Bændablaðið - 06.05.1997, Blaðsíða 14

14
Bœndablaðið
Þriðjudagur 6. maí 1997
Svar til Torfa Jóhannessonar og Snorra Sigurðssonar
Hafa skal það sem
sannara revnist
Upphafsorð
Að undanfömu hafa birst bæði
hér í blaðinu og víðar greinar um
innflutning á nýju mjólkurkúakyni
til íslands og í því samhengi oft
verið vitnað til samanburðar-
tilraunar sem gerð var með íslenskar
og NRF kýr í Færeyjum veturinn
1994-1995. Greinahöfundar hafa að
sjálfsögðu haft misjafnar skoðanir á
því hvort flytja eigi nýtt erfðaefni til
landsins til blöndunar við íslenska
kúastofninn en öll umræða og
skoðanaskipti um jafnmikilvægt
mál hlýtur að vera af hinu góða. I
síðasta tölublaði Bændablaðsins (7.
tbl. 3. árg.) birtist hins vegar grein
sem ber nafnið „Rétt skal vera rétt“
og er eftir þá Torfa Jóhannesson og
Snorra Sigurðsson sem að eigin
sögn stunda báðir nám við Búnað-
arháskólann í Kaupmannahöfn. Þeir
„stinga niður penna með það að
markmiði að rýna í framkvæmd
tilraunarinnar, fengnar niðurstöður
og túlkanir á þeim“ eins og þeir orða
það. I grein þeirra kemur vægast
sagt fram mjög hörð gagnrýni á
faglega framkvæmd og skipulagn-
ingu Færeyjatilraunarinnar og þó
nöfn okkar séu ekki nefnd í títt-
nefndri grein þá bárum við undir-
ritaðir ábyrgð á framkvæmd verk-
efnisins fyrir hönd okkar stofnana
og hljótum því að taka gagnrýnina
til okkar.
Við lestur greinar þeirra eru
aðallega tvö atriði sem rétt er að
staldra við. í fyrsta lagi dæma þeir
okkur algjörlega óhæfa um að
skipuleggja faglega verkefni sem
þetta og benda á ýmislegt sem að
þeirra dómi sýni að við höfum
klúðrað því allhressilega. Varla
getum við talist hæfir til að dæma
um það. í öðru lagi og það er
kannski öllu alvarlegra þá saka þeir
okkur um að hafa skipulagt verk-
efhið frá upphafi á þann hátt og
rangtúlkað niðurstöðumar þannig
að á íslensku kýmar væri hallað,
væntanlega til að auka hróður NRF
kúnna. Þessu neitum við alfarið
enda höfum við ekki fundið neitt
sem rökstyður þessa ásökun þeirra,
hvorki í grein þeirra né í því sem við
höfum skrifað um tilraunina.
Reyndar er það svo að allsendis er
óvíst að við undirritaðir séum
sammála um hvort flytja eigi til
landsins nýtt mjólkurkúakyn en sú
taðreynd skiptir ekki máli þegar
rætt er um faglega framkvæmd og
túlkun fyrmefndrar tilraunar.
Hér á eftir munum við reyna að
svara nokkmm þeim atriðum sem
þeir félagar gagnrýna í grein sinni
og sýna fram á að heiti greinar
þeirra em að okkar mati öfugmæli.
Tilraunaskipulag
Skv. skýrsluhaldinu í Færeyjum
var meðalnyt á árskú þar árið 1993
þegar unnið var að skipulagningu
þessarar tilraunar 6683 kg af mjólk,
prótein í mjólkinni var 3,12 % og
fita 3,79 %. Fmmutala var ekki
mæld úr einstökum kúm og kjam-
fóðurgjöf er ekki skráð í skýrslu-
haldinu en skv. þeim viðmiðunum
sem unnið er út frá þar í landi er
a.m.k. öll mjólkin framleidd af
kjamfóðri og því er meðalkjam-
fóðurgjöf væntanlega á bilinu 2,5-
3,0 tn á kú. Sambærilegar tölur fyrir
kýr á íslandi á sama tíma vom 4168
kg mjólk, 3,44 % prótein, 4,13 %
fita og meðalkjamfóðurgjöf var 477
kg á árskú. Spumingin var því þessi:
Að hve miklu leyti skýrist þessi
mikli munur á afurðum skv. skýrslu-
haldi (um 60%) af mismunandi kúm
(t.d. misstómm), af mismunandi
fóðmn o.s.ffv. Hvað gerist ef við
tökum „meðalhóp" af íslenskum
kúm og „meðalhóp" af NRF kúm og
bemm þá saman við sambærilegar
aðstæður þ.e. í sama fjósi, með sama
mjaltamann og á sama fóðri. Hver
verður munur á framleiðslu kúnna
þá? Málið var því að búa til þennan
"meðalhóp".
