blaðið - 26.08.2005, Blaðsíða 24

Margar léttar
leiöir til að
eignast nýjan bíl
24 I VIÐTAL
FÖSTUDAGUR 26. ÁGÚST 2005 blaöiö
LÝSING
Tinna Gunnlaugsdóttir þjóðleikhússtjóri um listina, leikhúsheiminn
Sál oa hjarta
Móðir þín Herdís Þorvalds-
dóttir var í langan tíma
ein þekktasta leikkona
landsins ogfaðir þinn Gunnlaug-
ur Þorvaldsson hæstaréttarlög-
maður var mikill málverkasafnari.
Hvernigmótaði þetta listrœna um-
hverfi þig?
.Leikhúsið var vinnustaður mömmu
og því má segja að við systkinin höf-
um snemma kynnst því að leiklistin
er kröfuharður húsbóndi. Við deild-
um mömmu með leikhúsinu og okk-
ur þótti það snemma alveg sjálfsagt.
Við vorum fjögur systkinin, fædd á
sex árum, Hrafn elstur og ég yngst.
Ég naut því atlætis systkina minna
og það má segja að ég sé allt eins alin
upp af þeim eins og foreldrum mín-
um. Á þessum árum voru leikskól-
ar fátíðir, en það tíðkaðist að hafa
,stúlku“ á heimilinu og vissulega
skapaði það kjölfestu, enda tengdist
ég sumum þeirra sterkum böndum.
Vinna mömmu naut algers forgangs
á heimilinu og sennilega hefur það
verið mjög sérstakt miðað við tíð-
arandann. Yfirleitt voru mömmur
.Almennt er ég sannfærð um að það
að læra snemma á ævinni að lesa í
og njóta lista sé eitt besta veganest-
ið til framtíðar. Öll erum við í eðli
okkar handgengin sköpunarþörf-
inni, - það gerist bara allt of oft að
sú þörf er drepin niður, eða öguð
inn í ófrjótt og staðlað umhverfi. Að
hjálpa börnum og ungmennum að
skilja og skynja blæbrigði lífsins og
örva þau þar með til þess að draga
sjálfstæðar ályktanir er í raun ómet-
anlegt. Það skiptir í raun ekki máli
hvort þau stefna að því að gera þær
að ævistarfi síðar eða ekki, það er
aukaatriði. Hitt er aðalatriðið, að
listirnar má i auknum mæli nýta
sem tæki til að víkka hugarheim
og tifinningasvið barna og stuðlar
þannig að aukinni lífsfyllingu og já-
kvæðni til framtíðar.
Það var einstaklega góður skóli að
fá að alast upp í umhverfi þar sem
listirnar voru hafðar í hávegum.
Það eru forréttindi að fá að alast upp
í frjóu og skapandi umhverfi og fá
að sitja „á kantinum" og skyggnast
inn í hugarheim listamanna. Ég
99................................
Allt sem er einhvers virði ílífinu kostar
vinnu, yfirlegu og trúnað og þar eru listirn-
ar engin undantekning - síður en svo.
vinkvenna minna heimavinnandi,
það þótti sjálfsagt, hitt var undan-
tekning, hvað þá að sú vinna væri
mikils metin innan heimilisins eða
nyti forgangs.
Leikhúsið var á vissan hátt ósnert-
anlegur heimur sem við höfðum
lítið sem ekkert aðgengi að. Þá sjald-
an að við fengum að fara inn í leik-
húsið bakdyramegin, gat það komið
fyrir að eitthvert okkar fengi að sitja
stundarkorn og fylgjast með æfingu,
eða bíða uppi í búningsherbergi og
hlusta á raddirnar í hátalarakerfinu.
Þær stundir voru sérstakar hátíðar-
stundir. Sennilega hef ég notið þessa
umfram systkini mín, þar sem
ég var yngst og fékk lengst að vera
mömmubarnið. Mér fannst Þjóðleik-
húsið mikið ævintýrahús, svo stórt
og flókið og fullt af rangölum og alls-
konar afkimum. Það var líka fullt
af sérkennilegu fólki, undarlegum
röddum og læviblöndnu andrúms-
lofti. Þetta var ævintýraheimur.
Faðir minn var mikill listunn-
andi og sérstakur áhugamaður um
myndlist. Ungur maður tók hann
þá ákvörðun að þar sem hann reykti
ekki skyldi hann safna andvirði tób-
aks í sjóð og kaupa myndlistaverk
fyrir þá peninga sem hann sparaði.
Hann eignaðist smám saman verð-
mætt málverkasafn. Hann var hrif-
næmur og örlátur og í raun velgerð-
armaður margra myndlistarmanna.
Hann hafði ákaflega hispurslausa
framkomu og var bæði heimagang-
ur hjá mörgum myndlistarmönnum
og eins voru þeir sumir hverjir fasta-
gestir við kvöldverðarborð fjölskyld-
unnar.
Við börnin fórum stundum með
pabba í vísitasíur á heimili lista-
manna og fengum þá að komast í
snertingu við sköpunarandann á
vinnustofum þeirra. Foreldrar mín-
ir fylgdust líka bæði vel með og voru
tíðir gestir á málverkasýningum og
það kom ósjaldan fyrir að eitthvert
okkar fékk að fylgja þeim.“
Að alast upp við listir
Hvernig mótaði það hugsanagang
þinn að alast upp við listir?
áttaði mig líka snemma á því að til
þess að það sem þú ert að vinna að
hafi eitthvað umtalsvert gildi fyrir
sjálfan þig og aðra þarft þú að setja
sál þina og hjarta að veði. Það dugar
ekkert minna. Allt sem er einhvers
virði í lifinu kostar vinnu, yfirlegu
og trúnað og þar eru listirnar engin
undantekning - síður en svo.”
