Bændablaðið - 21.06.1995, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 21. júní 1995
Bœndablaðið
5
Lög um fiskeldi
í Noregi hafa um alllangt skeið
verið í gildi sérstök lög um
fiskeldi.
I samræmi við það að hið
mikla laxeldi Norðmanna, sem
hófst fyrir meira en tveimur ára-
tugum, er nær alfarið bundið við
kvíaeldi í sjó, heyra þessi mál
undir sjávarútvegsráðuneytið. Á
upphafsárum eldisins fóru laxveið-
ar í Noregi einnig að verulegu leyti
fram í sjó meðfram ströndum
landsins. Nú hefur að mestu leyti
verið tekið fyrir sjávarveiðar á
laxi.
Á síðari árum hefur það einnig
gerst að áhugi hefur glæðst fyrir
eldi í fersku vatni og þá einnig inn
til landsins.
Norsku fiskeldislögin ná til
allrar þeirrar starfsemi, sem miðar
að því að fóðra eða halda fisk eða
skeldýr hvort sem er í fersku eða
í norsku fiskeldislögun-
um eru skýr ákvæði um að
enginn má koma upp
aðstöðu og starfrækja slíkt
eldi nema að hafa til þess
leyfí ráðuneytisins. Hvert
leyfi er bundið við ákveðið
umfang starfseminnar og
þarf að sækja um og fá
leyfi fyrir hverjum nýjum
þætti, stækkun eða aukn-
ingu á því umfangi.
söltu vatni, sem miðast við að
framleiða matfisk, fjölga fiski með
klaki og sleppingu svo og til rann-
sókna og kennslu á þessum svið-
um. Með síðustu
breytingum var
það svo tekið
skýrt fram að lög-
in ná einnig til
geymslu á lifandi
fiskum eða skel-
dýrum og þar með
einnig ef fiski er
sleppt í girðingar
eða tjamir í sjó
eða fersku vatni
t.d. til að selja í
þær veiðileyfi.
Þá em í lög-
unum skýr ákvæði
um að enginn má
koma upp aðstöðu
og starfrækja slíkt
eldi nema að hafa
til þess leyfi ráðu-
neytisins. Hvert leyfi er bundið
við ákveðið umfang starfseminnar
og þarf að sækja um og fá leyfi
fyrir hverjum nýjum þætti, stækk-
un eða aukningu á því umfangi.
Vegna stóraukins áhuga á eldi í
fersku vatni í Noregi hefur nú ver-
ið sett niður sérstök fagleg sam-
ráðsnefnd með fulltrúum frá
sjávarútvegs- og landbúnaðarráðu-
neytum, stjómar-
deild umhverfis-
mála, mengunar-
eftirliti ríkisins og
frá hagsmunafélagi
fiskeldmanna, til
þess að taka saman
yfírlit yfir mögu-
leika á þessum
sviðum og hvað
þurfi að varast í
sambandi við aukið
fiskeldi í fersku
vatni og hvaða
reglur þurfi að
setja.
Viðurkennt er
að þessum málum
hafi hingað til
verið gefinn of lítill
gaumur og því geti
orðið erfitt að að taka á öllum þeim
umsóknum sem vænta má að berist
á næstunni.
Hvað með íslensk lög
um fiskeldi
Það hvemig staðið hefúr verið að
þessum málum í Noregi vekur
óneitanlega upp hugsanir um það
Jónas Jónsson
búnaðarmálastjóri
Takmörkuö
kjarnfóðurgjöf
Það sem af er tilraunatímanum
er munur í afurðum mældum í
mjólkurmagni á bilinu 20-25 %
NRF kvígunum í vil. Þessi munur
hefúr farið jafnt og þétt vaxandi
eftir þvi sem á mjaltaskeiðið líður
sem er vísbending um miklu meiri
getu hjá NRF kvígunum til að taka
af skrokknum til mjólkurmyndun-
ar. Fóðrunun er eins og áður segir
á þann veg að ekki er hægt að tala
um miklar afurðir. Efnamagn
mjólkur hefur í báðum hópum
legið óeðlilega lágt sérlega prótein
og er full ástæða til að ætla að þar
kunni einhverjir þættir í fóðrun að
hafa áhrif en það atriði verður
skoðað nánar.
