Þjóðvörn - 21.10.1946, Page 3

Mánudagur 21. október 1946.
ÞJÓÐVÖRN
3
Nú þegar rúm vika er liðin
frá því að Alþingi samþykkti
samninginn við Bandaríkin og
athyglin beinist að fyrstu af-
leiðingunum, sem nú fara að
koma í ljós, er ekki úr vegi að
staldra við og líta um öxl og
sjá hvað Alþingi hefur afrck-
að og á livern liátt.
Meðferð málsins"á þingi
Um meðl’erð málsins þarf
eigi að fjölyrða, því hún er
mönnum enn í fersku minni.
Samt verður ekki hjá því kom-
izt að benda á, að utanríkisráð-
herra lagði málið fyrir Alþingi
á óformlegan hátt, ræddi það
ekki á sameiginlegum fundi ráð-
herra né lagði það fyrir utan-
ríkismálanefnd, áður en það var
borið fram á þingi. Og á Al-
þingi var þess óskað af sama
ráðherra, að málið yrði af-
grcitt á örskömmum tíma,
tveim sólarhringum, án þess að
stafkrók vœri breytt í samn-
ingsuppkastinu. Sem betur fcr
tókst ekki að fá þessu fram-
gengt, og nokkrar breytingar
voru gerðar á samningnum,
sem tvímælalaust eru til nokk-
urra bóta, og bendir það út af
fyrir sig til að betri samning-
um hefði verið hægt að ná, ef
meiri fyrirhyggja hefði verið
viðhöfð.
Þegar álit meiri hluta utan-
rikisnefndar um hið breytta
samningsuppkast var birt,
vakti það allmikla undrun
manna, að þar var verið að af-
saka undirbúning og meðferð
þessa máls, vitnað í málsmeð-.
ferð herverndarsamningsins og
gefnar rangár upplýsingar um
rtnnð. Ýmislegt fleira væri vert
aö taka til atliugunar úr þessu
f.Aggi þótt því sé sleppt að
sinni.
Við aðra umræðu málsins á
hafa fremur komið fram sem
„Ameríkuagcntar" heldur en
sem sannir og trúir íslendingar.
Þeir hafa reynt að gylla samn-
inginn fyrir almenningi en alls
ekki sagt á honum kost eða
löst. Menn gleyma seint feit-
letraðri yfirskrift Morgunblaðs
ins daginn sem samningurinn
var lagður fyrir Alþingi: Her-
stöðvamálið leyst. Þeir, sem
stóðu að þeirri fyrirsögn mættu
nú lesa það, sem stórblaðið
Sunday Exþress í London sagði
fyrir fám dögum, þegar Alþingi
liafði staðíest samningsheimild
handa forsætisráðlierra. Þar
stendur skýrum orðum, að Is-
lendingar hafi sanaþykkt að
leyía Bandaríkjamönnum
„military airbasc“ á íslandi.
Þarna er ekki verið að fara
í launkofa með tilganginn, þótt
starfsbræður enskra blaða-
manna á Islandi reyni að draga
f jöður yfir aðalatrioi samnings-
ins.
Tíminn hefur yfirleit'c tekið
skj'nsamlega afstöou til máls-
ins og ritað hógvært um það.
Þó var afstaða hans loðin um
skeið, sem mun hafa stafaö af
umbrotum innan flokksins um
þessi mál. Þjóðviljinn hefur
staðið einarðlega á rétti Islend-
inga, en á stundum hefur orð-
bragð hans verið á þann veg, að
greinar hans hafa misst marks.
Ólætin við Austurvöll
Ekki er unnt að sneiða lijá
því, að minnast á óspektirnar
við hús Sjálfstæðisflokksins,
því að þær urðu til þess að
spilla mjög málstað þeirra, sem
ekki vildu semja á grundvelli
samningstilboðsins. í raun og
þingi kom í ljós, að meiri hluti vei-u hefur alltof mikið verið
nefndarinnar hafði synjað gert úr þessu, og eiga fréttarit-
beiðni um að láta færustu lög-
fræðinga landsins láta í ljósi
álit sitt á samningnum. Er það
gerraiði við landsbúa, því að
þegar verið er að semja um
jafn veigamikil atriði og þetta,
er skylda þings að kveðja beztu
menn til ráða og láta þá segja
áli+ sitt, eins og oft hefur ver-
íð gcrt áður, er líkt hefur stað-
ið á.
