blaðið - 06.09.2005, Page 14

14 I ÁLIT
ÞRIÐJUDAGUR 6. SEPTEMBER 2005 blaöiö
Ríkisstjórnin hefur haft marga
milljarða af öldruðum og öryrkjum
EIIVTIU TALAR ÚT, ANNAR í SUDUR
Árið 1995 ákváðu
stjórnvöld að
skera á tengsl
milli lífeyris aldr-
aðra og öryrkja frá
almannatrygging-
um og lágmarks- Björgvin
launa á almennum Guömundsson
vinnumarkaði..................
Fram að þeim tíma höfðu lífeyris-
greiðslur hækkað sjálfvirkt um leið
og lágmarkslaun hækkuðu. Við
þessa breytingu var ákveðið að líf-
eyrisgreiðslur ættu frá þeim tíma að
taka mið af launaþróun. Þáverandi
forsætisráðherra lýsti því yfir við
þessa breytingu, að lífeyrisgreiðsl-
ur myndu ekki skerðast við breyt-
inguna heldur þvert á móti verða
tryggar og rúmlega það. Reynslan
hefur orðið önnur.Á þessu 10 ára
tímabili, sem liðið er síðan, hefur
kaupmáttur lífeyrisgreiðslna aldr-
aðra og öryrkja aðeins aukist um
helming þess sem hann hefur aukist
hjá verkafólki með lægstu laun. Rík-
isstjórnin hefur haft af öldruðum
og öryrkjum á þessu tímabili marga
milljarða króna. Skerðingin er svo
mikil að hækka þarf bætur aldraðra
og öryrkja um 4,6 milljarða til þess
að lífeyrisgreiðslur þeirra (grunnlíf-
eyrir og tekjutrygging) haldi raun-
gildi miðað við það sem það var 1995
(m.v. des. 2004). Grunnlífeyrir og
full tekjutrygging væru 12 þús. kr.
hærri á mánuði en þær eru (m.v. des.
2004).
Skattpíning aldraðra og öryrkja
Á sama tíma og framangreind þró-
un hefur átt sér stað varðandi kaup-
mátt lífeyris aldraðra og öryrkja
hefur skattpíning þessa fólks aukist.
Skerðing skattleysismarka hefur
bitnað þunglega á öldruðum og ör-
yrkjum. Skerðingin frá 1989, sem
að mestu verður eftir 1995, er sam-
kvæmt upplýsingum fjármálaráðu-
neytis (lagðar fram á Álþingi) 36,4
milljarðar (m.v. 2003). Með öðrum
orðum: Ríkissjóður tók3ó,4 milljörð-
um meira til sín árið 2003 en verið
hefði ef skattleysismörk hefðu fylgt
launavísitölu eins og eðlilegt hefði
verið. Ef miðað væri við neysluvísi-
tölu nemur upphæðin 16,3 milljörð-
um sem ríkið hefur tekið meira til
sín en verið hefði ef skattleysismörk
hefðu fylgt þeirri vísitölu. Hér er um
háar fjárhæðir að ræða. Ríkisstjórn-
in hefur notað þessa fjármuni til
þess að lækka skatta á fyrirtækjum.
Það hefur haft forgang. Skattleysis-
mörk eru kr. 71.296 i ár en ættu að
vera kr. 114.015 ef þau hefðu fylgt
launavísitölu en kr. 85.709 ef þau
hefðu fylgt neysluvísitölu. Þessi þró-
un hefur leitt til þess að öryrkjar
og aldraðir sem áður greiddu enga
skatta greiða nú háar fjárhæðir í
skatta. 29 þúsund manns með tekjur
undir 100 þús kr. greiddu á sl. ári tvo
milljarða í skatta! (Lífeyrisþegi, sem
engar tekjur hefur aðrar en bætur
almannatrygginga, er nú farinn að
greiða sem svarar 1V2 -2ja mánaða
bótum á ári í skatta.)
Velferðarkerfið veikara
hér en á Norðurlöndum
Það sem hefur verið sagt hér að fram-
an um kjör aldraðra og öryrkja leið-
ir i ljós að stjórnvöld bafa vanrækt
málefni þessa fólks. Kjör aldraðra
og öryrkja eru mikið betri á hinum
Norðurlöndunum. Velferðarkerfið
á íslandi er veikara en í hinum nor-
rænu löndunum og útgjöld ríkisins
til félags-og heilbrigðismála aldr-
aðra og öryrkja eru lægri hér en
ytra. Raunar eru útgjöld til elli-og
örorkulífeyrisþega miklu lægri hér
en í flestum OECD löndum. 1 sam-
antekt Norrænu hagsýslunefndar-
innar á sviði félagsmála um útgjöld
til félags-og heilbrigðismála á Norð-
urlöndum kemur fram að útgjöld
til þessa málaflokks sem hlutfall
af landsframleiðslu eru lægst hér á
landi. Á íslandi er hlutfallið 9,8% af
landsframleiðslu en allt upp í 16,7%
af landsframleiðslu í Svíþjóð, 14,7%
í Danmörku, 12,8% í Finnlandi og
12,4% í Noregi.
