Nýi tíminn - 30.07.1959, Síða 4

'4) — NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 30. júll 1959
Fimmtudagur 30. Jöll 1959 — NÝI TÍMINN — (5
I
NYI TIMINN
íltgefandi: Sósíalivtaflokkunnn.
f RUstjóri og ábyrgðannaður: Ásmundur Sigurðsson.
Áskriftargjald kr. 50 á ári.
Berseikssangur Framsóknar
Augljóst er að kjördæmaber-
serksgangur þeirra Fram-
sóknarmanna er ekki enn af
þeim genginn. Enn hamast for-
ingjar þeiira af dæmafáum
ofsa gegn framgangi stjórnar-
skrármálsins. í gær birti Tím-
inn með stórkallaletri þá full-
yrðingu að nú hafi AlþýðU-
bandalagið gegnið til stjórnar-
samstarfs með Alþýðuflokkn-
um og Sjálfstæðisflokknum.
Hver er ástæðan til þessara ó-
sanninda Tímans og þess of-
stækis sem einkennir ' skrif
blaðsins þessa daga?
Astæðan er einfaldlega sú, að
þeir þrír flokkar á Alþingi,
sem stóðu að flutningi og sam-
þykkt stjórnarskrármálsins, eru
ákveðnir í því að tryggja end-
anlega samþykkt málsins á
þessu þingi og þá um leið
kosningar í haust. Sumarþing-
ið sem nú stendur yfir hefur
það verkefni fyrst og fremst
að afgreiða stjórnarskrárbreyt-
inguna og nauðsynlegar breyt-
ingar á kosningalögunum í
samræmi við nýja kjördæma-
skipan. Flokkarnir þrír, Al-
þýðubandalagið, Sjálfstæðis-
flokkurinn og Alþýðuflokkur-
inn, haia ailir jafnar skyldur
til þess að tryggja framgang
þessara mála á sumarþinginu.
Auðvitað sjá aliir menn, að
ekki gat komið til mála, að
Framsóknarflokkurinn, erki-
fjandi þesara mála, fengi að-
stöðu til þess að ráða störfum
þessa þings. Enginn hinna
flokkanna gat því samið um
• forsetastörf á þessu þingi við
Framsóknarflokkinn. Ekkert
gat því verið eðlilegra en að
kiördæmabreytingarflokkarnir
skiptu með sér forsetastörfum
á þessu þingi. Hvað hefði gerzt
ef flokkarnir þrír hefðu ekki
komið sér saman um starfs-
menn þingsins? Jú, augljóst er,
að Sjálfstæðisflokkurinn og Al-
þýðuflokkui inn, sem haf a 26
þingmenn, eða helming allra
þingmanna, hefðu tekið alla
forseta þingsins og meirihluta'
í öllum net'ndum. Alþýðubanda-
lagið hefði misst menn úr svo
að segja öllum nefndum þings-
ins og raunverulega hlaupið
frá að tryggja eðlilegan fram-
gang kjördæmamálsins á þessu
þingi. i
Rök Framsóknarflokksins fyr-
ir þessari fáránlegu full-
yrðingu, að með því að gera
samkomulag við Sjálfstæðis-
flokkinn og Alþýðuflokkinn um
þessa verkaskiptingu, hafi Al-
þýðubandalagið raunverulega
gerzt þriðji stjórnarflokkurinn,
eru álíka haldgóð og flest of-
stækisrök flokksins í kjör-
dæmamálinu. Þá voru það góð
rök Framsóknarflokksins að
halda því fram, að hin nýja
kjördæmabreyting jafngilti því
að leggja niður héruð laiids-
ins, eða að taka ætti kosn-
ingaréttinn af fólkinu úti á
landi o.s.frv. Nú miðast rök
Framsóknar við það hversu
svívirðilegt það sé af Alþýðu-
bandalagsmönnum að kjósa
sjálfan Bjarna Benediktsson
sem forseta sameinaðs þings.
