Nýi tíminn - 17.01.1952, Page 6

- iSat ■ ■■■*■’
(i)__NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 17. janúar 1952 -
r i
Hún er ekki ýkja fyrirferð- ;
armikil þessi sýning, sem opn-
uð ‘er hér í dag. Þrátt fyrir
það eru þær myndir, þau línu-
lit og þær tölur, sem hér get-
ur að sjá mjög merkilegar þeg-
ar athugað er hvað að baki
]>eirra liggur ef innhald þeirra
er skoðað niður í kjölinn.
Þegar herskarar Hitlers
ruddust inn í Sovétríkin 22.
júní 1941 stóð framkvæmd
þriðju 5-ára áætlunarinnar sem
liæst. Árangurinri af þeim á-
ætlunum, sem framkvæmdar !
höfðu verið, en framkvæmd .
hinnar fyrstu hófst sem kunn-
ugt er árið 1928, hafði orði'ð ,
stórkostlegui'. I stað þess að ,
Rússland keisaranna hafði
fyrst og fremst verið landiiún-
aðarland — með mjög frum-
stæðum framleiðsluháttum —
voru Sovétríkin nú orðin að
háþróu'ðu iðnaðarlandi og land-
búnaðurinn var rekinn eftir
nýtízku samyrlcjufyrirkomulagi.
Atvinnuleysi hafði gersamlegn
venð útrýmt, efnalega>' og
menningarlegar framfarir orð-
:ð stórstígar. — Sósíalisminn
hafði sigrað á þessu landsvæði,
sem þekur einn sjötta hlutann
af yfirborði jarðarinnar Eftir-
tektarvert er að á þeim hinum
aömu árum, sem framfarirnar
voru svo miklar á öllum svið-
um í Sovétríkjunum, trcllreið
Iiiri geigvænlegasta kreppa auð-
vaklsríkin, atvinnuleysi eymd
og örbirgð varð þar hlutskipti
liundruð milljóna manna.
Sem kunnugt er yar innrás
uazistanna inn í Sovétríkin vet-
urinn 1941 og sumarið 1942
mjög hröð. Þeir óðu yfir land-
ið og komust lengst að I,enia-
grad, Moskvu og Stalingrad.
Á nnrnun fyrir styrjöidina
Iiafði rnikill hluti af framleiðslu
Sovétríkjanna verið á því lande-
svæði, sem hernumið var Þann-
ig hafði verið framleitt þar
l úmlega 60% af kolum og járn-
máimi, um 50% af stáli, um ■■■■<
lilutar af aluminium. um fiórð-
ungur af vélaframleiðslunni,
af matvælaframleiðclunni
og auk þess voru þar staðser.t
gífurleg raforkuver. Þessar töl-
ur gefa nokla‘a hugmynd um
hversu mikinn hluta af fram-
Ieiðslugetu sovétþjóðanna naz-
iztar komust yfir. — Þegar
þeir voru hraktir til baka ger-
eyðilögðu þeir öll þau verð-
mæti, sem þeir komust yfir og
gerðu það með þýzkri ná-
kvæmni. Allar vélar og öll
tæki í námum voru eyðilög'ð,
cn námurnar sjálfar fylltar
með vatni. Verksmiðjur, járn-
bræos’uofnar og raforkuver
voru sprengd í loft upp. Járn-
brautarieinarnir rifnir upp með
þar tii sérstaklega gerðum vél-
um 170 000 traktorar voni
eyðilagðir, búgarðar brenndir,
húsdýr clrepin. Um það bil
2.000 borgir og 70.000 þorp
voru lögð í rúst, verksmiðjur
sem í unmi 4 mil’jónir msnna
jafnaðar við jörðu, 25 milljónir
manna misstu heimili sín. Það
hefur verið reiknað út að hið
efnislega tjón, sem varð a.f
innrás nazistanná í Sovétríkin,
hafi numið helmingnum af því
efnislega tjóni, sem varð í
allri Evrópu í styrjöldinni.
Þannig var þá umhorfs í
vesturhiuta Sovétríkjanna þeg-
ar Þjóðverjar voru brotnir á
bak aftur og svokallaður frið-
ur komst á.