Við aðra umræðu málsins
kveður forseti sameinaðs þings
upp vafasaman úrskurð til þess
að hefta málfrelsi þeirra, sem
broiizt hafa undan flokksagan-
un í Alþýðuflokknum. Þótt cf
li! viil sé unnt að verja þetta
t,: :i‘!\i forseta, þá fer það ac
vcrða all ískyggilegt ástand á
Alþingi íslendinga, ef mönnum
cr ncitað að ræða málin, eca
rökstyðja tillögur sínar.
Margt flcira mætti tína til un
cvcnjulega meSferð málsins, cn
þctta vérour látið nægja í bil: * g§
En þegar á allt er litið minnir
málsmeðfcrðin mjög óþægilega
á ýmsar aðferoir, spm ltenndar
háfa verio við nazista upp á
síðkastið. Má segja að málsmeð
ferð öll sé svartur blcttur á
sögu Alþingis.
Þáttur blaSanna
Skrif blaðanna um samning
inn liafa ekki verið öll í scm-
anum. MorgunblaOið, Vísir og'
Alþýðublaoið hafa gerzt ein- ‘
dregnir málssvarar samningdns
á þann hátt, að blaoamennirn-
ir, sem um bessi mál hafa rltað,
arar erlendu fréttastofnananna
mikla sök á því, að rangar
fréttir bárust út um heim af
þessu máli. Kenndu þeir komm-
únistum um ólætin, en slíkt er
mesta fjarstæða, því að það
vita allir, sem voru staddir
þarna, að enda þótt ýmsir
kommúnistar hafi verið með í
hópnum, þá voru það menn af
öllum flokkum, sem fóru að
húsinu og inn í það. Og meira
að segja er það á allra manna
vitorði, að tveir þingmenn sósí-
alista, þeir Einar Olgeirsson og
Steingrímur Aðalsteinsson
reyndu að stilla til friðar og
koma í veg fyrir, að verri af-
leiðingar hlytust af þessu upp-
þoti en raun varð á.
Þeir, sem mest .höfðu sig í
frammi í uppþotinu, voru ung-
lingar og ærslabelgir bæjarins,
og enginn vissi víst, hvaða er-
indi hann átti í þcssum hópi
annað en að ,,gera at“, eins og
það er nefnt á reykvísku.
Þeir, sem mest veður liafa
gert út af þessu, mættu gjarn-
an minnast þingrofs Tryggva
Þórhallssonar 1931. , Þá voru
það ekki einungis ótíndir ungir
æsingamenn, sem stóðu fyrir ó-
spektum við bústað ráðherrans,
heldur voru og ýmsir „mætir
borgarar" í þeim hópi. Þá sett-
ust þingmenn Ihaldsflokksins
og Alþýðuflokksins að í Alþing-
ishúsinu og héldu æsingaræður
til lýðsins af svölum hússins. Þá
var þessi framkoma ekki talin
saknæm í Morgunblaöinu, Vísi
eða Alþýðublaðinu.
Hvers vegna þurfti að hraða
saiimingsgerðiuci ?
Það mun nú vcra á flestra
vitorði, að það var samkvæmt
ósk Bandaríkjastjórnar, að máli
þessu var hraðað gcgn um
þingið. Öryggisráð hinna sam-
einuðu þjóða átti að koma sam-
an um þessar mundir, og til
þess að Bandaríkjamenn gætu
haft hreinan skjöld gagnvart
ráðinu sakir hersetu sinnar á
Islandi, áttu þeir að gcta bent
á samning sinn við íslenzku
ríkisstjórnina. Þeir, sem hraða
vildu málinu gegn um þingið,
hafa því fyrst og fremst borið
hag Bandaríkjanna fyrir
brjósti. Forsætisráðherra Is-
lands var þar fremstur í flokki.