Frumutala í mjólk
mjög lág
Frumutala í mjólk er mjög lág
samanborið við íslenskar tölur og
ekki teljandi munur á hópum og
hefur júgurheilbrigði hjá kúnum
verið mjög gott.
Tilraunin er ekki það langt
komin að niðurstöður um frjósemi
liggi fyrir. Tilraunastjórinn taldi
samt lítinn mun á fjölda gripa í
hópunum sem þegar hefði fest
fang. Kýmar eru sæddar með sæði
úr nautum af eigin kyni ( íslenskt
Framkvæmd tilraunarinnar er mið-
uð við "íslenska" fóðmn og er
kjamfóðurgjöf takmörkuð. Vem-
legur hluti gróffóðursins er feng-
inn frá íslandi. Afurðir hjá NRF
kvígunum í tilrauninni em langt að
baki því sem gerist hjá hliðstæðum
gripum á búum í Færeyjum.
Dagana 22.-25. apríl fóru með-
limir nautgriparæktamefndar til
Færeyja ásamt Gunnari Ríkharðs-
syni og Þóroddi Sveinssyni. Laug-
ardagur og þriðjudagur fóru í ferð-
ir að og frá Færeyjum. Á sunnu-
degi var ferðast um, haldinn fund-
ur með bændum, gripir skoðaðir á
tilraunastöðinni og bændur heim-
sóttir og á mánudegi vom heimsótt
þau tvö bú í Færeyjum sem standa
langefst með meðalafúrðir eftir
hverja kú og síðari hluti dagsins
notaður til mælinga og stigunar á
kvígunum í tilrauninni.
T.v. er norsk kýr. Það erjón Gíslason sem helditr um háls þeirrar norsku en sá með húfuna er Peter Haar tilraunastjóri búsins með
islenska kú. Þarna kemur glöggt fram stœrðar- og útlitsmunur kynjanna.
SamanMur ð norskum og
íslenskum kúm í Færeyjum
Árið 1994 hófst á Royndarstöðin í
Færeyjum tilraun með samanburð
á NRF kúm og íslenskum kúm. í
tilrauninni eru kýr á fyrsta mjólk-
urskeiði. NRF kýmar em fengnar
úr stofninum sem til staðar er í
Færeyjum en full ástæða er til að
ætla að hann standi vart að baki
stofni í Noregi. Til sæðinga er
fyrst og fremst notað sæði úr
afkvæmadæmdum nautum frá
Noregi og það litla sem á síðustu
árum hefur verið notað af sæði úr
ungnautum hafa þeir verið
ákaflega heppnir með þar sem þau
naut sem þar hafa valist til nota
hafa síðan reynst mjög vel við
afkvæmaprófun í Noregi. Meðal-
afurðir kúnna í Færeyjum eru held-
ur meiri en hjá kynsystrum þeirra í
Noregi. Islensku kýrnar voru
fengnar sem óbomar kvígur af
Suðurlandi vorið 1994. Þau skil-
yrði voru sett að um væri að ræða
kvígur undan reyndum nautum. I
tilrauninni eru 14 NRF kvígur og
15 íslenskar kvígur.
íslensku kvígurnar
voru óþekkar!
Um flest virðist framkvæmd á til-
rauninni hafa tekist mjög vel. Hóp-
amir í tilrauninni eru vel sam-
bærilegir. Hjá íslensku kvígunum
er heldur meiri dreifmg í aldri við
fyrsta burð en hjá NRF kvígunum
en meðalaldur í hópunum áþekkur.
Þess ber að geta að ein af íslensku
kvígunum er mjög lélegur og
gallaður gripur sem hefur mikil
áhrif á meðaltal íslenska hópsins.
Fjósið er sniðið fyrir NRF
kvígumar og er því mjög rúmt um
íslensku kvígumar á básum og
ekki hægt að útiloka að það hafi
einhver áhrif á umgengni við þær
en óneitanlega voru þær kvikar og
virkuðu óþekkar í skapi í samanburði
við kvígur í fjósum hér á landi.
Munur í útliti mjög
augljós
NRF kvígurnar voru við burð tæp-
um 100 kg þyngri en þær íslensku.
Hins vegar vakti nokkra furðu
okkar að við mælingu á brjóst-
ummáli þá vom þær að jafnaði
173,4 sm en þær íslensku 170,1
sm. Munur í útliti er mjög augljós.