Hið mikla verkefni sem b’asti
við var a'ð bygg.ja upp, verk-
efni sem var tröllaukið og
•krafðist gífui'legs átaks af
A sýninjíu þeirri scin MIR
ífckkst fyrir í desember um
síðustu fiinni ára áætiun
Sovétrík,janna í'lutti Hauk-
ur Ilelgason hagfræðimpir
erindi um hajjþróuu Sovét-
ríkjanna. Nú birtist ]>essi
fróðlesa ra;ða hér í blaðinu.
hverjum einstökum þegni Sov-
étríkjanna. En þetta var ekki
í fyrsta sinnið, sem sovétþjóð-
irnar stóðu - andspænis slíku
verlcefni. Eftir heimsstyrjöld-
ina fyrri, eftir borgarastyrjald-
irnar, sem urðu eftir bylting-
una 1917, og eftir innrás auð-
valdsríkjanna á hendur hinum
ungu lýðveldum verkámanna og
bænda, var allt í rúst þar í
landi. —- Iðnaðarframleiðslan
komst þá niður í einn sjöunda
hluta þéss, sem hún hafði ver-
ið árið 1913.
Framkvæmd fjórðu 5-ára á-
ætlunarinnar hófst árið 1946,
en að undirbúningi hennar
hafði verið unnið af kappi síð-
ustu styrjaldarárin. Megin-
markmið þessarar áætlunar var
í fyrsta lagi að byggja allt
það upp, sem eyðilagzt hafði í
styrjöldinni og í öðru lagi átti
að fara verulega fram úr því
framleiðslumagni í iðnaði og
landbúnaði, sem náðst hafði
fyrir styrjöld'na. Þannig áttí
iðnaðarframleiðslan í lok árs-
ins 1950 a'ð vera 48% meiri en
hún var árið 1940, kolafram-
leiðslan átti að aukast um 51
prósent miðað við sama tíma,
olíuframleiðslan um 14% og
raforkan um 70%, framleiðslan
á neyzluvörum átti og að stór-
aukast.
Nú liggur fyrir árangurinn
af þessari fjórðu 5-ára áætlun,
og hann sjáum við í meginat-
riðum. á myndunum í þessum
sal. Þess vegna er þessi fyrir-
ferðarlitla sýning svo merkileg,
sem raun ber vitni um. 1 bók-
staflega öllum atriðum hefur
áætlimin verið framkvæmd að
fullu — og miklu meir en það
í veigamiklum greinum.
Það er ekki heppilegt að
þylja upp mikið af tölum í
stuttu erindi, enda gerist þess
ekki þörf, því myndir þær, sem
hér eru til sýnis tala svo
skýru máli. Ég vil þó vekja
athygli á tveim atriðum.
I áætlunum sovétþjóðanna er
hin rnesta áherzla lögð á að
auka framleiðslumagnið sem
mest má ver'ða og það á öllum
sviðum. Hvað veldur því að
svo mikið kapp er lagt á þessa
aukningu? Athugum málið nán-
ar.
í nútíma þjóðfélagi, hvort
sem það er kapítalistískt eða
sósíalistískt, hagar þannig t^il
að enginn einstaklingur getur
sagt: „Þetta hef ég einn fram-
leitt“, heldur hafa margar
henclur unnið að sömu fram-
leiðslu, Framlei'ðslan er með
öðrum orðum félagsleg í eðli
sínu.
Þetta er þá sameiginlegt með
báðum hagkerfunum, að fram-
leiðslan er félagsleg. Það, sem
skilur er hinsvegar, að í.kapí-
ta’istísku þjóðfélagi fellur það,
sem framleitt er, í hlut þess
sem á framlei'ðslutækin, kapí-
talistans. 1 sósíalistisku þjóð-
félagi eru þessi framleiðslutæki
eign þjóðarheildarinnar, og öll
frafpleiðslan kemur þessari
; sömu . þjóðarheild til góða. í
I Sovétríkjunum er hvortveggja
félagslegt, vinnan og framleiðsl
an sjálf og yfirráðin yfir fram-
leiðslutækjunum. Skipting af-
rakstursins og skipulagning
framleiðslunnar er orðin fé-
lagslegs e'ðlis, það, sem fram-
leitt er er því framleitt til að
fullnægja öllum þörfum heimil-
isins. Því meiri, sem heildar-
framleiðslan er, þeim mun meir
fellur í skaut hvers eins af
þegnum Sovétríkjanna. Þess
vegna er lagt svo mikið kapp
á að auka framleiðsluna — til
þess að hver og einn beri meir
úr býtum. *
Fjórða 5-ára áætlunin gerði
ráð fyrir að aukning þjóðar-
teknanna frá 1940 til 1950
yrði 38%. 1 raun og veru varð
aukningin, miðað við samsvar-
and' verðlag, hvork' meira né
minna en 64%. Þessi aukning
á þjóðartekjunum hefur gert
það mögulegt, að stórbæta
efnalegar þarfir sovétborgar-
anna, jafnframt því sem hin
stórfeilda fjárfesting átti sér
stað.