Annars er það mjög íhugunar-
vert fyrir Islendinga, að helzt
lítur út fyrir, að hann hafi alls
ekkert „samið“, heldur tekið
við samningsuppkasti eins og
Bandaríkjamenn orouðu það í
hendur hans og gert síðan það
sem í lians valdi stóð til að
koma því óbreyttu gcgn um
þingið. Hér virðist því vera
langt frá því, að tveir jafnrétt-
háir aðilar væru að semja, þar
sem hinn sterkari ræður öllum
kostum —: hinn á aðeins að
samþykkja. — Þetta virðist
ekki lofa neinu góðu um samn-
ingagerð fyrir íslenzka ríkið eða
smáþjóðirnar yfirleitt í fram-
tíðinni, þegar við stórþjóðir er
að eiga. Hér er því sett eitt
hið hættulegasta fordæmi og
heiöur Islands sem sjálfstæðs
ríkis skertur á mjög átakanleg-
an liátt. Þetta er svo miklu
vcrra, þega-r það er athugað, að
íslenzkir ráðherrar og íslenzkir
alþingismenn gerast forcvars-
menn stórveldisins gegn heiðri
og hagsmunum Islands.
Ilvaða röksemdii’ Iuiigu að
því að seinja við Bandaríkin
á þennan hátt
Helztu rök ýmissa þeirra,
scm greiddu samningnum at-
k^æði, voru á þessa leið: Þeg-
ar Bretar tilkynntu ríkisstjórn
Islands, að þeir gætu ekki leng-
ur haft herlið hér á landi, lá
landið varnarlaust fyrir herj-
um Þjóðverja. Þess vegna urð-
um við að biðja um hervernd
Bandaríkjamanna, sem þcir
: urðu drengilega og vel við,
j auk þess sem þeir sáu um
I flutninga á öllum nauðsynjum
til landsins, gerðu okkur margs
konar greiða, og komu vel
fram við okkur í hvívetna.
Þeir voru og fyrstir allra tii
þ>ess að viðurkenna sjálfstæði
okkar, svo að út frá hinni vin-
samlegu sambúð okkar við þá,
er ekki nema sjálfsagt að gera
þeim þennan greiða. Sumir
þingmenn hafa aulc þess lagt á-
herzlu á, að í heimspólitíkinni
væri nú ekki um annað að ræða
en austrið og vestrið og því
væri sjálfsagt að skipa sér í
sveit með vestrinu, sem héldi
hugsjónum lýðræois hátt á
lofti. Meðal annars mun þetta
vera ein af aðal rökscmdum Ól-
afs Thórs.
Allir, scm nokkúð reyna að
brjóta þcssar „röl:semdir“ til
mergjar, sjá auðvitað undir
eins vc-ilur í f lesturn þessum atr-
iðum.
T. d. má geta þess, að enda
þótt Bretar segoust þurfa að
hverfa héðan cg skilja landið
varnarlaust eftir, þá var Jað
ekki síður í þágu Banflaríkj
anna, að beðið var um hervernd
liéðan. Þeim var áreiðanlega ger
meiri greiði með „beiðni“ okkár
en okkur með „vernd“ þeirra.
Þeir voru að búa sig undir stríð
og voru að hervæðast af kappi
og þurftu auðvitað að halda á
stöðvum á Islandi. Það má og
nú líka lesa það á milli línanna
í skýrslu brezku stjórnarinnar
um orustuna um Atlantshafið,
sem nú er nýútkomin, að her-
stöðvarnar á íslandi vcru
bandamönnum lífsspursmál, og
enda hætt við, að Bretar heíðu
tapað orustunni um Atlantshaf-
ið, ef þeir hefðu ekki haft bæki-
stöðvar hér fyrir sig eða banda-
menn sína.
Þess vegna má að minnsta
kosti leggja þá greiða að jöfnu,
að biðja um hervernd og að
veita hana, svo að Bandaríkja-
menn eiga ekki neina hönk upp
í bakið á íslendingum fyrir her-
verndina. I raun og veru ættu
þeir heldur að vera okkur þakli-
látir, því að enda þótt þeir hafi
komið vel fram við okkur og
látið okkur njóta fríðinda fyr-
ir, þá munu stöðvarnar á ís-
landi hafa stytt þeim stríöið
um marga mánuði. Þykir þeim,
sem um þetta hafa grennslast,
mjög lágt áætlað, að herstöov-
ar Bandaríkjanna á íslandi hafi
sparað þeim 10% af stríes-
kostnaði þeirra. En hann hefur
orðið um 300.000 milljónir dr.la
Framhald á 7. síðu