Þjóðvörn - 21.10.1946, Blaðsíða 2

2
ÞJÓÐVÖRN
Mánudagur 21. október 1945.
Dol!a
Föstudaginn þann 4. október
s. 1., .daginn áður en hinn al-
rœmdi samnmgur við Banda-
ríkin var samþykktur á Alþingi
Islendinga, heyrði ég af til-
viljun á mál tveggja manna á
veitingastað í höfuðstað lands
ins. Eg þekkti ekki þessa menn,
en af tali þeirra dró ég þá á-
lyktun, að þeir væru af hinni
fjölmennu stétt heildsala, er
þjóð vor telur sig hafa efni á
að ala við barm sér: „Nú fer
þetta allt að lagast með Amer-
íku, þegar samningurinn er
kominn í gang“, sagði annar
þeirra. „Nú, hvers vegna það?“
anzaði hinn. „Jú, þá fáum við
stórt dollaralán", svaraoi sá
fyrri. Það fór um mig hrollur,
og um leið rifjuðust upp fyrir
mér allar hinar ævintýralegu
sögusagnir um stórkostlegar
f járupphæðir, er væru í boði, ef
gengið væri að herstöðvasamn-
ing við Banöaríkin, er með ó-
trúlegum hraða komust á kreik
fyrir ári síðan, þegar fyrst
fréttist um þessa málaleitun
Bandaríkjanna. Mér komu einn-
ig í hug ýmsar getgátur um
ferðalög tveggja íslenzkra
bankastjóra í Bandaríkjunum,
er ég hafði heyrt nokkrum
dögum áður, og gefið lítinn
gaum þá.
'Sögusagnirnar um hin stór-
kostlegu fjártilboð Bandaríkj-
anna fyrir ári síðan voru upp-
spuni einn, getgáturnar um
ferðalög hinna tveggja banka-
stjóra geta einnig verið upp-
spuni, vissa heildsalans á veit-
ingahúsinu um dollaralánið get-
ur líka verið tómur heilaspuni,
alinn af óskadraumum hans
sjálfs, en hitt verður ávallt að
hafa hugfast, að þessar sögu-
sagnir og allur þessi heilaspuni
skapast ekki af tilviljun einni,
heldur á sér djúpar rætur, að
hér er um meinsemd að ræða,
sem getur orðið sjálfstæði þess-
arar þjóðar afdrifarík, áður en
lýkur.
Hér á lanöi hefur vaxið upp
fjölmenn stétt manna, sem
grætt hefur og græðir of fjár
á að flytja til landsins ýmis-
konar vörur, sumar nauðsyn-
legar, aðrar miður gagnlegar,
margar algjörlega fánýtar og
selja þær landsmönnum fyrir
of fjár. Þessi innflutningur hef-
ur hvergi nærri getað staðið
undir honum .dollarainneign-
irnar hafa verið algjörlega þurr
ausnar og mjög hefur gengið á
sterlingspundainnstæðurnar. —
Mikill hluti þjóðarinnar hefur
verið þessari stétt sarnsekur í
þessu athæfi, sem er á góðum
vegi að grafa undan efnaliags
legu sjálfstæði landsins. Iiinn
mikli fjöldi manna, sem komizt
hefur í cfni undanfarin ár,
sumir í mjög góð, aðrir í særni-
leg, hefur ekki hirt um að nota
þetta fé til að styrkja atvinnu-
vcgi landsins, grundvöllinn að
sjálfstæði þcss og framtío, held
ur fyrst cg fremst að kcma
fjármunuxa í ýmiskonar brask-
fyrirtæki cia gera þá að eyðslu-
eyri. Ilver cinstaklingur liefur
kappkostað a-3 auka neyzlu
sína, cftir þT. í sem frckast voru
tölc á, fá sír stærri og íburð-
armeiri íbúðir, sumai-bústaði,
bíla, meiri og flottari húsgögn,
gólfteppi, blómavasa, kristals-
al-.ilar, kaffibolla af ö’Ium
stærðum og gerðum, postulíns-
kýr og dansmeyjar úr jleir,
fylla alla fataskápa og skúffur,
halda cocktailparty eða eyða
gjaldeyri landsins í lúxusferða-
lög erlendis. Afleiðingin hefur
orðið, að atvinnuframkvæmdir í
landinu eru að því komnar að
stöðvast vegna skorts á fjár-
magni, og að hinar erlendu inn-
stæður landsmanna eru senn á
þrotum. Hin fjölmenna stétt
innflytjenda á alla sína afkomu
og gróðamöguleika undir því,
að þessi innflutningur þurfi
ekki að minnka, að ballið geti
haldið áfram, helzt í sívaxandi
mæli. Þessi stétt er bundin
Bandaríkjunum nánum tengsl-
um, þar liefur hún liaft öll sín
ár, þar er hægt að fá allar þær
vörur, sem hörgull er á víðast
annars staðar.
