Nýi tíminn - 27.03.1958, Blaðsíða 4

4) — NÝI TÍMINN — Fintmtudagur 27. marz 1958
Einar Bragi:
Tvær ljóðahækur
Þorsteinn Jónsson frá Hamri:
I svörtum kufli, Helgafell 1958.
,,Það var á bæ einum að gandur mikill úr
hvítum skógum trað flugstíg úr suðri og
norður til fjalla og fylgdi honum þys álfa
og galdur fugla en eftir voru þrjú tár á
laufi; rautt hvítt svart. En ungur sveinn
laut cftir og skeytti því hvergi þótt hrópað
væri á bak; því að orð hafði borizt.“
Þanníg kveður Þorsteinn
frá Hamri sér hljóðs, og í
svörtum kufli flytur hann orð-
ið sem borizt hafði. Þó að
litur sé hinn sami á hempu
hans og prestanna, er sá
reginmunur á máli hans og
þeirra. sem skihir lifandi orð
og dautt: „lúð er fi'ður
/ laminn veðrum hja11ur“ —
„Andvnrinn sónar gröf hms
dauð^“ — „I kjarri sunnan
tjarnar stíg ég úr söðli“ —
„bráðum spor^ar fákur linig-
ið grns“ — „En nriöllin sem
kemur köld og mjúk ! ber
kvæði mitt til bín píðar“ —
Hver gæti trúað bví sem
hlustar á )-irognnmáis-ræður
lærðra pre^ta og nólitikusa að
tuneen lifði svona tlgin og
hrein á vörum leikrq unglinga
hér"a í næstu sveitum ?
En Þorst°lnn á ekki aðeins
ríka málkennd. Þ°ð er líka
skiGmmtiIesrur c’kéiéhup'ur d
hormm, h'essum 10 vfttrn
firði'lp T nsestfr»™etn kvfPrS-
inu (sem er halffrert moð')
ka^ter hevm krossi hoHm^a-
lcp-vp y c*í(S$«7i70v»ér'’ n VO<TmU
ho^m orðum. nð vér mern
séum moðknr e^mr of
hnévkslist é í rínfmu.
keim ?om hrev-kffhirwT''» volcl-
ur! er vívo^ð horq.
nréttað m^ð rmp/H'r,rí vo1-
hókrvr • ,.11^ okk’
fré.h’tirir] pð p4T*»,1’-n ^v^nm f
KVQl'V'-----, TiV kr^ov^O^íð t3'*tvi
t kvfU foT* / vrn gf’ifj.
ið -- CJlrívnlríft n hr\‘*''vpr»
hríeloT**4__./I,pnnhnq
TJo1”’r crlpfti** priff rv "vo rwn~
uð mé] hvort Ivðnrinri k^nf
hnevk^Ific»f Itoo-or l''ov*'nm hof..
r verið jqpvf pvorn hoTrrno
orðrm hvor fírlrnr Tí<rr<rí ^m^^^T,
stemi A nðvítoð pr h^^to r»ut
orpt,^lkvv,rm,yf f^n pl/?ri c^^M-
um r.em rkrrVnðu W^b
Xtrid PO* jffirnr n l'ð-
ur lesturinn fer maður að
br'sta böfuðið og bugsa: mik-
il douðnns leiðindi eru að
þessum stórkarlalátum í
dre*,gr”m — Davíð aftur-
»»erigni3m. Fn bá kemur allt
1 pinv kfnnnutnaljóð sem er
ekkert rkTtrir be'dur unn'ibxð
nfr po-.-,f^,^9udi, dtarft; sterk-
lerr b’i’ggt og með persónuleg-
um blæ:
I
TILVERA
Tilvera: Rúm, skuggsýnt í
skála, glas,
skin frá tungli líkamir ást;
; þó blekki
und, sem blæðir í grun, vitund
og vild
slá vímu 1 hjörtu, dirfsku í
svip og fas,
nautn sem brýtur af nekt
sinni veika hlekki —
Taumlaus ástríða nakin gleði
girnd
gljái í djúpu auga sem hvergi
dylur
skilning óskir æstar livatir né
synd;
hönd sem fálmar um mey í
mvrkri; ylur
á mjúkum stað. rödd:
EKKI —
Bókin er í sjö þáttum og
fyrir hverjum þætti inngangur
í óbundnu máli. Þessir forleik-
ir éru eins og sjálfstæð svíta
— kannski nýir af nálinni og
benda til einhvers sem í vænd-
um er? í hverjum þætti eru
síðan þrjú til fimm kvæði,
flest kveðin að hefðbundnum
hætti af mikilli hagmælsku.
