Nýi tíminn - 30.07.1959, Blaðsíða 3

Fimmtudr.gur 30. júlí 1959 — NÝI TÍMINN — (3
Hjalti Kristgeirsson
Qomnl
hók
á snfnií Oúdnpest
Það eru ekki eintómir
grúskarar af guðs náð, sem
sækja bókasöfn í Búdapest.
Það er mislitur hópur sitjandi
í lestrarsal eins almenna bóka-
safnsins dag einn snimmendis
á jólaföstu síðastliðins árs.
Menn eru að lesa sér til um
hitt og þetta: einn um bók-
band, annar um ítalskar átís-
vélar, þriðji um fjallgöngur
í Mátrahéraðinu. Læknastúd-
entar sitja yfir þy'kkum doð-
röntum, prýddum óskiljanlegri
latínu og hryllilegum mynd-
um sjúkra líffæra. Þeir liafa
eiginlega ekki 'í önnur hús
að venda en almenn bóka-
söfn, vegna húsnæðisskorts í
læknaskólanum. Gamalt elli-
launafólk er að fræðast um
þann eina sanna keisara Franz
Jósef og drottningu hans,
blessunina hana Elísabetu,
hún var okkur Ungverjum svo
væn. Þetta habsborgaradót á
sér ekki aðra formælendur í
dag en þá sem gengnir eru í
barndóm. Töluvert er af fólki
í fagurfræði og bókmenntum
með fullt borð af s'kræðum
fyrir framan sig. Það eru
einkum stúlkur, þær reynast
nefnilega miklu iðnari fræði-
menn en piltar. Ég er að
gjóta á þær augunum öðru
hvoru en það hefur ekki
minnstu áhrjf, svo að ég
grúfi mig yfir heldur þurran
kafla hagfræðikennslubókar-
innar. I rauninni hef ég enga
. frambærilega ástæðu til að
vera hérna, þar sem ég hef
aðgang að miklu betri húsa-
kynnum 'í mínum eigin há-
skóla. Eg fer stundum í burtu
til að losna við að slóra yfir
fánýtu hjali uppáþrengjandi
kunningja. Þarna þekki ég
engan og ætla að vera af-
skaplega duglegur að læra:
hvernig var þetta nú aftur
með jarðrentuna hans Ricard-
os ?
Inni í Iessalnum ríkir
s'kemmtileg lykt, sem ævin-
lega fylgir gömlum bóka-
geymslum. Mér finnst alltaf
eitthvað hátíðlegt við hana
eins og maður sé í kirkju.
Bókaverðir eru á þönum, klifra
upp um alla veggi og ská-
skjóta sér milli sætanna klyfj.
aðir bókum. Það er hvíld í
því að fara öðru hvoru fram
og lyfta sér upp. Hægt er
að skoða útstilltar bækur und-
ir gleri í löngum ganginum
ellegar spreyta sig á fornum
stöfum og myndum á stein-
blokkum í ranghölunum niðri.
Byggingin er ekki nema
hundrað ára en þannig úr
garði gerð, að væri hún á ís-
landi þyrði ég þar ekki um
þvert hús að ganga fyrir
draugum. í Ungverjalandi er
engin hætta, þar þr’ifast þeir
ekki.
Mér ' déttur þ' hu^, ' að*
rétt væfi aft ga“að því,'‘hvort “
ekki fyndust hér einhverjar
ferðabækur ungverskar unx
lsland, sem ég gæti vísað hon.
um Attila á. Hann var eyði-
lagður maður um daginn að
hafa ekkj eitthvað þess háttar
til að lesa í þreytandi fyrir-
Iestrum. Að visu er þetta ekki
útlánasafn, en ef hann hefur
áhuga á, getur hann lesið bók-
ina hér. Eg fletti upp á Is-
landi í bókaskránni. Þar er
e'kki um auðugan garð að
gresja: nokkrar þýzkar bæk-
ur um Island og, jú, ein ung-
versk ferðabók þrítug og,
bíðum við, ósköp einmana
sjö ára gamall Skírnir (árg.
1952). Jæja, þetta er þó allt-
ént skárra en í útlánasEifni
Pestar, Þar er eiginlega ekk-
ert að finna um ísland og
skandinaviskar bókmenntir yf-
irleitt mjög fáséðar. Á dönsku
einungis ævintýri Andersens
og Pelle Erobreren, á norsku
einhver skýrsla um holræsa-
gerð í Kristjaníu eða eitthvað
álíka fróðlegt.
I þessum hugleiðingum
fer ég aftur yfir þessi fáu
spjöld bak við flokksheitið
Island. Nú finn ég eitt
spjald i viðbót, sem hafði
verið eitthvað feimið í fyrstu
umferð. Óvenjustuttur texti
á bókarspjaldi: — Calendar-
ium. Riim a Islendsku. Hoh
um. Anno 1611. Eg þykist nú
hafa veitt vel og gleymi alveg,
hvað Attila leiðist að hafa
ekki íslenzkar ferðasögur til
að lesa í fyrirlestrum. Spennt.
um skrefum grúskarans, sem
loksins sér ávöxt iðju- sinn-
ar, geng ég inn í lessalinn og
skrifa upp bæði Skírni og
„riimið“ á eyðublað hjá um-
sjónarkonunni. Hún dokar við
það seinna: getur þetta lága
númer, rúmlega þúsund, verið
rétt, hér skipta bækur mill-
jónum? Eg anza ekki svona
vantrausti á grúskhæfileika
mína, geng til sætis og bíð
þar 1 ótrúlega langan tíma.