Jafnvel Eysteinn hneykslast svo
á þessu athæfi, að hann segist
aldrei hafa vitað aðra eins
hneysu.
A uðvitað stígur Eysteinn yfir
þá staðreynd, að sjálfur
hefur hann æ ofan í æ kosið
Bjarna Benediktsson til virð-
ingarstarfa og falið honum á-
byrgðarmestu störf þjóðarinn-
ar. Þá var ekkert óhreint við
að styðja Bjarna Benediktsson.
En þá var líka verið að fram-
kvæma hreina íhaldsstefnu í
landinu. Þá var verið að leiða
erlendan her inn í landið og
lækka með lögum almennt
kaupgjald. En nú þegar Bjarni
Benediktsson tekur þátt í því
að leiðrétta rangláta kjördæma-
skipan, á að vera óguðlegt að
eiga við hann samstarf. Svona
röksemdafærsla dugar aðeins
ofsatrúar Framsóknarmönnum,
mönnum sem . meta rétt og
rangt aðeins eftir því hvað
þeim er sjálfum til flokkslegs
hagnaðar.
Hringsniin-
mgur
•,T/ osningarnar snerust ekki
um kjördæmamálið", sagði
Eysteinn Jónsson á Alþingi ný-
lega. Allt fram á kosningadag
þreyttist hann ekki á því að
halda því fram að kosningarn-
ar snerust um kjördæmamálið
eitt og ekkert annað. Þessar
sömu fullyrðingar fluttu fram-
bjóðendur Framsóknarflokksins
um allt land í kosningunum í
sumar. En nú að kosningum
loknum, þá er blaðinu snúið
við. Nú þykir foringjum Fram-
sóknar henta að halda fram
hinu gagnstæða. Nú eru þeir
að undirbúa eina nýja öskur-
herferð á þjóðina.
T kosningunum í haust á nefni-
* lega að halda því fram, að
þær kosníngar snúist fyrst og
fremst um kjördæmabreyting-
una. Þá á að snúa saman nýj-
an ósannindavef um gjöreyð-
ingu landsbyggðarinnar og rétt-
indasviftingu og ægivald flokk-
anna o.s.frv. í sumarkosning-
unum sögðu frambjóðendur
Framsóknar, að fólk úr öðr-
um flokkum gæti í þeim kosn-
ingum mótmælt kjördæma-
breytingunni með því að kjósa
Framsókn aðeins í þeim kosn-
ingum, því í haust gæti slíkt
Framhald á 7. síðu.
Þaá voru dimmir dagar í Flatey á Breiðafirði, þegar ekki spurðist' lengut urn hákarlaskipið Snar-
fara, er fórst fyrir Jökli með tólf manna áhöfn í hríðarbyl og sorta. — Það var 1 1, desember 1861.
Allt voru það vaskir menn er hurfu þar í hafið.
Það var skarð fyrir skildi heima hjá Sesselju Jónsdóttur með níu anganlúrur í bóli, er spurði þar
hvarf manns síns. — Hann hét Andrés Andrésson.
Það andaði heldur köldu framundan hjá ekkjunni með fram-
færslu á svo stórum barnahópi og dró fyrr en síðar að þeim sáru
V sköpum, að hún missti eitthvað úr hópnum sínum í þessari hol-
°keflu lífsins.
Yj Þannig héldu þrjár systur út í hinn kalda heim.
Óburðug sýn þennan vetrardag í kaldri sjávardrífu, tvíburasystur
á fjórða ári og ein lítil dúsa árinu yngri.
Breiðfirzkar örlaganornir riðu heldur kuldalega net sín á öndverðu æviskeiði þeirra
systra. —■ Það er hlutur sjómannsins
Ekki mun þó ókunnur lífsferill þeirra skáldsystra — Herdísar og Ólínu — sem löngu
eru kunnar að listfengi og skáldskap.
