Fréttablaðið - 16.11.2012, Qupperneq 18

18 16. nóvember 2012 FÖSTUDAGUR
Aukið öryggi sjúklinga er gjarnan notað sem rök-
stuðningur fyrir kröfum um
aukið fjármagn í heilbrigðis-
þjónustuna. Vissulega er ástæða
til að heiðra vísindafólk og
starfsfólk sem leggur hart að
sér til að gera mannverunni
lífið bærilegra og skapa okkur
tækifæri til að sigrast á annars
óvægu hlutskipti lífsins. En öllu
þessu ágæta fólki getur orðið
á í starfi. Þá er mikilvægast
að vera tilbúinn að læra af því,
hafa hugrekki til að horfast í
augu við mistökin og gera nauð-
synlegar breytingar til að forð-
ast endurtekningar. Það má ekki
stinga hausnum í sandinn og
halda áfram eins og ekkert sé.
Það eitt veldur enn meiri þján-
ingu og tjóni. Mér finnst rétt
að rifja upp að allar líkur eru
á að rúmlega 200 einstaklingar
látist árlega vegna svonefndra
læknamistaka og þau munu
halda áfram að gerast þótt ný
tæki verði keypt og nýr spítali
byggður.
Ég mun taka tvö alvarleg og
raunveruleg dæmi hér á eftir
um úrelta og óeðlilega úrvinnslu
læknamistaka. Hætturnar leyn-
ast nefnilega í daglegum störf-
um, samskiptum, skráðum og
óskráðum verkferlum. Hús og
tæki gera ekki mistök. Traust-
ið á eigin þekkingu og reynslu
hefur blindað og blásið upp
marga starfsmenn heilbrigðis-
þjónustunnar svo þeir eru bæði
blindir og heyrnarlausir þegar
eitthvað út af ber.
Skilgreint lærdómaferli mis-
taka mundi klárlega gera heil-
brigðisþjónustuna betri en hún
er og gerir æðsta draum okkar,
þolenda mistaka, að veruleika.
Fyrir utan að ná heilsu á ný
eigum við einn draum: „Ég vil
bara að þau læri af þessu og allt
verði gert til að þetta endurtaki
sig ekki“.
Verandi sjálf hjúkrunar-
fræðingur veit ég líka að æðsti
draumur starfsmanns sem veld-
ur mistökum er: „Ég vil ekki
lenda í þessu aftur, ég vil að
skjólstæðingar mínir séu örugg-
ir.“ Hann vill vera áfram stoltur
af starfi sínu.
Flestir einsetja sér að gera
sitt besta og gæta þess að valda
engum tjóni. Það mistekst
stundum engu að síður. Til þess
að auka umferðaröryggi var
stofnuð óháð nefnd sem hefur
það hlutverk að draga fram
lærdóm af umferðarslysum og
allt hennar starf er opinbert
eins og sjá má á vef nefndar-
innar www.rnu.is. Sams konar
nefndir starfa vegna sjóslysa og
flugslysa. Meira að segja atvik
hjá lögreglunni eru rannsök-
uð af óháðum aðila. Þegar slys
verða inni á sjúkrahúsi gerist
ekkert. Ekkert kerfi fer í gang
til að tryggja lærdóm af slysum
þar. Málin eru þögguð niður og
þeir sem ábyrgð bera geta skýlt
sér á bak við persónuverndar-
lög. Rannsókn Landlæknis-
embættisins á kærum er ekki
rannsókn. Hún fer fram með
bréfaskriftum milli kollega,
lýtur nær eingöngu að læknis-
meðferð og erfitt er að sjá að sú
„rannsókn“ sé óháð og hlutlaus.
Lærdómur er aldrei dreginn
fram í dagsljósið né er krafist
úrbóta, því síður er þolandanum
bætt tjónið. Tökum nú dæmin.
Fyrir nokkrum dögum féll
dómur í Hæstarétti í máli
drengs á Akureyri sem hlaut
alvarlegan skaða við lækna-
mistök. Landlæknir og læknar
sjúkrahússins (FSA) höfnuðu
því að mistök hefðu verið gerð.
Dómurinn rannsakaði málið og
komst að annarri niðurstöðu en
landlæknir. Gríðarlegir fjár-
munir almennings hafa nú farið
í að reyna að réttlæta ranga nið-
urstöðu landlæknis sem í raun
rannsakaði aldrei málið.