Fyrir glámskyggnum sjón-
um hennar verða dollararnir
kjarni alheimsvandamálsins,
hennar „að vera, eða vera
ekki“. Þess vegna var heildsal-
inn í veitingahúsinu svo glað-
klakkalegur, þcgar hann þótt-
ist þess viss, að Bandaríkja-
samningurinn yrði samþykkt-
ur. Það vóru dollararnir, er
glóðu fyrir hugskotssjónum
hans.
Við skulum taka óskadraum
heildsalans á veitingahúsinu til
dálítið nánari athugunar, íh'uga
hver þörf þjóðarbúskap vorum
er á dollaraláni frá Ameríku, og
hverjar afleiðingar yrðu af
slíkri lántöku, ef hún kæmi til
framkvæmda.
Eins og áður er lýst og al
kunnugt er, eru dollarainnstæð-
ur vorar að mestu á þrotum og
mjög gengið á sterlingsinnstæð-
urnar. Útflutningur vor er þó
það mikill, markaðshorfur fyrir
útflutningsafurðir vorar það
góðar, að öruggt má telja, að
vér getum á næstu árum flutt
inn þao mikið, að fullnægi
nauðsynlegum og eðlilcgum
þörfum þjóðarinnar, án þcss að
taka nokkuð lán erlendis, ef
sæmileg ráðdeild cr viðliöfð.
Annað mál cr það, að sá inn-
flutningur getur ekki komið frá
Bandaríkjunum nema að miklu
minna leyti, en verið hefur
hingað til, enda er oss brýn
nauðsyn að beina innkaupum
vorum þangað, sem útflutnings-
vörur vorar eru seldar. Cjald-
eyrisþörf vor til nýsköpunar-
framkvæmdanna mun vissu-
lega verða mikil á næstu árum,
ef halclið verCur áfram á þeirri
braut, en þó hvergi nærri eins
rr.ikil og verið hefur undanfar-
in tvö ár, þar sem þeim hiuta j
þessara framkvæmda, scm I
mest gjaideyris krefst, þ. e. '
skipakauþunum, :iú cr að mostu j
lokiö. Það má tclja öruggt að I
útfiutningur vor á næstu áruin j
muni veroa það mikill, að gjald
eyristekjur af honum verði næg
ar til ao standa straum af á-
framiialdandi nýsköpun at-
vinnuveganna cg nauðsyniegri
cg eðiilegri noyzia þjóðarinnar.
Hitt er aftur bersýniiegt að
draga vercur úr þeim lúxus-
innflutningi, scm ferigið hefur
að þróast hér að undanförnu, og
ætti það að geta skeð þjóðinni
að meinalausu. Síðan mundi
innflutningurinn smám saman
geta aukizt aftur, eftir því sem
nýsköpunin færi að bera ávexti.
Þjóðin hefur því ekkert við
dollaralán að gera.
Þá skulum við líta á þær af-
leiðingar, sem slíkt lán mundi
geta haft í för með sér. Slíkt
lán mundi ekki verða til þess
að greiða götu nýsköpunar-
framkvæmdanna, það sem
stendur þeim fyrir þrifum er
ekki skortur á gjaldeyri enn
sem komið er, heldur á inn-
lendu fjármagni og vinnuafli,
sem aðeins verður ráðið við
með aðgerðum hér innanlands.
Slíkt lán myndi fyrst og fremst
verða eyðslueyrir, verða étið
upp í lúxusbílainnflutningi, en
ekki bæta framleiðslukerfi
landsins, ef sú stjórnarstefna í
viðskipta- og fjármálum, sem
ríkjandi hefur verið að undan-
förnu enn verður ráðandi. Slíkt
lán mundi verða skammgóður
vermir, að nokkrum tíma liðn-
um mundi verða að draga úr
eyðslunni til að geta staðið í
skilum, eða reyna að fá meira
lán til að gcta haldið sukkinu á
fram.