Stærð úrtaks
I grein sinni rekja þeir félagar
þau helstu atriði sem vert er að hafa í
huga við ákvörðun á stærð úrtaks í
tilraunum. Ekkert nema gott er um
það að segja þó ekki sé minnst á þau
tvö atriði sem oftast ráða mestu um
þennan þátt í raunvemleikanum þ.e.
fjármagn og aðstaða sem fyrir hendi
er.
Þegar færeyskum bændum var
veitt leyfi til þess að flytja inn ís-
lenskar kvígur var gert við þá sam-
komulag um að þeir lánuðu tilrauna-
stöðinni í Kollafirði í Færeyjum
(Royndarstöðinni) gripina fyrsta
mjaltaskeiðið svo safna mætti á
sldpulegan hátt upplýsingum um
þessa gripi og þar með yrði betra að
átta sig á hvort þeir hentuðu betur en
NRF við aðstæður eins og þær em í
Færeyjum. Bændumir keyptu 20
kvígur, 16 fóm á Royndarstöðina en
4 beint til eigenda sinna að lokinni
mánaðar einangmn. Fjósið á til-
raunastöðinni tekur um 30 kýr og
stærð tilraunahópanna réðst af því.
Að sjálfsögðu hefðum við ekki haft
á móti því að samanburðarhópamir
væm stærri en aðstaða til þess var
Hrossaútflutningur hefur farið
vel af stað á þessu ári og í lok
apríl höfðu 953 hross farið úr
landi miðað við 917 hross á
sama tíma í fyrra. Mesta
athygli vekur umtalsverð
aukning á útflutningi vestur
um haf en á þessu ári hafa
þegar verið flutt út 159 hross
einfaldlega ekki fyrir hendi. Svo ein-
falt var nú það.
Val úrtaks
Til að finna kvígur í fyrr-
nefndan „meðalhóp'* til Færeyja
var auglýst eftir þeim á Suðurlandi
seinni part vetrar 1994. Kröfur
sem gerðar voru til gripanna vom
helst þær að æskilegasti burðartími
var október 1994, æskilegasti ald-
ur við burð var 24-27 mánaða, ein-
ungis kvígur undan reyndum sæð-
inganautum og góðum kúm komu
til greina og æskilegast var ef
kvígumar höfðu verið sæddar en
þeim ekki haldið við heimanaut,
en erfiðlega gekk að uppfylla það
skilyrði. Keyptar vom 20 kelfdar
kvígur frá 13 bæjum og því er ljóst
að þetta voru kvígur sem búið var
að velja til ásetnings á viðkomandi
búum. Engar sérstakar kröfur vom
gerðar varðandi uppeldisaðstæður
á bæjunum. Af kvígunum sem fóm
utan átti Þistill sjö dætur, Suðri
fjórar, Belgur þrjár, Hrókur tvær
og Smyrill, Kaupi, Flórgoði og
Bjartur eina hver. Með tilliti til
kynbótastiga var þessi kvíguhópur
algjörlega sambærilegur við ásetn-
ingskvígur hérlendis á þessum
tíma og því dæmigerður „meðal-
hópur“.
Gerðar vom sömu kröfur til
NRF kvígnanna í Færeyjum sam
valdar voru í samanburðarhópinn
þar. Um helmingur af kvígunum
var fæddur á Royndarstöðinni en
hinar vom keyptar af nokkrum
bæjum og enginn munur varð á
meðalaldri eða burðartíma ís-
lensku og NRF kúnna í tilrauninni.