Þetta tvennt, sem ég hef
minnzt á, framleiðsluaukningin
og hinn sívaxandi hlutur, sem
hver og einn fær, er hið eftir-
tektarverðasta við framkvæmd-
ir á öllum áætlunum sovét-
þjóðanna, og ég vil leyfa mér
að benda áhorfendum sérstak-
lega á þær myndir, sem sýna
þessi atriði. Hvernig raforkan
hefur aukizt, hvernig fram-
leiðslan á kolum, stáli, olíum,
korni og neyzluvörum hefur
aukizt, og svo í öðru lagi
hversu miklu meir hver og einn
getur keypt af kjöti, mjólkur-
vörum og öðrum neyzluvörum,
hversu skólum öllum hefur
fjölgað og bókaútgáfa aukizt.
Manninum er loks að takast
að vinna bug á ótta og eymd,
á kreppum og styrjöldum, kapí-
talisminn riðar til falls. Hin
giæsil'ega framkvæmd fjóröu
5-ára 'áætlunarinnar er stað-
reynd, sem talar sínu máli, og
færir okkur heim sanninn um
hvað við tekur: Bjartari og
öruggari framtíð til handa öllu
mannkyni — því sósíalisminn
mun sigra. Hann er nú þegar
að sigra.
Berhöfððfíika
vélabragí
kommúnista
Spector, formaður félags
hattara í New York, hefur lagt
til að kölluð verði saman al-
þjóðaráðstefna eigenda hatta-
verksmiðja og félaga hatta-
gerðarfólks til að skipuleggja
baráttu gegn einu af vélabrögð
um kommúnista. Á níu vikna
ferðalagi um Vestur-Evrópu
segist Speetor hafa veitt því
athygli, að fjöldi fólks hafi
gengi'ö berhöfðað, og komizt
| , Ánkið i
I orðÍior&ÍEi
IRáðningar
funi: B) ■ eldui', sbr. funheitur. ji
Funi merkir einnig fljótlynd-J;
ur inaður. !;
haUur:^ D) steinn, sbr. hellalj
og höll, sem mun upphafl.il
merkja hús úr steini. d
búlld: A) vöruhlaði (á þilfari,
skips). |l
keis: A.) ístra, sbr. norskunajl
keis = beygja. j;
unnur: C) alda. ];
gýgur: A) tröllkona. j|
iungur:- C) hestur, frummerk-||
ing, hinn létti. I|
hjarl: D) land, sbr. „Oss líztll
iilr, at kyssa jarl, sás ræðr fyr
hjarli". ;>
þeli: A) klaki. ||
drösull: A) hestur, sbr. „Drott- ]
inn leiði drösulinn minn“. |j
ljóri: A) gluggi, skylt ljós. ]|
ben: A) sár. I|
Skipaskurðyr frá
Eystrasalti til
Svartahafs
Zapotocky, forsætisráðherra
Tékkóslóvakíu, skýrði frá því í
gær, að samningur hefði verið
gerður milli Tékkóslóvakíu,
Póllands, Ungverjalands og
Rúmeníu um að koma upp kerfi
skipaskurða. Þegar kerfið er
fullgert verður orðið skip-
gengt milli Eystrasalts og
Svartahafs yfir þvera Evrópu.
Hinn 19. desember síðastlið-
inn andaðist hér í Landsspítal-
anum Halldór Guðmundsson
frá Suðureyri í Súgandafirði,
eftir stutta legu.
Hann var fæddur að Necri-
Breiðadal í Önundarfirði 23.
desember 1873 og ólst upp þar
um slóðir, en fluttist til Súg-
andafjarðar laust fyrir síðustu
aldamót, og gerðist þá ráðs-
m.aður hjá ekkju nokkurri er
þá fyrir skömmu hafði misst
man.n sinn.
Nokkru eftir aldamótin gift-
ist hann eftirlifandi lconu sinni
Rannveigu Kristjáhsdöttur- -----
Varð það hið ástríkasta hjóna-
band og tregar hún mann sinn
mjög.
Ekki eignuðust þau börn
saman, en eina stúlku ólu þau
upp sem nú er uppkomin.
Ekki naut Halldór langrar
skóiamenntunar, eða 12 vikna
barnaskóla fyrir fermingu, en
hann var þekkingarþyrstur alla
tíð og varð betur lesinn í ýrns-
um fræðum en margir þeir er
lengiir hafa notið skóiagöngu
og börnum k.ennai hann mörg-
um utan skóía.
Hann var góðum gáfum
gæddur, hagyrðingur góður, vel
ritfær, skrifaði fagra hönd og
hélt dagbók mestan hluta æfi
sinnar og allt til dau'ðadags.