Mættu menn minnast þessara örlaga, þegar ,,Suðurriesjamenn“ hljómar í næsta óska-
lagaþætti útvarpsins,
Hyar væri þessi dýra Ijóðaperla, ef slík sköp hefðu ekki ráðið um.
Slíka innhfun í hlutskipti hins íslenzka sjomanns. — Þannig verðum við stundum að
greiða hau verði fyrír það sem okkur þykir vænst um í skáldskap.
En hvert lá leið hinnar þriðju?
Ellimóð situr hún vestur í Stykkishólmi. — Hún er hundrað ára í dag.
Það er saga um hetjulund breiðfirzkrar sveitakonu,
Marín Magdnena Andrésdóttir
Stykkishólmi hundrað ára í dag
„Hvað varð um þig, María?“
„Eg datt niður hjá síra Guð-
mundi á Kvennabrekku.
Föðuramma mín var Guðrún
Einarsdóttir, Ólafssonar í Skál-
eyjum.
Þau vorú systkin amma mín
og faðir síra Guðmundar og
einnig Þóra — móðir sira
Matthíasar Jochumssonar. —•
Ætli blóðið hafi ekki runnið
til skyldunnar.“
„En hvað varð um systur þín-
ar?“
Herdís var nú kyrr á eynni.
Útgerðarmaðurinn tók hana til
sín.
Hann hét Brynjólfur Bogason,
Benedictsen.
Skipið var á hans vegum, sem
faðir minn fórst á.
Hún hét líka í höfuðið á konu
hans.
Það hefur nú kannski ráðið
einhverju.
Þarna var hún til 13 ára ald-
urs — blessunin.
En Ólína mín.
Ætli hún liafi ekki fengið einn
prest.
Hún fór nú til síra Eiríks
Kúlds og Þuríðar konu hans
■— dóttur Sveinbjarnar Egils-
sonar og systur Benedikts
Gröndals.
Það held ég nú.
Við urðum samferða í land.
Ég man svo vel eftir mér þá.
Ólína átti vettlinga.
Mér þótti þeir fallegir og hafði
ágirnd á þeim.
Við fórum að jagast um vettl-
ingana og haldast á um þá.
Þessu man ég evo vel eftir.
Svo fórum við eitthvað á hest-
baki.
Ólína fór að stríða mér, að nú
væri hún komin til prestsins
Þá segir frú Þurríður við hana:
Hún á nú eftir að ferðast aum-
inginn.
Gefðu henni eftir vettlingana.
Svo ég hafði vettlingana og
hrósaði happi.
He-he-he.“
„Sástu oft systur þínar eftir
þetta ?“
„Nei-nei-nei.
Mikil ósköp og skelfing.
Það var nú lengra’ á milli í
þá daga.
Eg sá ekki Ólínu fyrr en ég var
komin á Breiðabólsstað.
Hún fékk að skreppa upp eftir
til mín.
Og eftir því sem ég stálpaðist,
þá fékk ég að fara út eftir.
Þegar ég fór að geta eitthvað,
þegar ég fór að geta róið á
árina.
Þá var ég látin fara til liðs
út í Hólm.
Okkur þótti ógnar vænt hvorri
um aðra.
Eg heyrði svona á henni, að
hún átti erfiða ævi.
Við töluðum oft um móðui
okkar.
Við söknuðum móðurhlýjunnar.
Nú var hún gift Sveinbirni
Magnússyni.
En hann bjó í Skáley.
Fyrri kona hans var systir
móður minnar, en þær Voru
móðursystir Björns Jónssonar
ráðherra.
Það er nú eins og gengur.
En það leið langur tími, þang-
að til ég sá Herdísi mína fyrst.
Við vorum víst báðar komnar
undir fimmtugt.
Eg sá hana fyrst á skipi.
Við vorum báðar að fara með
böm okkar suður.