Þorsteinn Jónsson
Sum þeirra eru ósköp fátæk
að skáldskap og list, og þriðj-
unginn að minnsta kosti hefði
ég kosið frá af þeim sökum:
Byrði kastað, Bergnumin grát-
sonnetta, Á hvers manns vör-
um, Inspírasjón, Haugbúi,
Davíð konungur, Til Flóka
Nielsen, Hve sælt, hve ljúft að
sofa, I Dynskógum. Mörg önn-
ur eru meira eða minna göll-
uð, en búa samt yfir einhverj-
um seið sem vekur fyrirheit;
eða það bregður fyrir skáld-
legri mynd eða meitlaðri setn-
ingu sem opnar nýja óvænta
útsýn; „Ö hví brennur mitt
tjald undir tungli?“ — „Hann
hrifsar kyrtil þinn rauðan sem
ryð / og rýkur á dyr“. —
„samt / veit ég dýpri læki /
en svtrur þessar sem ég óð í
kvö1d“. Enn eru kvæði sem
gætu verið heilstevnta.ri, en
eru svo snjöll á köflum að
ekki leikur vafi á að bað er
skáld «em yrkir. „Frelsi“ hefst
þannig:
Svalir eru iöklar,
s"lt, eru höf.
Nóttift á Pæptu 'gi'ösum, -
Dimmt er í garði og djúp mín
gröf.
Sa.mt er ég kominn með Bu-m-
argjöf
í vösum.
Þetta er upphaf kvæðisins
„Nón“:
Febníardagur,
fugl á grein kaldri;
bvrgir guðvefur gler;
ef’ast galdri
tvö anganker.
„Slær mvrkva á auðnina"
endar á bessum línum: .
Það verða margir á heimleið
er haustsins ró
heilsar ljóði sínu í fjúki og
snjó.
Og loks ern hér vísur úr
Irvæð’nu „Skáld“:
Málsvari þinn er mvrin sem
þú eekkst
á mildum kvöldum bakvið
fiöUin begsr
tunga þín lofs"ng lífið og bau
telkn
sem levndust neðan rauðans.
Þá vs» hún
eina slóðin sem vísaði til
vegar;
Þeir sem ræða á mosa við
myrkvað kjarríð
miðlungi daprir um ljóð
konur og vín
og stökkva vatni á stein
hógværir — því
stráin sölna, daprast veraldar-
svn,
lúð er f jöður, laminn er veðr-
um hjallur;
þeir leggjast t.il hvíldar í gras-
ið; Hér verð ég allur.
„I svörtum kufli“ er býsna
sundurleit bók, en vekur mikl-
ar vonir. Höfundurinn er
skáldlega vaxinn: á allríka
náttúrugáfu, hefur gott vald
á máli, og það eru í honum
umbrot sem spá góðu, þó að
þau komi sér kannski illa í
skólum sem hafa útþurrkun
einstaklingseðlisins að æðsta
marki. Margur sem siðar
revndist liðtækur ljóðamaður
hafði ekki um tvítugt komizt
með tærnar hangað sem Þor-
steinn hefur hælana. En
mönnunum munar .... og nú
fyrst reynir á karlmennskuna.
Ásta Sigurðardóttir gerði
forsíðu: „rautt hvítt svart“.
Það eru litir táranna á lauf-
inu.
Matthías Johannessen: —
Borgin hló. Helgafell 1958.
Höfundur þessara ljóða er
tæplega þrítugur reykvíking-
ur, norrænufræðingur að
mennt og stundar hlaða-
mennsku við Morgunblaðið. í
bókinni eru 30 ljóð, eitt þýtt
en hin frumort.
Flest ljóðanna eru áferðar-
snotur, en átakalítil og óper-
sónuleg. í þe<;m mætum við ung
Matthías Johannessen
um ástríðulausum manni sem
gengur á sólbjörtum sunnu-
dagsmorgni um friðsælar göt-
ur í grennd við hús for-
eldra smna, en forðast öng-
stigu; farsælum pilti sem á
allnæmt fegurðarskyn, er ekki
í neinni uppreisn gegn um-
hverfi sínu, á ekki í
neinni innri ha’ráttu, er
aldrei yfirskyggður nríuu sem
menn mundu orða við anda-
gift eða innlúástur, enda líð-
ur honum vel; hann hugsar
aldrei neinar hættulegar hugs-
amr, vmnrnr í hæ^ta lagi á
„ólevfilegum" ástum í mesta
meinleysi, sne’ð;r hiá öllu
hrjúfu og óbægbegu, en leiðir
augum eitt ng annað, sem
vekur ljúfar ken.ndir. og lýs-
ir vtra borði bess á voðfelldu
máli.
