestum sem eitthvað hafat
ferðast — cg þá einkum er-
lendis — mun þó koma sam-
n.n um það, að raunverulega
sé hvíldar sízt að leita á ferða-
lögum. Með tilliti til þess.
hversu férðamönnum er einatt
gert óhæg.t nm vilr með alls-
kona.r. to-rtryggni, svo sem á
tpllgæz’ustöðum og skrifstcf-
um, má segja, að til þess a’ð
leggja uipo í la.ngférð burfi
maður eiginlega að hafa hvi’zt.
vel fyrirfram og vera vel við
því buinn að mæta dónum.
Snma er að segja um þá, sem
veita sér þaon munað að vern
sjóveikir milli landa og liggja
fyrir í koju s:nni. Þeir mega
vera eitthvað meira en lítið
hættu’egir, ellegar ieggja af
þ?im því stækari pest, ef þeir
eiga 3.5 geta gcrt sér vonir um
áð veoa í friði næíurliangt
fvrir daonillum þjórurum og
öðrum háværum lýð. scm treð-
■ur sér ir.n í svefnklefa fólks
eftir að rekið hefur verið út úr
salnrkynnnm ofanbilja.
Í3g hví’dist að vísu ágætlega
á þessari tveggja sólarhringa
siglingu til Skotlands. En bví
miður fór ég ek.ki með öllu
varhluta af drykkjúsiðum fúl-
lyndra manna. sem að þjóðleg-
'iun hætti voru alls ókátir, þótt
svo ætti a’ð heita, að þcir væru
að skemmta sér.
.,Welcome to Britain ‘
Ósköp þótti mér Glasgow
leiðinlegur bær. Ég var líka ó-
heppinn með veður. Til ár’étt-
ingar gráum og þungum svip
staðarins féll sífelllt steypG
regn þá fáu klukkutíma, sem ég-
var þar um kyrrt- Ég tók því
fyrstu daglest til London, þótt
mér sé fremur ógeðfellt að
ferðast með járnbrautum að
degi til, nema í neyð. Enda
stóð þá heima strokkur og
mjaitir, a’ð eftir því sem fjær
dró hinum skozka hafnarbæ
ELÍAS MAR
glaðnaði til, og fyrr en ég vissi
var ég á ferð um eitthvert feg-
ursta hérað Bretlands, Vatna-
héraðið, þar sem óvart kom
upp í huga mér skrýtin vísa
sem ég l’ærði í bernsku og er
einhvernveginn á þessa lund:
England grær með grösug- fjöll
góð uppsprettu vatna föll,
kostulega byggðar brúr
og blómlegastan kirkna múr;
þar má stúlkur frlðar fá
og féleg reyfi sauðum á.
Svo þegar skyggja tók og
fjöllin, vötnin og skógarnir
hurfu inn í móðu, sneri ég mér
frá g’ugganum og tók upp bók,
sem ég hafði gripið til í einni
prentsmiðjunni áður en ég fór.
Það var , Fólkið í landinu".
Og niðursokkinn í lestur á
kvennafari Péturs Hoffmarms
rumska ég loksins við það, að
lestin rennur inn á King Cross-
stöðina í London.
I vasa minum fann ég sam-
anbrotið kort, sem einhver
hafði gaulcað að mér um leið
og ég steig á land, sennilega
passaskoðarinn. Á því stóð
..Welcome to Britain” — og þar
að auki nokkrar uppl. handa
alls ókunnugum ferðamönnum,
m. a. um það, að í Englandi sé
ennþá skömmtun á kjöti,
smjöri, eggjum, sykri, ost.um,
sælgæti og fleiru. Þetta kann-
aðist ég reyndar við, því ég
hafði ..verið þarna áður. En
hitt kom mér nokkuS á óvart,
að skammturinn hafði beinlínis
verið mrnnkaður á f’estum
þessum vörutegundum 'frá því
árið á undan og ekkert útlit
fyrir að úr yrði bætt í náinni
framtið-
Strax fyrsta kvöldið á Picca-
dillv tók ég eftir muninum á
viðhorfum fólksins og afstöðu
micað við þáð sem verið hafði,
þcgar ég var þar síðast, ellefu
mánúðum é.ður. En þá, í júlí-
lok 1950, háfði Kóreustyrjö’d-
in aðeins stáðið yfir um eins
mánaðar skeið. og allt leit út
fyrir að fara í bál og brand í
veröldinni. Mér eru minnisstæð
kvöldin fýrst’u vikurnar sem
Kóreustriði? stóð yfir. Á helztu
götum stórborgarinnar, þár
sem glauniurinn og skartið rík-;
ir að’ öílum jafrii, mátt.i sjá
g’ögg inerki þess, áð éitthvað
hörmulegt hafði gerzt, ófrið-
’arbliku dregið á loft — og enn-
þá hörmuiegri tíðindi líkleg
og væntanleg á hverri stundu.
