Nýi tíminn - 27.06.1957, Blaðsíða 2

2) _ NÝI TÍMINN — Föstudag-ur 27. júní 1957
BJÖRN
ÞORSTEIN SSQN:
awr.
JKona með reyrða fætur
(Bidstrup)
borgarw
bragur
i
DRYKKJUSKAPUR
Borgarbragur í Kína var
með talsvert öðrum hætti en
við áttum að venjast. Við rák-
umst hvergi á ölstofur eða
knæpur þratt fyrir nokkra
leit; þó brugga Kínýerjar
góðan bjór, en virðast litlir
drykkjumenn. Þar í landi
þykir það hin mesta hneisa
að gerast drukkinn, en vín
er mjög haft um hönd. Af
öllum þeim milljónum manna,
sejn bar fyrir augu okkar við
alls konar tækifæri, sáum við
aðeins einn ölvaðan Kínverja.
Það var 2. október, hátíðisdag
i Sumarhöllinni. Þar var
múgur og margmenni og ó-
keypis veitingar handa hverj-
um, sem hafa vildi, og einn
drakk sig fullan. Eg varð
fjarska glaður við þá sjón,
þvi það er eitthvað ómann-
legt við milljónalýð, sem
hrasar aldrei. Eg hljóp til og
sýndi túikunum fyrirbærið, en
þeir Iétu sér fátt um finnast
og urðu dálítið móðgaðir.
Enginn okkar ferðafélaganna
er ölkær úr hófi fram, en þó
urðu vinir okkar og verndar-
ar þar aiistur frá skelfingu
lostnir, þegar við fengum okk-
ur eitt sinn koníaksflösku sex
saman síðla kvölds. Við vor-
um á stóru hóteli í Suður-
mikinn tappatogara kolryðg-
aðan neðan úr kjallara og
drógu úr stútnum með mikl-
um tilfæringum, en túlkurinn
okkar, ungfrú Li Yi-húa, var
með angistarsvip á höttunum
á ganginum fyrir utan.
Tehús.
I þeim borgum, sem við
komum til, leituðum við ár-
angurslaust að danshöllum
eða einhverjum þeim skemmti-
stöðum, sem algengir eru í
borgum Vesturlanda, þótt
þeir séu til lítillar fyrirmynd-
ar. Við rákumst á taflstofur,
fjölleikahús, geysimörg kvik-
myndahús og okkur var boð-
ið í leikhús og óperur, en te-
hús ágústrnánans sáum við
fyrst í Reykjavík. Þó hafði
ég spurnir af því, að tehús
tíðkast í Kína, og ég bað um
að sjá eina slíka stofnun, en
fékk ekki. Hins vegar vai'
mér m.a. sagt, að þar væri
kínversk frásagnarlist enn í
miklum heiðri höfð; þangað
kæmu sagnamenn og skemmtu
með fræðum sínum og segðu
stundum svo langar sögur,
að það tæki þá heilan vetur
að rekja þær til enda. Þessar
munnlegu bókmenntir skildist
Jakob horflr á kínverska
Kina og hringdum á þjón og
1 íbáðum hann að opna flösk-
1 una. Hann hafði engin áhöld
' jtil þeirra hluta, og eftir
gkamma stund var hálft
fjjónalið gistihússins komið á
harðahlaup um stiga og ganga
að leita að tappatogara, og
sú skelfingarfrétt virtíst b'er-
ast úm állt, að Bingdátarnir
áetluðu á fylliri; Að lokum
Lliomu þrír þjonar með heljar-
mér að væru að einhverju
leyti skyldar Þúsund og
einni nótt; sögurnar væni
fremur smásagnasöfn en löng
heilsteypt listaverk. Við höfð-
um háskólagenginn túlk frá
Uppsölum í Sviþjóð, mjög
lærðan og margfróðan. Hann
sagðist eitt sinn hafa fylgzt
með sagnamaimi á 'tehúsi, en
hjá honum fðru fimm vikur
í frásögn, frá því að morð-
ingi hóf hníf á loft, þangað
til hann rak kútann í fórnar-
dýrið. Þeir menn, sem telja,
að Islendingasögur hafi orðið
fullmótaðar . í munnlegri
geymd, ættu sennilega að
halda austur til Kína og
kynna sér þar „hina alþýð-
legu frásagnarlist," sem Jó-
hann Hannesson segir í bók
sinni um Austur-Asíu, að
standi þar víða á mjög háu
stigi.
Alþýðubúningur og
aþján kvenna.