Þær afleiðingar, sem slík lán-
taka mundi hafa á sjálfstæði
landsins eru þó alvarlegasta
hlið málsins. Með slíku láni
væri verið að gera land vort
fjárhagslega háð Bandaríkjun-
um, í kjölfar þess mundi fylgja
sívaxandi afskipti af fjármálu-
um vorum, vioskiptamálum og
innanlandsmálum öllum, og eru
þó slík afskipti þegar nú mjög /
mikil. Vér myndum fljótlega
geta komizt í þá afistöou, að
verða að fara fram á aukin ián
eða viðskiptaleg fríoindi til að
geta staðið við skuldbindingar I
vorar og gegn slíkri greiðvikni
er ekki ósennilegt að krafizt
mundi verða afsals nýrra lands-
réttinda. Slíkt fjármálalegt ó-
sjálfstæði gæti einnig orðið at-
vinnuframkvæmdum hér innan-
lands mikill þrándur í götu. Það
er t. d. ekki ósennilegt, að þess
yrði krafist, að við hættum við
að koma hér upp lýsisherzlu
innanlands, sem er þeini auð-
hringum, er mestu ráða í Banda
ríkjunum og Bretlandi mikill
þyrnir í augum. Ekki cr hcld-
ur ólíklegt, að við yrðum
bundnir urn sölu afurða vorra,
sérstaklega síldarafurðanna, til
bandarískra og brezkra hringa,
sem aftur mundi geta þýtt
miklu iægra verð fyrir þessar j
vörur. Af þessu mundi því geta
leitt stórkostlegan fjárhagsleg-
an hnekki fyrir þjóð vora, og
stöovun eða töf á efnahagslegri
framþrcun vorri. Þau vandræöi,
og stórkostlcg hætta og skero-
ing á sjálfstæoi voru, sem hin-
ar crlendu skuldir vorar á
tímabilinu 1D20—1940 oliu,
ættu að vcra oss í það fcrsku
minni, að eklci væri lagt inn á '
þá braut a ftur, cg það á
tímum, 1-Cgc ir meiri hættur
steðja að sj álfstæti vorn cn
nokkru sinni fyrr.
Óskadraumur heildsalans á
veilingahúsinu urn dplláralánið
má því aldrei rætast. S5 lagt
inn á þá braut mun það fijót-
iega liafa í för með sér enn
meiri skerðingu á sjálfstæði
voru eif samþykktin á Alþingi
þann 5. október. En eigi sá
draumur ekki að rætast verð-
ur að stjórna fjármálum og við-
skiptamálum landsins með
Benedikt Gíslason frá Hof-
teigi, tvívegis frambjóðandi
þingis í N.-Múlasýslu, skrif-
ar eftirfarandi grein:
Árið 1262 er örlagaár í sögu
íslendinga. Það ár gerðu Is-
lendingar samning við Noregs-
konung, er síoan hét Gamli
sáttmáli. Þetta var fyrsti samn-
ingurinn sem Islendingar .gerðu
við önnur ríki, én svo örlaga-
ríkur varð hann fyrir þá, að út
frá honum gengu Islendingar
inn í alda kúgun og áþján, scm
er ólýsanleg og mciri en menn
viti .Samningurinn virtist þó Is-
lendingum hagfelldur, og svo
vel gerður að hann varð síðan
grundvöllur Islendinga í frels-
isbaráttunni sem Fjölnisménn
og Jón Sigurosson hófu, og ný-
lega er til lyiita leidd. Svo vel
var samningurinn gerður frá
þjóðréttarfræðilegu sjónarmici
að jafnvel lög, sem Danir settu
um þjóðréttarstöðu íslendinga
í Danska ríkinu: Stöðulögin
1871, gátu ekki frá þjóðréttar-
fræðilegu sjónarmiði orðið gild-
andi fyrir Islc®d, vegna Gamia
sáttmála. I annað sinn hugðust
Islendingar að semja við er-
lenda þjóð um þjóðréttarstöðu
sína. Það var 1908. Þá voru 7 Is
lendingar sendir utan þessara
erinda. Árangurinn af þeim
samningum var Uppkastið
fræga er svo var nefnt, og
frægast hefur oroið í allri ut-
anríkismála og deilumálasögu
þjóðarinnar. Þar hugðust ís-
lendingar að semja af sér þann
rétt, sem þeir áttu þjóðréttar-
fræðilcga samkv. Gamia sátt-
mála, og færa sjálfstæðisbar-
áttu Isiendinga inn á viðhorfs-
lega vináttusamlegan verzlun-
armálagrundvöil við danska
ríkið. Einn Islendingur af 7
sagði nei. Þá dvaldi með dönum
röskur maður utan af Islandi.