Þá var jafn sennilegt, að kjarn-
orkusprengjan eyddi þessu
marglita mannhafi og húsa-’
kraðaki fyrirvaralaust hvenær
sem var, rétt eins og hitt, að
komið yrði í veg fyrir frekari
útþenslu stríðsins að sinni- Já,
ástandið í alþjóðamálum, var
vissulega öllu ískyggilegra hin-
ar döpru sumarvikur 1950 en
það var nú, og þess mátti sjá
glöggan mun. Endaþótt Bretar
þyrftu að herða óuna meira nú
cn nokkru sinni áður síðan
síðustu heimsstyrjöld lauk, var
þó kvíði alls þorra manna tví-
mælalaust minni; það var eins
og fóik væri farið að treysta.
því, að valdhafarnir færu ekki
aö etja til kjarnorkustríðs,
endaþótt þeir væru að stæla
kraftana og prófa þolrifin á
saklausum og fjarlægum Aust-
urasíuþjóðum. Eins var sem
lyftist brúnin á mönnum —
fremur en hitt — þegar frið-
arhátíðina í Austur-Þýzkalandi
bar eitthvað á gþma. Enda
fóru þúsundir ungra manna
og kvenna frá Bretlandseyjum
á það mót (komust þangað að
vísu við illan leik, sökum mót-
spyrnu vestur-þýzkra yfir-
valda), og mun ég víkja að
því síðar í þessum greinaflokki.
•
London í spariföt-
unum
Höfu’ðstaður Bretaveldis er á
margan hátt ^’nna líkastur kot-
bæ- Að sur u leyti er þetta
næsta bles .onarvert og tii fyr-
irmyndar, en að öðru leyti
bölvað og hlýtur að valda út-
lendingum furðu — jafnvel
þótt þeir komi norðan frá
heimsskauti. Oft er talað um
glæpalýð stórborga og hversu
mikil hætta sé samfar því að
vera á ferli um gött. þar að
næturlagi —- já, jafnvel að degi
til — einkum einsamall. Þetta
er þó varla eins slæmt óg
memi halda. Ég hef farið allra
jminna ferða um Lundúnaborg
á öllum tímum só.larhrings —
og um , „hættulegustu” hverf-
in — án þess að verða fyrir
minnsta hnjaski. Og það sem
meira er: dularfullir náungar
með ekta morðingja- og þjófs-
augu eins cg í ámerískri horror
mynd hafa gefið mér sígarett-
ur, ef þeir hafa séð,. að mig
vantaði hana. — Ég tel full-
víst, að Kaupmaimahöfn, tíu
sinnum fámennari. sc jafn mörg
um sinnum hættulcgri en Lond-
on. Þar er alltítt, að menn
séu rændir, barðir ni’ður, drepn-
ir; svo maður tali nú ekki um
smávægilegri og mannlegri af-
brot eins og nauðgun á einni
og einni konu, svo að seg.ja
daglegt smjattefni blaðanna.
Að þessu leyti er höfuðborgin
brezka lítið annað en sögusögn,
miðað við það. sem af hefur
yeri’ð látið. Enda er þar góð
’.ögregla, — og þegar ég segi
,,góð“, þá á ég ekki við það,
að hún sé ströng, heldur hitt,
■ð hún tekur hlutum með skyn-
samlegri stillingu og festu.
iafnframt því sem hún er við-
búin að leysa skyndilega úr
vandanum og óefað þjálfaðasta
leyniiögregla heims.