Í febrúar 2001 leitaði ég á
bráðamóttöku barna við Hring-
braut með yngri son minn Jóel,
14 mánaða gamlan. Sú heim-
sókn endaði með andláti hans
tveimur dögum síðar. Harða
lífsbaráttan í kjölfarið skildi
ekki eftir orku til að kanna
grunsemdir mínar um mis-
tök fyrr en í ágúst 2010. Nú er
ár liðið síðan mistökin voru
viðurkennd af landlækni. Þá
neyddust stjórnendur LSH til að
biðjast afsökunar. Hversu sann-
færandi er slík afsökunarbeiðni
þegar engin merki um yfirbót
fylgir? Hvað finnst þér? „Við
höfum vonandi lært mikið“ var
svar stjórnenda.
Áskorun til þín
Kannski eigum við að hætta
að tala um „læknamistök“ því
það er ekki rétt að tengja svona
alvarlega hluti við eina starfs-
stétt. Við gætum t.d. farið að
tala um þjónustumistök í stað-
inn. Þetta er ekki einkamál eða
vandamál sem læknar einir geta
leyst. Klárlega þarf að koma
þessum málum upp á yfirborðið
líkt og gert er með umferðar-
slys, sjóslys og flugslys. Ég vil
leggja mitt af mörkum til að
sjá breytingar á þessu úrelta og
óréttláta kerfi og ef þú hefur
áhuga á taka þátt í því máttu
senda mér línu á netfangið aud-
bjorgreynis@gmail.com. Við
finnum leið í sameiningu til að
láta drauminn rætast.
Skaðleg heilbrigðisþjónusta
Jóhanna Sigurðardóttir hættir stjórnmálastörfum við lok kjör-
tímabilsins. Ferill hennar er merki-
legur og glæsilegur. Þegar frá líður
held ég að menn staldri ekki síst við
endurreisnina úr hruninu. Við það
erfiða forystuverk hefur Jóhanna
haft skýra sýn – sýn jafnaðarstefn-
unnar.
Strax var ljóst að velferðarþjón-
ustunni yrði hlíft eins og hægt var
við niðurskurði – öfugt við hörm-
ungar í ýmsum löndum sem lentu í
fjármagnskreppu um leið og Ísland.
Til að verja þá sem verst voru
staddir, en líka atvinnulífinu í hag.
Velferðarþjónusta og gott mennta-
kerfi er ekki lúxus sem menn geta
því aðeins leyft sér að það veiðist
vel og markaðir séu hagstæðir. Vel-
ferð og menntir eru lífsgæði – en
líka forsenda þess að atvinnufyrir-
tækin njóti heilbrigðra og hæfra
starfsmanna.
Það yrði að halda á floti sem
flestum fyrirtækjum, til þess að
tryggja samfellu í atvinnulífinu
og forðast himinhrópandi atvinnu-
leysi – þar komu meðal annars ráð
frá sænskum jafnaðarmönnum,
og ekki síður frá Finnum sem á
sínum tíma völdu vonda leið gjald-
þrotahrinu og fjöldaatvinnuleys-
is. Atvinnuleysið varð yfir 50% í
norðurhéruðum landsins með til-
heyrandi eymd og drunga.
Jóhanna og hennar fólk lögðu
líka áherslu á að hreinsa til í stjórn-
sýslunni og koma böndum á fjár-
málakerfið eftir átján ára græðgi-
svæðingu hægriaflanna. Undir
forystu Jóhönnu gáfu stjórnmála-
menn sérkjörnum fulltrúum þjóð-
arinnar svigrúm til að móta nýja
stjórnarskrá, sem um daginn sigldi
þöndum seglum gegnum þjóðarat-
kvæðagreiðslu.
Verk að vinna
Það hefur ekki allt tekist. Þar ber
meðal annars að nefna að þrátt
fyrir að hér hafi verið gert meira
en nokkurs staðar annars staðar í
okkar samtíma til að aðstoða fólk
í skuldavanda er víða mikill vandi
– einkum hjá lánsveðshópnum og
öðrum sem tóku verðtryggð lán rétt
fyrir hrun. Þar er verk að vinna.
Og víðar er verk að vinna – með
jafnaðarstefnuna að leiðarljósi. Við
þurfum að byggja upp velferðar-
þjónustuna að nýju – og virða þar
meðal annars rétt fólks á „þriðja
æviskeiðinu“.
Raunar í húsnæðismálunum yfir-
höfuð. Eftir sameiginlegt skipbrot
okkar í húsnæðisskuldunum – þótt
einstaklingarnir hafi sloppið misvel
eru í öllum fjölskyldum dæmi um
vanda, jafnvel neyð – er kominn
tími til að líta upp úr séreignarþrá-
kelkni og líta til annarra þjóða, svo
sem jafnaðarsamfélaganna á Norð-
urlöndum, eftir fyrirmyndum við
að koma þaki yfir höfuð nýjum kyn-
slóðum.