I verzlunum í Kína gat að
lita margs konar vestrænan
tízkuvarning annan en næl-
onsokka, og var hann ýmist
heimatilbúinn eða innfluttur.
Þegar friður komst á 1949,
höfðu byltingar og styrjaldir
geisað þar þindarlítið í rúma
öld. Þjóðin var hörmulega á
vegi stödd, og eitt af fyrstu
verkum stjórnarinnar var að
innleiða svonefndan alþýðu
búning á konur og karla.
Þetta voru ódýr einföld
jakkaföt úr bómullarefni
hneppt upp í háls. Kommún-
istar höfðu tekið þennan ein-
kennisbúning eftir dr. Sún
Yat-sen, stofnanda kínverska
lýðveldisins, og nú var litið
svo á, að sá maður væri aft-
urhaldsseggur, og hættulegur
andstæðingur stjórnarinnar,
sem skrýddist ekki múnder-
ingunni. Það heimskulegasta,
sem ríkisstjóra getur gert, er
að lofa fólki ekki að klæðast
eins og það vill, hnekkja
sjálfsvirðingu þess með léleg-
um fatnaði. Alþýðubúningur-
inn var neyðarráðstöfun, það
vai'ð að skýla nekt fjöldans
og skrautklæði sátu á hak-
anum, en nú eru dagar hans
að vera taldir. I Kína voru
konur kúguð stétt til skamms
tíma, fætur þeirra jafnvel
reyrðir, svo að þær urðu ör-
kumla ævilangt. Sá siður hef-
ur verið mjög algengur hjá
háum sem lágum, því að hvar
sem við komum í hallir og
hreysi hittum við ævinlega
fyrir aldurhnignar konur með
þessu þrælsmarki. Karlmanns-
fötin voru konum í fyrstu
ytra tákn þess, að þær væra
lausar úr ánauð, hefðu sama
rétt og karlar og mættu ráða
gjaforði sínu, en þvinguð
hjónabönd virðast hafa verið
allalgeng þar austur frá til
mjög skamms tíma. Nú er
hjónaskilnaður leyfður og
auðfenginn, ef annar hvor að-
ilinn getur sannað, að hann
hafi verið neyddur til ráða-
hags. Okkur var sagt, að um
90% af öllum málum, sem
kæmu fyrir kínverska dóm-
stóla, væra hjónaskilnaðar-
mál, og algengast væri, að
konan væri sækjandi. Islenzk-
ur Kínafari sagði mér, áður
en ég fór austur, að hann
hefði undrazt það mjög, hve
mikla ofurást konur þar
eystra virtust bera til Maós.
Hann var boðinn á fund hans
ásamt öðram gestum erlend-
um. Þegar hann kom úr
þeirri ferð spurðu þjónustu-
stúlkurnar hann á hótelinu,
hvort hann hefði í raun og
veru fengið að ganga fyrir
formánniíin, og hvort hann
ýæri ekki sæll. Hann kvaðst
viss \ um, að þessár konuir
hefðú talið, að æðsta hnoss,
sem dauðlegum maniii gæti
hlotnazt, væri að snerita
isfald Maós formanns. Slikrar
tilbeiðslu kvaðst hann hins
vegar ekki hafa orðið var hjá
körlum. Við urðum ekki varir
neinnar foringjadýrkunnar,
enda hefur víst verið prédik-.
að í Kína sem annars staðar
gegn persónudýrkun. Hins
vegar lukust upp augu eins
nefndarmanns á leið um fá-
tækrahverfi. ,,Að hugsa sér,
hvað Maó hefur gert fyrir
kvenfólkið í Kína. Þótt hann
hefði ekki gert neitt annað
en leysa það úr ánauð, þá
hefði hann meiri hluta þjóð-
arinnar að baki sér.“
Tízkan.
En Evudætur eru alls stað-
ar samar við sig, þótt kon-
ur í Kína kannist ekki við
þessa fonnóður sína og haldi
jafnvel að hún hafi verið
verkalýðsleiðtogi í Eden. Kín-
verskir karlmenn tjáðu mér,
að þeim leiddist að sjá
konur ævinlega í karlmanns-
klæðum og skýla kvenlegum
vexti sínum. Fögnuður yfir
fengu frelsi varir ekki til ei-
lífðar, það verður sjálfsagður
starsýnt á vestræna stúlku
þar eystra, af því að hún
virtist tala forláta kínversku,
en túlkarnir sóru, að hún
væri alkínversk; hún hafði
einungis málað af sér Kín-
verjasvipinn, og þótti þeim
það fulllangt gengið. Fróðir
menn fullyrtu, að slíkt fyrir-
bæri liefði verið óhugsandi
fyrir fáum árum. Skólatelpur
eru þar með langar fléttur,
í pilsum og blússum og ekk-
ert smákínverjalegar í klæðn-
burði, en fléttan er gjörsam-
lega horfin af karlmönnum.