Hinar neikvæðu h’iðar
Lundúnaborgar — frá sjónar-
miði feröamannsins — eru r.vo
bær, að þar er skemmtanaiírð
öl’u þvingaðra en æt’a mætti í
jafn stórum stað. Þar er ö’l-
um veitingaliúsum lokað klukk-
an ellefu á kvö’din- Aðeins
einn staður í aijri heimsb.org-
inni er .opinn handa þeim, sem
nauðsynlega þurfa að fá eitt-
hvað ofan.í sjg (Lyon-House,
Strand), en ein eða tvær smá-
krir ' blaðagötunni Fleet Stcet
opna um sex’eyti’ð á morgnara
til þ»ss. að blaoasalar og prent-
smiðjufólk í nágrenninu geti
fengið sór volgt ofan í sig um
vaktnskiptin. Ekki er liægt að
kaupa sígarettur í London ef.ir
lokunartíma á kvöldin, livað
sem liggur á, nema á svörtum
markaði ellegar í dýrustu næt-
urklúbbum. Og um það leýti
sem ferðamannastra.umurinn er
hvað mestur er vitanlega ill-
möguíegt að fá inni nema á
lúxushótelum. Ég varð t. d. að
gera mér áð góðu að búa á
lúxushóteli fyrstu dagana þar
í sumar. Enda var ferðamanna-
ákoman óvenjumikil vegria
.,,festivalsins“.
En miklu var London hreinni
og fegurri nú en í fyrra. Það
Stafaði af því, að í tilefni
,,hátíðárársins“ brezka hafði
hver einasta stórbygging verið
endurbætt hið ytra meira og
minna, smekklegum smágörð-
nm komið fyrir í rústunum eft-
ir styrjöldina, hús málu'ð og
hverskyns mislitum skreyíing-
um og rafljósum komið fyrir á
aimannafæri.
•
Hvað um var að vera
Þrátt fyrir allt var ekki
laust við, að mér leiddist fyrstu
dagana þar í sumnr- Ég lokaði
mig inni í hótelherberginu mínu
og las vísindarit upp á 2900
blaðsíður, psykopatiska skræðu,
ameríska. Veður var molluiegt
á daginn, hvort heldur sást
til sólar eða ekki. Nóttin var
hinsvegar svöl og fersk eins
og við Skúlagötuna í Reykja-
vík.
En hvað var um að vera"
I Tate-Gallery komst ég fyrir
tilviljun á mjög merki.ega
höggmyndasýningu. Það var
sýning á verkum enska lista-
mannsins Henry Moores, sem
tabnn er einhver snjallasti
rn v- n dl i s t a nn a ’ð u r núlifand; í
hehainum Þetta var yfirlits-
sýning í þrem stórum sölum
og að því leyti hagkvæm fyrir
a’menning, að reynt var að
gera grein fyrir þróun og
brevtingum ýmissa helztu lista-
vei’ka Moores, allt frá því hann
hripnði þau fvrst upp á bíað
og þangað til þau fengu end-
nn'ega mynd sína, einatt mörg-
um árum síðar. Ekkert er eins
lærdómsríkt og einmitt það að
riga kost á að fylgjast með
sköpun vel unnins listaverks.
Þar g’ldir einu á hvaða sviði
það er.
Annars má segja, að listalíf
og skemmtana hafi verið frek-
ar dauft um þetta leyti, enda
hásumar- Hvergi voru t. d.
konsertar þann tíma sem ég
var þar, nema heldur ómerlci-
legir iéttmetishljómleikar milli
ö og 7 í Festival-konserthöll-
inni, og það ekki einusinni dag-
!ega. Sama máli gegndi um
kvikmyndahúsin. Ég fór aðeir.s
einu sinni i bíó og sá þá mjög
góða ítalska mynd, sem hét
..Vandetta”, að vísu sakámála-
mynd, en listræn á allan hátt,
eins og vænta mátti.
Skemmtilega sýningu sá ég
cinnig, sem haldin var á veg-
um dagblaðsins „Daily Grap-
hic“. Hún var haldin í ti’afni
af 60 ára afmæli blaðs bessa
og var yfirlitssýning á helztu
fréttamyndum, sem birzt höfðu
í blaðinu frá upphafi. Það var
elcki aðeins, að þar mættí- á
skömmum tíma rifja upp öll
merkustu atri’ði í heimsveldis-
sögu Breta undanfarna ára-
tugi. heldur var þetta jöfnum
höndum saga heimsins í mýí:d-
um — þ. e. a. s. þennan tíma,
sem hið ágæta blað hefur gert
sitt til að skrifa hana- Og e!?ki
var Islandi gleymt’: Þar var
geysistór mynd frá alþingishá-
tíðinni 1930. Tryggvi Þórhalls-
son í ræðustól í Almanriagjá
og stækkun ljósmyndarinnar
svo prýðisvel gerð. að vel mátti
Framhald á 7. síðu.
Frá vaínsfkWíunum í Adría í ítalíu. Fotældrar flýja heimili sín
með bönr.n á bakinu. ' 1