Fyrst eftir að hann flutti til
Súgandafjarðar stundaði hann
Framhald af 2. 8'ðu.
ingsnefndin, sem skipuð er
hinum sundurléitasta hóp full-
trúa af ýmsum stjórnmálas'coð-
unum og frá mörgum löndum,
hélt svo fund í Kaupmanna-
höfn í haust og var þar gengið
endari,D"n frá rélðsfefnunni.
Viðsbipti Austnr- og A’est-
ur-Evrúpu eiu nú aöeias
þriðjungur af því sem var
fyrir stríð, en viðskipti auð-
valdslandanna inEbyrðis
hafa einnig verið óeðliiega
takmörkuð og eru nú svipuð
og var fyrir stríð, þrátt fyr-
ir 10% mannfjöigun og stór
aukna framleiðslugetu. Við-
skipti sósíalistísku landanna
innbyrðis liata hins vegar
tífaldazt frá því fyrir styrj-
öldina. Þessi viðskiptatregða
er eitt alvarlegasta viðfangs
efnj auðvaldsiandanna nú og
kreppa sú sem af henni leið
ir ein af undirrótum styrj-
aldarhættunnar.
Eins og áður er sagt hefur
efnahagsráðstefnan í Moskvu
vakið hina víðtækustu athygli,
einnig meðal stór’capítalista.
Er búizt við að eftir ráðstefn-
una sjálfa verði setzt að samn-
ingaborðum um aukín við-
skipti. Slílc viðskipti eru nú
auðveldari en nokkru sinni
fyrr vegna hinna stórfelldu
verðlækkana sém framkvæmd-
ar hafa verið í Sövétríkjunum
og öðrum löndum Austur-
evrópu. Einnig er búizt við að
kostur sé á að fá eystra keypt
ýms þau hráefni! sem mestur
hörgull hefur verið á í Vest-
urevrópu undanfarið.
þau bæði hjónin gott starf í
þágu Góðtemplarareglunnar.
Hann var einlægur sósialisti
og vaim þeim málstað allt það
hann gat á meðan hans naut
við og má með sönnu heita
brautryðjandi hugsjQnar- sósíal-
ismans þar í svéit.
Það þarf rnikið jafnaðargeð
til að þola, jafnvel og raun bar
vitni, allt það’.aðkast er slíkir
menn verða fyrir, bæði frá
þeim, sem eru þeim beinlínis
andvígir og einnig þeim sem
ættu að vera samherjar þeirra,
málefnisins vegna, en eru þeim
mótsnúnir vegna skilnings-
skorts.
En alit slíkt bar Halldór með
þolinmæði og skildi, að þó seint
verði, skilur fó’kið stöðu sína
í lífinu; hverjir standa á rétti
þess og halda uppi málsvörn
fyrir það, svo og hverjir eru,
ríkjandi hagkerfis og annarra
aðstæðna vegna, óhjákvæmilega
í beinni andstöðu við það.
Ilann var ævinlega giaðlynd-
ur og því trúr hinu forna
spakmæli að:
„glaöur og reifur skyli, gumna
hverr
unz sinn bíður bana"
Er ég því lít tii baka yfir
ævi þessa mæta manns kemur
mér í hug erindi Stephans G-
Stephanssonai4:
„Minna revnir styrk hins sterka
stæltur dauði og þyrnikrans,
heldur en margra ára ævi
eydd í strið við hjátrú lands,
róg og illvild. Eins þarf til þess
ö)lu meiri hjartaþrótt
að j>eta þá með bróðurbrosi
boðið öllu góða nótt.“
Blessuð sé minning hans.
Ólafur Agúst Örnólfsson.
áð því, að kommúnistar séu
potturinn og pannan í þvi.
Berhöfðatízkan veldur atvinnu-
leysi meðal hattara og við það
verða þeir móttækilegir fyrir
áróður kommúnista, segir Speé-;
tor. Hann álítur, að ef tízka
þessi berist til Bandarikjaniia
séu Marshalláætlunin og ’ A-
bandalagið í hættu og telur að
líta verði á allt berhöfðað
fólk sem óvini þjöðfélagsiiis.
j búskap,
fyrst sem ráðsmaður,
svo sem fyrr getur, en síðar
fyrir. sjálfan sig, og bjó þá
að Þverá í Staðardal; bæ sem
nú er í eýði. — Síðar stundaði
hann sjóróðra, en hin seinni
að verkalýðsmálum á meðan
máður á Su'ðureyri og vann vel
æfiár sín vann hann sem verka-
hann mátti.
Halldór var alla æfi einlæg-
ur hindindisinaður, og unnu
Halldór Guðmundsson
fró Súgandafírði
Minningarorð