Dansleikir.
Sennilega hafa vestrænir
samkvæmisdansar og böll ver-
ið litin illu auga í Gamla-
Kína og talizt til siðspilling-
ar. En nú eru Kínverjar farn-
ir að dansa og syngja enska
slagara og kínversk þjóðlög
á víxl eins og íslendingar í á-
ætlunarbíl: Þú bláfjallageim-
ur, — See you later Aligator.
Á Ho ping — hóteli var
stundum stiginn dans á
kvöldum, ungt. fólk þyrptist
þar í stóran sal og dansaði,
Bragri, Magnús, þjónn og Jaltob.
hlutur og karlaklæðin verða
leiðigjörn. Konur eru óðum að
leggja þau til hliðar, en taka
aftur upp kínversku kjólana
eða buxur og peysur svipað-
ar þeim sem skólastúlkur
ganga mjög í hér á landi.
Hinn óspillti kínverski kven-
búningur stakk okkur talsvert
i augu. Kjólarnir eru aðskom-
ir, hnepptir rækilega upp í
háls, en með löngum, opn-
um klaufum á hliðúm, svo
að berir fótleggir fá nokkum
veginn að njóta sín, þvi að
engar vora í sokkum, en það
þykir mjög ósiðlegt að sýna
beran barm i Kína. Hins veg-
ar staðhæfðu sumir, að kon-
ur þar eystra væru í engu
haldi fremur en langömmur
okkar á Vesturlöndum. Mér
dettur í hug „brauðgangshöf-
uðsmátt" á serk, sem Guðrún
Ósvifursdóttir gerði Þoraaldi,
bónda sínum og fann þar
skilnaðarsök, að hann gengi i
flegnúm náttserk. En Þórður
Ingimundárson, friðill Guð-
rúnar, kærði konu sína fýrir
að ganga í brók með setgeira
og skildi við hana af þeim
sökum.
Kínverjar leggja sig mjög
fram um það að tileinka sér
evrópska menningu, evrópsk
tizka ryður sér þar smám
saman til rúms með batnandi
efnahag, og Maó eru þakkað-'
ar bréytingarnar. Alþýðubún-
ingurinn ér að verða einkenn-
isbúningur embættismanna og
flokksfulltrúa, dökkblár eða
ljós eftir stárfi ö'g stððu, en
aðrir leggja iiann tií hliðar.'
Mér yarð éitt sinn dálítið
Kínverskur bjór er góður
en var mjög hæverskt og hálf-
feimið. Þar var fátt veitinga-
borða, en stólar meðfram
veggjum og gott danspláss.
Um ellefuleytið þagnaði
hljómsveitin og unga fólkið
hvarf út í buskann. Á þjóðhá-
tiðinni 1. og 2. október var
leikið fyrir dansi á strætum
og torgum, en mér virtist
jafnan sem kínverskir karlar
vissu ekki gjörla, hvort sér
væri það sæmandi að hring-
snúast með kvenmann í fang-
inu; stúlkurnar voru hins veg-
ar dansglaðari en piltar og
dönsuðu mjög saman eða
kenndu hvor annarri sporið.
Borðhald og tedrykkja.
Það er sérstök angan i
Kína, enda eru þar miklir
skrautgai-ðar og kostulegir;
hún fylgir manni inn í hús,
hana leggur upp af tebollun-
um og ríkir við matborðið;
og það er drukkið geysilega
mikið af teí. Hvar sem við
komum, hvort það var safn,
skóli eða verkstæði, hófst
heimsóknin á þvi, að við vor-
um settir við borð og okkur
borið te. Gestgjafinn var
hljóðlátur, þar til allir sátu
yfir rjúkandi tebollum, sem
réttir voru báðum höndum.
Þegar mest var við haft,
voru engir hankar á bollún-
um, þá voru þeir nokkurra
alda gamlir dýrgripír. Eg hélt
í fyrstu að maður ætti að
drekka tdð á' vöstræna vísu,
og skilja ekkért effir og svalg
úr bóllánuót, En þá sló þögó
Framhald á 7.‘