Hann sendi landvarnarmönn-
um skeyti, er ætla má, að sé það
þýðingarmesta, gagnorðasta og
listrænasta skeyti, sem nokkru
sinni hefur farið um símþræði
til íslands. Það hljóðaði svona:
Upp með fánann! Ótíðindi!
Þetta var Bjarni frá- Vogi.
Landvarnarmenn brugðu svo
hart við að á skömmum tíma
var sjálfstæðisfáni íslendinga
reistur hærra en nokkru sinni
áður í sjálfstæðisbaráttunni og
lyktaði því rnáli sem kunnugt
er, með því að Islendingar
sömdu eliki af sér þann rítt,
oem þcir áttu þjóðréttarfræði-
lega samkvæmt Gamla .sátt-
mala. íslendingar vissu að hér
skynsemd cg ráodeild í cta3
þcss sukks og giæfrainennsku,
scrn ríkjandi hcfur veri3 und-
anfarið. Þeir, sem standa vilja
vörð um sjálfstæci landsins
veroa því að láta sfcjóru fjár-
máia og viðskiptamála vorra
ekki síður til sín taka, en þeirra
mála, sem vanalega eru köliuð
utanríkismál. Svo ' nátengd eru
þau mál sjálfstæcismáli þjóðar-
innar.
Jh. N.
gátu engir samningar komið til
greina, bara endurheimt sjálf-
stæðisins, sem Islendingar áttu
fulla lieimtingu á, samkvæmt
Gamla sáttmála. Þessi sann-
fræðilega saga ætti að kenna
íslendingum að þeim ber að
forðast að semja við erlendar
þjóðir um landsréttindi, um
leið o^ öllum ber að athuga
það að slíkir samningar eru
eilífðarmál en ekki dægurþras.
Nú er þó öðruvísi komið sögu.
Nú hyggjast Islendingar að
semja við erlend ríki á við-
horfslegum vináttusamlegum
veizlumatar grundvelli um
hættulegustu hluti, sem um get-
ur í allri mannkynssögu. Nú
ætla þeir að gleyma því að
sjálfstæðismál hverrar þjóðar
er eilífast af öllum eilífðarmál-
um hennar. Og þessi samning-
ur hefur ekkert inni að halda,
annað en það að íslendingar
semja um það við erlent ríki,
að það erlcnda ríki hafi samn-
ingsrétt við þá, um svo að segja
hvaða hluti sem því kynni að
þóknast að vilja semja við þá
um.
Er nokkurri sjálfstæðri þjóð
boðið upp á slíka samninga?
Er hægt að semja af sér
sjálfstæði og landsréttinai á
öllu frumlegri og furðulegri
hátt. Eru hér sofandi menn á
ferð? Eða verður Islands ó-
hamingju ennþá „allt að
vopni“ ? Þetta er hinn nýi sátt-
máli. Skyldi hann reynast betri
en sá eldri?
En cins cg móðirin verður að
ljóni, þegar barnið hennar er í
hættu. Eins og ungi maðurinn
verður hetja, þegar unnusta
hans ætlar að farast, og unga
stúlkan engill, þegar unnustinn
kveður hana, og fer í stríðið
fyrir föðurlandið. Þannig verð-
ur nú hver íslenzkur maður sem
skilur hina yfirvofandi hættu,
að trölli sem veltir léttilega úr
götu þjóðarinnar þessu svarta
bjargi. En þeir, sem ógæfunni
vilja valda, verða því minni
menn, sem þeir þreyta lengur
sínn ógæfu. Nú hafa gerst ótíð-
indi. Nú þarf að hefja fánann
á ný. Það er íslenzka þjóoin að
gera, og trúin á hinn eilífa
sjálfstæðisrétt Islands og Is-
lendinga, mun flytja þetta
fjall úr vegi þeirra, eins og svo
mörg önnur á hinni grýttu
braut, er að baki liggur.
Grikkir leituðu véfrétta um
hin mikilvægustu mál, og fengu
goóasvör, cem mörg eru fræg
í oögunni. Ef íslendingar
spyrðu eftir goðasvörum í þessu
máii, raundi þao verða á þesoa
léið: Hvað ber sjálfstæðri þjóo
að gera í sjálfstæðismáli?
Þetta svar getur hver þýtt,
og þýðingin cr bara ein: Verja
sjálfstæðið. Það hafa allar
þjóðir gert' á öllum öldum. la-
lendingar yrðu fyrsta þjóðin,
cf þeir gerðu þetta, til þess að
haía sjálfstæðismál sitt að leik-
soppi, og mundi eigi gæfu
valda.
Ilærra með fánann Islend-
ingar!