Samanburðarhæfi
tilraunahópanna
Þeim félögum verður tíðrætt um
uppeldisaðstæður hjá íslensku
kvígunum og þeim færeysku og gefa
sér að þær hljóti að hafa verið mjög
ffábmgðnar enda segja þeir að "hér
emm við komin að langstærsta galla
til Bandaríkjanna og Kanada,
en á sama tíma í fyrra voru þau
aðeins 42. Alls fóru 232 hross
til Bandaríkjanna og Kanada á
árinu 1996, þannig að ef svo
fer sem horfir, verður umtals-
verð aukning í sölu og út-
flutningi íslenskra hrossa til
þessara svæða á árinu.
Færeyjatilraunarinnar".... Þeir við-
urkenna þó, að í raun viti þeir ekkert
um það hvernig uppeldisaðstæðum-
ar vom en tilgangurinn helgar
greinilega meðalið og þá er bara að
gefa sér það sem manni hentar.
Sannleikurinn er nefnilega sá að á
ferðum okkar um Færeyjar höfum
við ekki séð neinn sláandi mun á
þeim aðstæðum sem kvígur em
aldar upp við þar og hérlendis. Kvíg-
umar í Færeyjum em hafðar í mis-
þröngum rimlastíum á vetuma og
síðan beitt á úthaga á sumrin, ná-
kvæmlega eins og vænta má að gert
sé við flestar íslenskar ásetnings-
kvígur. Ennfremur styrkir það til-
raunina en veikir hana ekki að ís-
lensku kvígumar koma frá 13
mismunandi bæjum og því er ákveð-
in breidd í uppeldi þeirra og þær
samsvara því betur þeim hóp sem
þær eiga að vera fulltrúar fyrir.
Þannig var nú það.
Uppgjör gagna og
túlkun niðurstaðna
Þó við séum áhugamenn um
nautgriparækt þá stundum við nú
ekki úrvinnslu á tilraunagögnum
okkur til afþreyingar eins og þeir
félagar komast svo skemmtilega
að orði, en það er alltaf gott að fá
ábendingar um það sem betur má
fara við uppgjör. I sambandi við
leiðréttingar á gögnum "til að
minnka hættuna á alvarlegum
rangtúlkunum" þá má maður alltaf
vara sig á því að "leiðréttingin"
skili ekki bara veikari (vitlausari)
gögnum vegna þess að
leiðréttingar eins og þær sem þeir
benda á eru yfirleitt gerðar á
grundvelli einhvers sem menn álíta
að hefði átt að gerast, en gerðist
bara ekki.
Komið hefur fram í skýrslum
að íslensku kýmar voru að öllum
líkindum í lakari holdum við burð
en NRF kýmar og er það að
sjálfsögðu slæmt. Þeir félagar
benda á að sú staðreynd að
íslensku kvígurnar þyngdust meira
en NRF fyrstu mánuði eftir burð
sýni að þær hafi verið þroskaminni
við burð. Hitt getur þó alveg eins
verið að NRF kvígumar hafi
einfaldlega verið mjólkurlagnari,
þ.e. hjá þeim hafi næring-
arefnunum frekar verið beint til
mjólkurmyndunar en holdsöfnun-
ar.
Efnahlutföll mjólkurinnar vom
mjög óeðlileg hjá íslensku kvígun-
um og á því hefur ekki fundist við-
hlýtandi skýring þó eftir því hafi
verið leitað. Þetta er raunar eina
niðurstaðan úr tilrauninni sem
stingur algerlega í stúf við það sem
önnur vitneskja okkar getur gefið
vísbendingar um. Tíðni júgurbólgu
var hærrri hjá íslensku kvígunum
hvort sem skýringin er uppeldisleg
eða önnur, en hins vegar er rétt að
Helstu markaðshindranir
vestanhafs eru sóttkví og blóð-
pmfur sem taka þarf úr hrossunum
hér heima og flytja út til rann-
sókna. Unnið er að því að leysa
þessar hindranir og er ljóst að ef
það tekst gæti útflutningur til
þessara nýju markaðssvæða stór-
aukist, enda er áhuginn mikill.