Þetta eru athyglisverðar staðreyndir.
Þær leiða í ljós að velferðarkerfið hér
hefur veikst. Það hefur dregist aftur
úr í samanburði við nágrannalönd-
in. Það gerist á sama tíma og hér
er tekið upp óheft markaðskerfi og
harka gegn launafólki og þeim sem
minna mega sín eykst. Einmitt þeg-
ar svo er komið þarf að efla velferð-
arkerfið.
Björgvin Guðmundsson,
viðskiptafrœðingur
óbilgirni. Á þeim bænum eru menn
hins vegar á öðru máli. Björgvin G.
Sigurðsson, alþingismaður Samfylk-
ingarinnar á Suðurlandi, fullyrðir
á heimasíðu sinni að VG sé um að
kenna hvernig fór: „Með því að
sprengja Reykjavíkurlistann færðu
vinstri grænir íhaldinu í borginni
gullið tækifæri til að ná aftur völd-
um í Reykjavík. Það er engin spurn-
ing en öflugt framboð Samfylkingar-
innar mun líklega koma í veg fyrir
það. VG mun uppskera einsog þeir
sá. Það munu þeir reyna á næstu
mánuðum."
Óvenjulegar bölbænir
Þetta held ég að hljóti að flokkast
undir fremur óvenjulegar bölbænir
til handa stjórnmálaflokki sem látið
hefur verið í veðri vaka að Samfylk-
ingin leggi mikið upp úr að starfa
með. Svo er nefnilega á Björgvin
G. Sigurðssyni að skilja að allt sé
til vinnandi að halda íhaldinu frá
stjórn ríkis og borgar, nokkuð sem
„öflugt framboð Samfylkingarinn-
ar mun líklega koma í veg fyrir...“
Hvað skyldi Björgvin G. Sigurðsson
nú segja um flokksfélaga sinn Stef-
án J. Hafstein og yfirlýsingar hans
um hugsanlegt samstarf við Sjálf-
stæðisflokkinn en í viðtali við Blað-
ið viðraði hann sjónarmið sín nýlega
undir fyrirsögninni: „Sé samstarfs-
möguleika við Sjálfstæðismenn".
Þar er Stefán Jón, sem gjarnan vill
verða borgarstjóri, spurður hvort
hann sjái fyrir sér samstarf við
“sjálfstæðismenn, jafnvel minnihluta-
stjórn?“ Stefán Jón kveður vera flöt
á slíku og að „alveg eins“ segir hann
„engan veginn fráleitt að minni-
hlutastjórn færi fýrir borginni og
þyrfti þá að leita samkomulags
um einstök mál í sátt og samlyndi.“
Um slíkt samstarf fæ ég ekki annað
ráðið af ummælum Stefáns Jóns en
að hann horfi fyrst og fremst til Sjálf-
stæðisflokksins. Hann er nefnilega
sérstaklega spurður um framtíðar-
áformin í þessu viðtali og svarar af-
dráttarlaust: „En pólitíkin? Hvað á
Samfylkingin óunnið, sem ekki hef-
ur áorkast á 12 árum í R-listanum?“
Svarið er eftirfarandi: „Ég sé fyrir
mér sífellt fleiri verkefni, sem hið
opinbera hefur sinnt til þessa, verði
unnin í samstarfi við einkaaðila og
félagasamtaka. Það hefur kannski
verið eitt best geymda leyndarmál R-
listans, hvað við höfum gert mikið
af þessu, en það er er nóg af sóknar-
færum eftir.“
Stefán Jón Hafstein horfir til hægri
Hér er talað skýrt. Þegar horft er til
næsta kjörtímabils sér hann fyrst
og fremst fyrir sér aukna einka-
væðingu, framhald á „best geymda
leyndarmálinu.“ Hann telur að jafn-
vel í minnihlutastjórn verði hægt að
ná slíku fram í „sátt og samlyndi.“
Stefán Jón Hafstein veit að svo verð-
ur ekki í samstarfi við VG. Sá flokk-
ur hefur einmitt viljað efla samfé-
lagsþjónustuna og hamlað gegn
einkavæðingafárinu sem sannað er
að bitnar illa á skattgreiðendum. Þá
er Sjálfstæðisflokkurinn eftir. Ekki
væru það góðar fréttir fyrir borgar-
búa ef þessir flokkar færu saman „í
sátt og samlyndi“ að gaumgæfa öll
þau „sóknarfæri" sem bjóðast fjár-
festum sem við vitum að ólmir vilja
maka krókinn í Reykjavíkurborg.
VG stendur fyrir öfluga
samfélagsþjónustu
Mér sýnist hið pólitíska landakort
vera að teiknast nokkuð skýrt upp.
Mér sýnist margt benda til þess að
valkostir kjósenda muni verða nokk-
uð skýrir í komandi borgarstjórn-
arkosningum. Þar þarf enginn að
velkjast í vafa um vilja VG til að efla
samfélagsþjónustuna, einvörðungu
með hagsmuni borgarbúa í huga.
En ég er hræddur um að Björgvin G.
Sigurðsson, alþingismaður, verði að
kynna sér málin betur áður en hann
næst drepur niður penna um pólitík-
ina í borginni.