Margt bendir til þess að nú sé
að ljúka stóriðjuöldinni í íslenskri
atvinnusögu, rétt eins og skútuöldin
rann sitt skeið. Lítið er orðið eftir af
virkjanlegri vatnsorku og reynsla
liðinna ára sýnir að á jarðvarmann
er ekki að stóla. Sovésk einblíning á
orkuöflun og stóriðju sem bjargráð
er ekki vænleg til árangurs á 21.
öld. Nú þarf að sinna öðrum grein-
um í undirstöðunni: Velrekinni og
markvissri ferðaþjónustu, þekk-
ingargreinunum, nýsköpun í iðnaði,
sjávarútvegi og landbúnaði. Græna
hagkerfið er að koma – ef við kunn-
um að greiða því leið.
Til þess að ná árangri verðum
við að temja okkur aga í hagstjórn,
og við þurfum að losna við sífelldar
sveiflur og óróa. Til þess þurfum
við nána samvinnu við grannþjóð-
ir okkar, sem við höfum umgengist
í blíðu og stríðu í þúsund ár. Slíkt
samstarf hentar vel stoltri og sjálf-
ráða þjóð með góðan menningar-
arf og langa sköpunarhefð. Evrópa
endar hér, sagði Hannes Pétursson
nokkurn veginn í góðu kvæði. Ég
segi: Evrópa byrjar hér.
Evrópa, græn framtíð, betri vel-
ferðarþjónusta, almennileg hús-
næðisstefna, stjórnfesta hjá ríki og
sveitarfélögum, markaðurinn not-
aður sem þjónn en ekki hafður sem
húsbóndi. Þessi eru nokkur erindi
jafnaðarmanna á næstu árum – með
fordæmi Jóhönnu Sigurðardóttur í
farteskinu.
Undir merkjum
Jóhönnu
Í umræðu undanfarið um málefni hælisleitenda og fórnarlömb man-
sals hafa verið dregnir fram ýmsir
vankantar á þeim reglum sem nú
gilda um málaflokkinn. Þeir sem
til þekkja eru almennt sammála um
að íslensk stjórnvöld þurfi að koma
betur til móts við þá sem hingað
leita hælis undan stríðsátökum og
ofsóknum eða hafa jafnvel verið
seldir hingað mansali.
Í sumar kom út skýrsla nefndar
á vegum innanríkisráðuneytisins
sem fjallaði um málefni útlendinga
utan EES. Rauði krossinn á Íslandi
og Mannréttindaskrifstofa Íslands
fagna almennt tillögum nefndarinn-
ar sem taka að verulegu leyti tillit
til ábendinga og athugasemda sem
félögin hafa haldið á lofti.
Mannréttindaskrifstofan og
Rauði krossinn vilja sérstaklega
vekja athygli á mikilvægi þess að
innleidd verði í lög ákvæði sem
miða að því að hraða málsmeð-
ferð hælisumsókna og bæta hana.
Afgreiðsla umsókna um hæli ætti
að jafnaði ekki að taka lengri tíma
en þrjá mánuði. Þá þyrfti að vera
í lögum ákvæði um hámarksaf-
greiðslutíma umsókna enda hefur
langur afgreiðslutími hælisum-
sókna almennt afar slæm áhrif á
andlega og líkamlega heilsu hælis-
leitenda.
Brýnt er að komið verði á fót
sjálfstæðum og óhlutdrægum
úrskurðaraðila sem fari sjálfstætt
yfir synjanir Útlendingastofnunar
en ýmsar alþjóðastofnanir á sviði
mannréttinda hafa borið brigður
á núverandi fyrirkomulag þar sem
innanríkisráðuneytið fer yfir nei-
kvæðar ákvarðanir undirstofnunar
sinnar. Önnur hugsanleg leið væri
að hægt væri að kæra neikvæðar
ákvarðanir Útlendingastofnunar
beint til dómstóla. Þá er mikilvægt
að nýtt ákvæði í útlendingalögum
taki sérstaklega til þeirra hælis-
leitenda sem eru í mjög viðkvæmri
stöðu og að réttindi barna verði
styrkt verulega með nýjum máls-
meðferðarreglum. Einnig er afar
mikilvægt að tryggja frekar í
lögum réttaröryggi útlendinga
utan EES-svæðisins á Íslandi og
fjölskyldna þeirra, s.s. hvað varð-
ar jöfnun réttindasöfnunar meðal
dvalarleyfisflokka og heildstætt
mat á högum útlendings sem sækir
um dvalarleyfi á grundvelli sér-
stakra tengsla við landið.