Hófsemi 1 notkun orða er
Ijóðasmiðum nauðsynlegri en
öðrum ríthöfundum. Iðulega
strika þeir út níu orð af tíu,
og komast kannski að þeirri
niðurstöðu eftir dálítið nánari
athugun, að raunar sé þessu
eina orði einnig ofaukið. Matt-
hías virðist ekki þurfa að
kaupa orðin dýru verði, að
minnsta kosti er hann óspar
á þau: „Jólasnjór" er 19 ljóð-
línur, en aðeíns sex þeirra
gegna hlutverki í ljóðinu:
' t
Ást þín vnr hvitur jólasnjór
sem féll i hjarta mitt
í dag strauk ég hár þitt
og kvaddi þig
og jólasnjórinn í. hjarta mér
Hann er farinn nð rigna.
Reyndar mætti fækka orð-
um til muna í þessum vísuorð-
um líka: draga úr bersögli
þeirra, svo að ímyndunarafl
lesandans fengi eitthvað til að
kljást við. „Ótti“ er 28 ljóð-
linur, en hefði ekki þurft að
vera nema sex:
Svo sannarlega muntu deyja,
hvíslaði kirkja borgarinnar x
eyru þér
en verst er, sagði kirkjan,
að þú munt deyja
hægt
og án þess að vita.
Annað er ekki í þessu ljóði.
„Sv"rt mold“ er 33 licðlínur,
en þetta er allt sem höfundur
hefur að segja:
Ég spurði þig aldrei
hvers vegna.
Nú er það um seinan,
og samt bíð ég enn þögull
bíð eftir svari
en án árangurs:
Það er svört mold á milli
okkar.
Einnig í þessu lióði er hon-
um hel.zti umhugað að taka
af leserdum allt ómak. Ég
rtefn’ ekki fleirí dæmi. en flest
lióðin eru með hessu marki
brennd: losaralega bvggð, full
a.f útskvrinsrurn og mærðar-
legum orðalengingum.
.KirkjuSöliðurinn á Reýni1, ,Jó-
hann Sígilrjónsson‘; „Galdra-
Löftur hinn nýi“ og „Hugs-
að til herra Jóns Gerr-
ekssonar" ern að efnisvali og
allri gerð of lik kvæðum sem
Hannes Pétnrsson hefur kveð-
■’ríð'í axTda"‘Jóns Heigasonar til
að eiga erindi á nrent. — Fyr-
ir nokkru la.nði Jón Óskar
nót.tina á herðar okkar, og
þótti vmsum b,,’1g'nn nógur.
En fleiri vi'du kömast, á há-
hest: Matthías lvftir deginum
á hrevttar herðar næturinnar,
og bá er betta orð’n nokkuð
glæfraleg akróbatík. — Þegar
kemur að lióð’iiu ..Vindur um
nótt,“ verður manní pð snvrja:
hvers vegna ert bú bér? —
Þó er enn ópota'epra að rek-
ast, á sjálft örlagnsi efið úr
einu stórhrotnasta lióði García
T-orea CL'anto nnr Tgnacio
Sórchcz Meiías) svot'l óbréytt
í lióðinu „Þið komuð aftur“.
•Þessi vfirnión . e** be’m mun
skaðlegri .fyrir höfnndinii sem_
betta er v’ðurbhitamesta ljóð
hans o<r hefð1' va>’ð ti't.rú ella,
elnkanl.ega ef békín bæri með
sér að óbeit ha-s á her-
menna’ui ng kúgun væri
hvovki hnndin landamærum né
lit. En ba'ð 'gerir bún ekki.'
Þetta er fiarska yeigalitil
bók. f henni ön'ar hvergi á
fmtnleik né áræði. bg ekkert
l-ír.éirmna c*n‘nTvfcór'r rn«rLIl UlYl
pfS hér pé sk^d é fpr^, Allt
nm ev hnn pn^féOd eins
op- knrtfrs skrifntöfústúlka í
follnrrimi kÍÓl.
Horénr Áe’úst-^o n hefur
rrort Irnhu OP* pé/S UTTl Útlit
hnkarinnar af stakri smekk-
vísi.
Börein sk'eiMíita
sér og sáín'a í
ferðasjóð
Nemendur baniaskólans hér
héldu nýlega skemmtun, undir
stjórn skólastjóra, Sigríðar
Stefánsdóttur, og kennara
sinna. Skemmtanir þessar eru
haldnar til ágóða fyrir ferða-
sjóð, sem börnin nota á vorin
til að ferðast eitthvað og kynn-
ast landinu.
Á skemmtuninni fluttu börn-
in leikþátt, leiksýningu, lásu
upp, sungu, og léku á hljóðfæri.
Tókst skemmtun þessi með
ágætum.