Ögmundur Jónasson, alþingismað-
uríReykjavík
blaðið___________________________
Útgáfufélag: Ár og dagur ehf.
Stjórnarformaður: Sigurður G. Guðjónsson.
Ritstjóri: Karl Garðarsson.
LANDSBYGGÐIN OG
FLUTNINGSKOSTNAÐUR
Pað hefur væntanlega ekki farið framhjá neinum að verð á bens-
íni og oliu hefur hækkað jafnt og þétt að undanförnu og nú er
svo komið að verð á þessari nauðsynjavöru hefur aldrei fyrr ver-
ið jafn hátt hér á landi. Ástæðan er hækkandi heimsmarkaðsverð á olíu
og virðast allir hlutir hjálpast að í þeirri þróun, nú síðast fellibylurinn
Katrín sem kom olíuverði í áður óþekktar hæðir. Það hlýtur að teljast
undarlegt, og gagnrýnivert, að ríkissjóður skuli hagnast á þessari dap-
urlegu þróun. Þrátt fyrir að stærstur hluti skatta á eldsneyti sé í dag í
formi fastrar krónutölu er virðisaukaskattur á eldsneyti það ekki og
telur Félag íslenskra bifreiðaeigenda að tekjur ríkissjóðs í formi hærri
virðisaukaskatts á eldsneyti muni skila hundruð milljóna króna í tekj-
ur fyrir ríkiskassann á þessu ári einu.
Þessi þróun kemur við alla landsmenn en það er önnur hlið á þessu
máli sem hefur aðallega áhrif á þá sem kjósa að búa á landsbyggð-
inni. Undanfarin ár hafa strandsiglingar hér á landi nánast lagst
af. Ástæðan er einföld - flutningafyrirtækin þurftu að bregðast
við kröfum nútímans um hraðan og reglulegan flutning milli höf-
uðborgarinnar og hinna dreifðu byggða. Þetta var augljóslega gert
með því að færa flutninginn af sjó og yfir á vegi landsins. Þrátt fyr-
ir að þessi ákvörðun hafi verið gagnrýnd víða er ekki hægt að horfa
fram hjá henni. En ekki er við flutningafyrirtækin að sakast, íbúar
á Reyðarfirði, Isafirði og Hornafirði hafa augljóslega lítinn áhuga á
að bíða eftir vörunum sem þeir panta vikum og mánuðum saman.
Það sem vekur hins vegar áhyggjur eru þær upphæðir sem flutningur
innanlands kostar. Fyrirtæki á landsbyggðinni sem framleiða góða og
vandaða vöru á viðráðanlegu verði eru oft ekki samkeppnishæf í verði
vegna flutningskostnaðar. Dæmi eru um að flutningskostnaður nemi
um og yfir helmingi af kostnaði við að framleiða vöru og koma henni á
markað - og það þó að markaðurinn sé í Reykjavík. Það kostar að fly tja,
það er augljóst, en það er einnig ljóst að stór hluti af flutningskostnaði
liggur í innkaupum á eldsneyti. Með skattlagningu stjórnvalda hér á
landi á eldsneyti eru þeir því ekki einungis að leggja gríðarlega háan
skatt á bifreiðaeigendur - þeir eru líka að leggja gríðarlegar álögur á
hinar dreifðu byggðir hér á landi. 1 úttekt Blaðsins kemur í ljós að það
er ódýrara að flytja búslóð frá Reykjavík til Noregs heldur en frá Reykja-
vík til Fáskrúðsfjarðar (Guð hjálpi síðan þeim sem ætlar að flytja frá
Fáskrúðsfirði til Noregs). Einstaklingum sem flytja búslóð milli lands-
hluta blöskrar skiljanlega þessí gríðarlegi kostnaður - kostnaður sem
verslunaféígendur og atvinnurekendur á landsbyggðinni þurfa að
glíma við, og reikpa inn í daglegan rekstrarkostnað. Það er því eðlileg
krafa að stjórnvöld grípi inn í þegar eldsney ti hér á landi er orðið svona
hátt. Slíkt myndi á augabragði styrkja hinar dreifðu byggðir sem og
létta reksturinn á heimilum þessa lands. Það er dýrt að flytja vörur á
Islandi eins og dæmið um búslóðarflutninginn hér að ofan sannar.
Auglýsingastjóri: Steinn Kári Ragnarsson. Ritstjórn & auglýsingan Bæjarlind 14*16,201 Kópavogur.
Aðalsími: 510 3700. Símbréf á fréttadeild: 510.3701. Símbréf á auglýsingadeild: 5103711.
Netföng: vbl@vbl.is, frettir@vbl.is, auglysingar@vbl.is.
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins. Dreifing: íslandspóstur.
Sem kunnugt er
varð ekki sam-
komulag um
sameiginlegt
R-listaframboð í
Reykjavík. Eins og
við mátti búast eru
menn ekki á einu
máli um hvað varð
þess valdandi að
samkomulag náðist ekki. 1VG telja
menn að Samfylkingin hafi sýnt
Ögmundur
Jónasson