árétta að júgurheilbrigði var
almennt mjög gott hjá þeim á
tilraunatímanum sem meðal-
fmmutala upp á 100 þús fyrstu 28
vikur mjaltaskeiðsins sýnir glögg-
lega. Nyt kúnna í tilrauninni var
"leiðrétt" fyrir júgurbólgu á þann
hátt að ef kýr var með júgurbólgu
þegar nyt var mæld þá var þeirri
mælingu sleppt en kýrin fékk
meðalnyt vikunnar á undan og
eftir. Þetta er nánst alltaf gert í
slíkum tilvikum nema ef um er að
ræða tilraunir þar sem meta á bein
áhrif júgurbólgu.
Varðandi át á gróffóðri hefur
komið fram að þeirri reglu var ekki
fylgt að leifar hjá kúnum væru 10-
15% af gjöf eins og við höfum gert
í tilraunum hérlendis til að tryggja
að kýrin geti alltaf étið meira hafi
hún áhuga á því. Þetta orsakaðist
af því að heyið var gróft og
innréttingar hentuðu illa og vildu
kýmar slæða mikið inn á básana ef
mikið var gefið í einu. Var því
bmgðið á það ráð að gefa
gróffóður fjómm sinnum á dag og
minna í einu. Erfitt er þó að sjá að
þetta gjafalag hafi kerfisbundið
mismunað hópunum eins og þeir
félagar vilja álykta.
Lokaoró
Ljóst er að sumt í títtnefndri
Færeyjatilraun þróaðist öðmvísi en
ráð var fyrir gert í upphafi. Ekki
verður þó séð að það hafi
mismunað gripahópunum á einn
eða neinn hátt og þar með rýrt gildi
gagnanna. Sú fullyrðing þeirra
félaga "... að tilraunin gefi engar
nýjar vísbendingar um stöðu
íslenskra kúa í samanburði við
erlend kúakyn ..." hlýtur að
flokkast undir fullyrðingagleði
sem þeir þó byrjuðu grein sína á að
saka aðra um.
Að okkar mati falla þeir Torfi
og Snorri í þá gryfju að "skjóta
fyrst og spyrja svo". Það er ekki
afsökun að skýla sér á bak við það
að vita ekki betur og afla sér ekki
frekari upplýsinga heldur gefa sér
eigin forsendur sem að lokum
leiða til þeirrar niðurstöðu að verk
annarra séu einskis virði. Það
hlýtur að vera lágmarkskrafa að
jafnvel ungir menn á uppleið í hinu
alþjóðlega rannsóknasamfélagi afli
sér betri upplýsinga áður en slíkir
dómar em settir á prent.
Höfundar:
Gunnar Ríkharðsson er
starfsmaður Rannsóknastofnutiar
landbúnaðarins
Jón Viðar Jónmundsson er
starfsmaður Bœndasamtaka
íslands
Verð á hrossum vestanhafs
hafa reynst hærri en á sambæri-
legum hrossum í Evrópu og hefur
markaðssetning þar að mestu leyti
miðast við að kynna íslenska hest-
inn sem einstaka lúxusvöm. Vel
taminn og geðgóð hross seljast
best og eins hefur verið mikil eftir-
spum eftir ákveðnum hestalitum
s.s. vindóttu og skjóttu. Ljóst er að
þama er um framtíðarmarkaði að
ræða í sölu íslenskra hesta, en svo
að um raunvemlega markaðsupp-
byggingu geti orðið að ræða þurfa
bændur og aðrir hagsmunaðilar að
leggja metnað sinn í að framleiða
og selja eingöngu vandaða og góða
vöm. Þátttaka í sýningahaldi, s.s. á
Equitana USA hefur mikið
auglýsingagildi, en vel taminn og
heilbrigður íslenskur gæðingur í
höndum ánægðs eiganda, er
sterkasta markaðsvopn íslenskra
framleiðenda./H