Eg var að heimsækja Theodoru,
fóstursystur mína á Beseastöð-
um, og ætlaði að sýna henni
nöfnu sína.
Það var ekkert pláss á skipinu
og ég var að grennslast eftir
koju.
Eg er sosum að paufast þama
meðfram í rökkrinu og verður
litið á konu eina í efri koju og
„Ætli ég liafi ekki verið sjötug, þeg]ar ég byrjaði á þessum skolla.
Þetta- et slíb fyrirmunun.“
Og þarna lágu Jieir dúkarnir hennar.
íslen/.kur ilmur úr ahlalöngum búskap.
Þarna Hétta-t þelaþráður af mikilli bragðvísi í fallegu mynztrinu.
Sauðalitirnir fjórir — grár, mórauður, hvjtur og svartur.
Þó er m.vnztrið lienujar óljúgfróðast vitni einlægu hu,garflugi
breiðfírzkrar bóndakonu, sem setið liefur við rokk sinn vetrarkvöldin löng.
... • • •
/(> } , ■•>.; OfV é' /'ý/Y/.
Wm
mér sýnist hún eitthvað svipuð
Ólínu og herði mig upp og spyr
hana heiti.
Hún verður alveg hissa að ég
skuli vera að grennslast eftir
þessu.
Eg heiti Herdis, segir hún.
Adrésdóttir, segi ég.
Nú — ha.- já, segir hún.
Þá vissum við fyrst, að það
vorum við.
He-he-lie.
Svo var nú r§-ynt að rýmka
eitthvað til og við fengurrr.
plássið.“
„Mannstu eftir veru þinni á.
Kvennabrek ku ?“
„Fóstri minn sálaði hélt mikið
upp á kýr.
Eg eignaðist snemma lítið'
smalaprik og tölti þetta með
kúnum í haga.
Eg man eftir einum sumar-
morgni.
Það var heitt i veðri og ég
hallaði mér upp að litlum
mosasteini.
Svo sofnaði ég.
Þá var ég fimm ára.
Ekki hef ég verið búin að sofa
lengi, þegar ég vakna upp við
það svartasta bölv, sem ég hef
heyrt á ævi minni.
Stendur þá ekki yfir mér þetta
kolsvarta naut af næsta bæ og
öslar jörðina upp í hnésbætur
með rauðglóandi glyrnur í höfð-
inu.
Mikið lifandis ósköp varð ég
skelkuð og linnti ekki hlaupum
fyrr en ég komst í pilsin hjá
fóstru minni.
Þá hef ég verið hvað mest
dösuð á ævi minni.
Ætli ég hafi ekki verið sjö ára,
þegar síra Matthías kom einu
sinni í heimsókn á leið suður.
Hann var þá með annari konu
einni Söru.
Eg var að leika mér að gullum
mínum á baðstofugólfinu.
Ósköp er hér lítil táta, segir
síra Matthías.
Hver ert þú nú ljósið mitt.
Eg hef víst ekki verið burðug
í svörum og aðrir orðið til þess
að upplýsa uppruna minn.
Þú ert þá frænka min, segir
síra Matthías og hló við.
Eg var á tíunda árinu, þegar
fóstri minn flutti búferlum að
Breiðabólsstað á Skógarströnd.
Hómim þótti viðamlkið að
þjóna fjórum "kirkjum og gerð-
ist gamall.
Ekki þóttr Breiðabóléstáður eíns
mikil kúajörð og Kvenna-
brekka.
En hann kaus að hafa hægar
um sig.
Hann var bráður hann fóstri
minn.
Stundum sló hann til mín.
Þá skældu alltaf Theodora og
Ólafur fyrir mig.
Þetta var nú uppeldisvani í þá
daga.
Svo sagði fóstra mín, að hún
vildi ekki sýna öðrum börnum
þá hörku, sem henni var sýnd.
Fóstri minn átti þíða bletti.
En það var nú annað hvort að
duga eða drepast í þá daga.
Það er nú eins og gengur.