Þýðir þetta þá að þú sért mjög ög-
uð og skipulögð?
,Ég er kannski ekki mjög öguð og
skipulögð en ég gefst ekki auðveld-
lega upp, sumir segja að ég sé þrjósk
og það kann að vera, en hitt veit ég
fyrir víst, að ég er vinnuþjarkur. Ef
ég tek eitthvað að mér þá lýk ég við
það. En ég viðurkenni fúslega að ég
fer ekki aíltaf skipulögðustu leiðina
að verkefninu."
Óvissuferð í listum
Hvenær ákvaðstu að verða leik-
kona?
„Sem barn heillaðist ég af leikhús-
heiminum og vildi verða hluti af
honum. Við systurnar og vinkonur
okkar vorum alltaf að búa eitthvað
til og leika. Halda skemmtanir fyr-
ir krakkana í hverfinu, þar sem við
lékum heilu leikritin og þess háttar.
Við héldum jafnvel málverkasýning-
ar í kjallaranum. 1 skóla var ég líka
alltaf að leika, tók þátt i árshátíðum
og var virk í Herranótt í MR. Eftir
því sem leið á unglingsárin varð
ég þó smám saman mjög fráhverf
leikhúsinu og öllu því sem þar fór
fram. Þetta var sennilega einskonar
sjálfstæðisyfirlýsing, ég vildi spyrna
við fótum og gefa mér allt frelsi til
að „finna mig“ á mínum eigin for-
sendum. Eftir stúdentspróf lagðist
ég í heimshornaflakk og að því
loknu hóf ég alvarlegt nám. Á tíma-
bili stefndi ég að því að verða læknir
og lærði líffræði í Háskólanum sem
átti að verða stökkpallur inn í lækn-
isfræðina. En svo togaði leiklistinn í
mig meira en svo að ég gæti staðist
það.“
Eiginmaður þinn, Egill Ólafsson,
er listamaður. Heldurðu að það
sé kosturfyrir listamann að vera
í hjónabandi með öðrum lista-
manni?
.Kosturinn við slíkt samband er þessi
gagnkvæmi skilningur á hvað þarf
til. Þú skilur ferlið, allt frá því að hug-
mynd liggur á borðinu þar til hún hef-
ur tekið á sig endanlega mynd. Vinna
í listum er í öllum tilfellum óvissu-
ferð, hvort sem grunnhugmyndin er
þín eða annarra. Að gera hið óraun-
verulega raunverulegt eða áþreifan-
legt, að búa til heim úr orðum eða
mynd úr litatúbum, er á vissan hátt
galdur. Stundum virkar galdurinn og
stundum ekki og það er engin leið að
tryggja sig fyrirfram. Ég held að allir
sem fást við skapandi vinnu hljóti
að hafa upplifað það að keyra á hug-
mynd eða sýn sem þeir síðan missa
sjónar á - missa fótfestuna og ná aldr-
ei lokahnykknum. Sköpunarferlið er
ekki bara handavinna eða hugmynda-
vinna heldur líka tilfinningavinna.
Það tekur sinn toll og viðkomandi
þarf svigrúm, næði og skilning.
Sumum er eiginlegt að þrífast í
þannig umhverfi og þá eflir það sam-
stöðuna að vera tvö um það. En svo
getur það líka skapað mikla spennu
í samskiptum fólks og kallað á aukið
umburðarlyndi og þá getur spurning-
in orði sú, hver gefur og hver tekur.
Ég þrífst vel í þessu umhverfi og er
ákaflega sæl og glöð með mína nán-
ustu.“
VII opna Þjóðleikhúsið
Hverju viltu breyta í Þjóðleikhús-
inu?
„Þjóðleikhúsið stendur fyllilega undir
merkjum sem flaggskip leiklistarinn-
ar i landinu að mínu viti. Það þýðir
þó ekki að það megi ekki taka á ýmsu
í stofnuninni og breyta áherslum. Ég
vil leggja aukna áherslu á hið víð-
tæka þjónustu- og uppeldishlutverk
Þjóðleikhússins, án þess að láta af
kröfunni um listræn gæði. Þetta seg-
ir svo sem ekki mikið, en við getum
sagt sem svo að ég vilji opna Þjóðleik-
húsið og færa það nær fólkinu. Ég
vil að Þjóðleikhúsið verði lifandi og
spennandi staður og að sem flestir í
BlaÖiÖ/Gúndi
samfélaginu telja sig eiga erindi þang-
að og hafa eittbvað til þess að sækja.
Ég vil líka að Þjóðleikhúsið verði stað-
ur þar sem listamenn í sem flestum
greinum fái að njóta hæfileka sinna
og kunnáttu.
Mín aðferð er ef til vill í stuttu máli
sú að leyfa mér að hugsa hlutina upp
á nýtt og hrista ofurlítið upp í „svona
höfum við alltaf gert þetta“ viðhorf-
inu. Strax í upphafi árs hleypti ég
af stað ákveðnu breytingarferli sem
er engan veginn lokið. Ég geri ráð
fyrir að allur þessi vetur verði að ein-
hverju marki undir í því ferli. Ekkert
í því hvernig hlutirnir hafa verið gerð-
ir er í mínum huga heilagt, en það
gengur heldur ekki að henda fyrir
róða reynslu og þekkingu. Það þarf
að fara hægt og gætilega að öllu og
fá fólkið í húsinu með, þetta er stór
vinnustaður, hér eru að jafnaði hátt
á þriðja hundrað manns í vinnu og
miklir og margvíslegir hagsmunir í
húfi. Það er nauðsynlegt að leita leiða
til að rétta kúrsinn af fjárhagslega og
ná rekstrinum í jafnvægi.