Ætli skráin sé ekki röng, skyldu
þessar bækur finnast, á mér
að auðnast að lesa íslenzku
hér í þessum virðulega bóka-
safnssal, í landi þar sem ég
er eini maðurinn, sem les
þetta framandi tungumál? —
Loksins kemur litli pervisni
'karlinn með eitthvað til mín.
Hér er Skírnir, en hitt sem
ég bað um er víst almanak,
up^fræddi hann mig um. Þau
eru öll geymd í sér húsi hér
handan við garðinn. Ef ég
vil panta hana núna, get ég
fengið hana á morgun. Það
verður að bíða, segi ég. Ein-
hverntíma seinna gefst mér
tóm til þess arna. Síðan les
ég Skírni í staðinn fyrir Ric-
ardo fram að kvöldmat og fer
svo heim samkvæmt áætlun að
tala við blámanninn minn og
vin hans krákuna.
Það er þó nokkru seinna,
að ég legg aftur leið mína í
þetta samá bókasafn, og þá
ekki til þess eins að forðast
kumiingja eða sitja á hörðum
stólum sem ekki er hægt að
sofna í, heldur í þeim tilgangi

Titilblað Bœnabókar
Myndirnar tók Ijósmyndari safnsins að bón greinarliöf.
1.1 Í.’VÍ) I
/ Jur*<•
04
Titilblað almanciksins.
áð kynna mér rím á 'íslenáku.
Eg panta bókina og kem aft-
ur daginn eftir til að hand-
leika og skoða gripiun. Þá
hripaði ég hjá mér eftirfar-
andi lýsingu:
Bók er í höndum mér, 8x13
cm að stærð, bundin í föl-
grátt band (skinn?), nokkuð
máð. Tjáningarlaust útflúr er
á spjöldum. Á upphleyptum
kili er þrykkt svörtum stöf-
um á bleikan flöt: Calendar
et preces islandicae. Þar er
og bókasafnsnúmer kversins.
Milli forspjalds og saurblaðs
er ekkert að finna utan skrif-
að með blýanti innan á spjald •
ið: '1947' (þ.e. úrfellingar-
merki einn níu fjórir sjö).
Titilblað: Calendarium. Riim
a Islendsku. So menn meige
vita huad Tijmanum Aarsins
lijdur. Med lijtillre Vtskyringu
og nockru fleira sem Rijmenu
til heyrer. Prentad ad nyju a
Holum. Anno MDCXI. Síðan
er stimþill bókasafnsins. Aft-
an á titilblaðið kemur sjálft
aimanakið, og er sá hluti
bókarinnar 24 blöð.
Næsti híuti kversins er:
Christeleg Bænabok, Skrifud
fyrst i þysku Maale af And-
rea Musculo Doct. (Mynd af
feitum guðsmanni inni í þre-
földum hring). Anno M. D. L.
I. X. Þessi er 119 blöð. Þau
eru mjög heilleg og læsileg,
þó er eins og örsmár neisti
frá hlóðareldi hafi komizt á
eina opnuna. Víða er Iesmál
svo nærri kili, að erfitt er um
lestur. Kynni þetta að benda
til þess, að núverandi band
bókar sé ekki hennar fyrsta,
bendir ekki erlendur titill á
kili og til þess?
Þriðju hluti kversins er
saltari með eftirfarandi' titil-
blaði: Hinn. stutte Davids
Psaltare (edur nockur vers
saman lesen af Ðavids Psalt-
ara) ad akalla og bidia Gud
þar med i allskonar Motgange
og Astrijdu Med nockrum
sierlegu huggunarVersum þar
i fliotande. Harmþrungnum
hiortum til Endurnæringar
(huar med eirnen finast nock-
ur Lóf vers edur Þackar-
giorder) Gude eilijfum til
líanda. Anno M.D.XC.vii. A.
J. (Eg er ekki viss á nokkrum
síðustu stöfunum). Þessi hluti
er 29 blöð. — Blaðrendur bók-
ar eru í rauðum lit. Bókin er
vel með farin, og ekki eru
spjöldin ormétin svo teljandi
sé.
Mörgum getum mætti að
þv’í leiða, hvernig þessi bck
hefur borizt til Búdapestar.
Ósennilegt þykir mér, að liún
hafi lengi verið á Islandi torf-
bæja og grútarlampa, hún
hefur ekki útlit til þess. Það
liggur við að vera dularfullt,
hvað íslenzk guðsorðabók er
að gera suður á Ungverja-
landssléttu. Ómögulegt er að
segja um he’. dur, hvenær safn-
ið náði tangarhaldi á þeirri
gömlu. Það er um hálfrar ann-
arrar aldar gamalt, og það
gerist margt á skemmri tíma.
Ef til vill gefur talan innaná
spjaldinu það til kynpa hve-
nær bókin var sett á skrá
safnsios, en slíkt er þó ekki
venja. Hugsanlegt er, að bók-
in hafi verið í eigu einhverrar
greifaættarinnar, og hún hafi
verið skilin eftir ásamt fleiru
sem álitið var rusl, þegar
landflótti brast í lið þeirra
öðluðu eftir stríðið. Síðan
hafi safnið hirt þennan yfir-
gefna dýrgrip.
Eg gekk mig að visu á fund
bókaskrárstjóra og innti hann
eftir því, hvenær og hvernig
þessi bók mundi hafa komizt
ú' safaið. Hann krimti.pg þló
niður í bringu sér, skrifaði
hjá sér nafn og númer, lofaði
öllufögru og.. sagði, .að eftir
Framhald á 7. SÍðU.