Alltaf man ég eftir því, þegar
móðir m.ín kom í heimsókn.
Þá var ég tólf ára.
Hún kom þá með systur fóstra
míns —- þær voru miklar vin-
konur.
Hún hét Helga.
Þær sátu á tali við fóstru mína
inni á palli.
Mikið var ég nú feimin.
Ekki þorði ég að koma nálægt
henni.
Hún var að rétta mér hönd-
ina.
Ekki þorði ég að taka í hana.
En ég fór með henni ofan eða
elti hana út.
Hún færði mér kistil.
Á botninum lá sjal og silki-
klútur.
Þar var líka biblían.
Þessi kistilí er til ennþá.
Eg lét mála hann og gefa son?
ardóttur minni. v
Það er nafna mín.
Smíðaárið lét ég greipa í hann
líka.“
„Voruð þið ekki oft að leikum;
á Breiðabólsstað ?“
„Ósköp eru að heyra þetta. '
Nei — fóstri minn var vinnu“
samur maður.
Okkur féll sjaldan verk úr
hendi lopann úr deginum.
O
jæja.
Eg átti þó stundir með þeim
systrum.
Ásthildur átti alltaf stór bú.
Hún var f jármörg og kúarík og
ötul um alla aðdrætti.
Það voru stónr leggir og stórar
skeljar.
Theodora mín hafði liinsvegar
skrítnari búskaparhugmyndir.
Hún var svo lambmörg.
Það voru falleg lömb.
Alltaf þótti mér vænst um þau
lömb sem hún gaf mér.
Síðan fóru þær Ásthildur og
Thecdora á kvennaskóla.
Löngu síðar sagði Theodora
við mig.
EkAr«?.^t skil ég í honum pabba,
að látaíþig ekki fara á kvenna-
skóla ííka.
En evona var tíðarandinn þá.
En hún var söm við sig.
Eg sótti alltaf mikla hlýju til
hennar.
Ætli ég hafi ekki verið sautján
ára, þegar Herdís fór að skrifa
mér.
Hún skrifaði mér ljóðabréf.
Eg hafði mikla hugsvölun af
þeim.
Við hlóðaeld á dimmum vetrar*
kvöldum.
'(Hefur ekki áður birzt á prentij1
Sértu ástkæra systir mín
frá sorg og mæðu hrifin.
Lífs þráðbein sé brautin þiri
• blómreiti gæfu yfir.
Veri þér aldrei veröld flá,
verndi þig faðir hæða.
Blessun þér sérhver þúi hjá,
sem böl má lifsins græða.
Nú læzt ég hripa línu þér,
þó lítið verði gaman.
En sætirðu nú siálf hjá mér
og sæir mig í framan.
Þú myndir hlæja, ég veit það
víst
og virðast ég lík bj’ána.
Því hjartað sefur, höndin snýsf
og hausinn lítt vill skána.
Fátt mun verða fróðlegt nú.
sem færir þetta letur.
Og við ber hérna vestra, þú
munt vita nokkuð betur.
Þvi ég man aldrei, aldrei neitt,
sem aðrir kalla fréttir.
Ég hefi ei vit að hugsa um neitf
og hlusta ei neinu eftir.
/
Mér líð'ur siálfri mæta vel.
Ég meina að nokkru leit.i.
j Þó enn að svífi sorgarél
og sér í hjarta breyti.
Ennþá hníga eldheit tár
af augna minna hvarmi.
Þau eru bæði sæt og sár
og svala hrelldum barmi.
Nú sumar- liómar -sólin blíð,
og sendir geisla þæga,
og leysir fanna fjalla hlíð.
og færir blessun næga.
Nú lifnar allt á Iandi og sjð',
og lofar föður alda.
Og fuglar kveða frammi í mó’,
og foss við bjargið kalda.
1 • \l •-vN:-d -■•• ' "•!; •:
Framli. á 6. síðu.