NRF kvígumar eru miklu lengri
gripir, háfættari, bolgrynnri, með
sívalari bol og mun holdfylltari
gripir. Vegna fóðrunar hafa báðir
hópar tekið vemlega af holdum á
mjólkurskeiðinu, þegar það er
metið á grunni þungatalna grip-
anna. Hins vegar vom NRF kvíg-
umar nú í útliti mjög vel á sig
komnar að okkar mati og hljóta því
að hafa verið í ákaflega góðum
holdum við upphaf tilraunarinnar.
að hér á landi hefur löggjafmn
mjög lítið tekið á þessum málum.
Við breytingu á lögum um lax-
og silungsveiðar sem gerð var á
síðasta ári (l.nr. 64/1994) var þó
skotið inn sérstökum kafla um
fiskeldi og hafbeit sem í sjálfum
sér er góðra gjalda verður svo
langt sem hann nær. Þó er ekki
augljóst hvaða erindi hann á inn í
lax- og silungsveiðilöggjöfma
nema síður væri þar sem oft getur
orðið um hagsmunatog að ræða á
milli veiða- og eldis.
Þá má benda á að lög um bú-
fjárrækt frá 1989 ná í eðli sínu og
samkvæmt skilgreiningu í reglu-
gerð, einnig til fiskeldis (matfisk-
eldis) þó að á það hafi raunar ekki
reynt ennþá. Fiskeldi getur
óneitanlega haft margvísleg um-
hverfisáhrif bæði nær sér og fjær
og margvíslegir hagsmunaárekstr-
ar eru hugsanlegir á milli þess og
annarra aðila.
Það hlýtur því að vera full þörf
á allítarlegri og vel grundaðri
löggjöf um fiskeldi hér á landi.
sæði fyrir íslensku kvígumar).
Hins vegar var talað um að viss
vandamál hefðu verið við að
greina beiðsliseinkenni hjá ís-
lensku kúnum, þau væm öll miklu
ógreinilegri en hjá þeim norsku.
Mjaltir vor greinilega miklu
jafnari hjá NRF kúnum, samt var
ekki fundið neitt teljandi að mis-
mjöltum hjá íslensku kúnum. Tals-
vert lengri tíma hefur samt tekið að
mjólka þær og var það fyrst og
fremst rakið til þess hve óstilltar
þær væru við mjaltir.
Mestur munur í júgur-
og spenagerð
Báðir hópamir voru metnir sam-
kvæmt þeim dómstiga sem notaður
er við dóma á kúm hér á landi.
Mikill munur var á hópunum. í
heildareinkunn fengu NRF kýmar
85,6 stig að meðaltali meðan þær
íslensku fengu 80,1 stig. Munurinn
er langsamlega mestur í júgur- og
spenagerð. Fyrir júgur fengu NRF
kýmar 17,5 stig að jafnaði saman-
borið við 15,8 og fýrir spena 16,9
samanborið við 15,7 hjá þeim ís-
lensku. Spenamælingar voru gerð-
ar og var lengd að meðaltali 4,9 sm
hjá NRF samaborið við 6,9 sm hjá
þeim íslensku (spenalengd hjá
mörgum NRF kúnum var þannig
að margir íslenskir bændur kvarta
yfir of stuttum spenum þegar
hliðstætt sést í fjósum hér á landi).
Þykkt spena að meðaltali 21 mm
hjá NRF samanborið við 24 mm
hjá íslensku kúnum.
Áður er vikið að mjöltum og
skapi en í dónium fengu þær ís-
lensku 17,5 að jafnaði fyrir mjaltir
samanborið við 17,9 hjá NRF og
fyrir skap voru meðaltöl 4,7 hjá
NRF og4,2 hjá íslenskum. Nokkra
furðu vakti að hlutfall gripa með
aukaspena var hærra hjá NRF
kúnum ( 36 %) en það var raunar
mjög lágt hjá þessum íslensku kúm
(27 %).
Engar niðurstöður liggja enn
fyrir um fóðumotkun fyrir hvom
hóp gripanna. Mælingar hafa þar
verið gerðar. Mjög áberandi var
mikill slæðingur á gróffóðri hjá
gripunum. Ekki hafa verið fram-
kvæmdar einstaklingsmælingar á
gróffóðuráti en glöggar tölur eru
fyrir hendi fyrir hópana enda
standa kýmar hvor hópur í sinni
básaröð og því auðvelt að fram-
kvæma hópmælingar á áti hjá
kúnum.