Rauði krossinn og Mannrétt-
indaskrifstofan telja sérstaklega
mikilvæga tillögu sem sett er fram
í skýrslunni um að lögfest verði
sú meginregla að flóttamönnum
og hælisleitendum sé ekki refsað
fyrir að framvísa fölsuðum skil-
ríkjum við komuna til Íslands. Það
er afar íþyngjandi fyrir flóttamann
að hefja nýtt líf í landinu með fjár-
sekt og dóm á bakinu og stangast í
ofanálag mögulega á við alþjóðleg-
ar skuldbindingar íslenska ríkisins.
Almennt eru tillögur nefndar-
innar, og þær sem hér hafa verið
tíundaðar, til þess fallnar að styrkja
mannréttindi ásamt því að auka
réttaröryggi og velferð einstaklinga
sem hér óska hælis eða eru staddir
á landinu. Rauði krossinn og Mann-
réttindaskrifstofan binda því vonir
við að frumvarp til breytinga eða
nýrra laga um útlendinga verði lagt
fram á Alþingi á næstu vikum.
Mikilvægt að hælis-
leitendum sé ekki refsað
Nú er það að ganga eftir sem sjómenn óttuðust í vor, þ.e.
að krafa ætti eftir að koma fram
um að laun þeirra yrðu lækkuð.
Þetta ætti þó ekki að koma neinum
á óvart. Í sérfræðiáliti, sem ríkis-
stjórnin kallaði sjálf eftir, sagði
m.a.: „Umfangsmikil skattlagn-
ing rentu mun LÆKKA laun sjó-
manna.“ Svo mörg voru þau orð um
áhrif frumvarps um stórhækkuð
veiðigjöld á laun sjómanna.
Steingrímur J. hefur lofað því
fjálglega að sjómenn muni ekki
þurfa að taka á sig veiðigjöld-
in. Þetta er sami Steingrímur og
tók sjómannaafsláttinn af þeim
með loðnum yfirlýsingum um að
kannski, ef til vill, hugsanlega,
einhvern tíma þegar kæmi betri tíð
væri mögulegt að þeir nytu afslátt-
arins aftur. Það verður hins vegar
ekki á meðan þessi ríkisstjórn er
við völd. Málið er að enginn tekur
lengur mark á orðum Steingríms
því allir vita orðið fyrir hvað J-ið í
millinafninu hans stendur.
Rætinn málflutningur
Fáar starfsstéttir hafa mátt sitja
undir jafn rætnum málflutn-
ingi af hálfu stjórnvalda og sjó-
menn. Þegar er farið að svíða
undan veiðigjöldunum – eins og
fréttir að undanförnu vitna best
um – og nú hafa útgerðarmenn
verið þvingaðir í hlutverk böð-
ulsins gagnvart sjómönnum. Um
leið hvítþvo stjórnvöld hendur
sínar af því að ráðast að kjörum
sjómanna og skella skuldinni á
útgerðarmenn.
Allir, sem hafa kynnt sér áhrif
stórhækkaðra veiðigjalda, vita að
þau munu leiða til þess að útgerð-
um og skipum fækkar og að sjó-
mönnum fækkar um leið. Skatt-
lagningunni verður ekki mætt
nema með hagræðingu og niður-
skurði útgjalda. Þar gilda sömu
lögmál og hjá almenningi eftir
fall bankanna, hver er sjálfum
sér næstur.
Lýðskruminu engin takmörk sett?
Á sama tíma og ráðist er að kjörum
þeirra sem hafa gert sjómennsku
að starfsvettvangi sínum stæra
stjórnvöld sig af því að hafa veitt
hundruðum hobbýkarla atvinnu
við strandveiðar í nokkra daga í
mánuði yfir hásumarið. Finnst
stjórnvöldum það þess virði að
fórna rótgrónum útgerðarfyrir-
tækjum og störfum atvinnusjó-
manna á altari tækifærismennsk-
unnar? Eru lýðskruminu engin
takmörk sett?
Launalækkun er í
boði ríkisstjórnar
Heilbrigðismál
Auðbjörg
Reynisdóttir
hjúkrunarfræðingur
Sjávarútvegsmál
Páll
Steingrímsson
sjómaður
Efnahagsmál
Mörður
Árnason
alþingismaður
Mannréttindi
Kristján
Sturluson
framkvæmdastjóri
Rauða krossins á Íslandi
Margrét
Steinarsdóttir
framkvæmdastjóri
Mannréttindaskrifstofu
Íslands
Skilgreint lærdómaferli mistaka mundi
klárlega gera heilbrigðisþjónustuna betri
en hún er og gerir æðsta draum okkar,
þolenda mistaka, að veruleika. Fyrir utan að ná
heilsu á ný eigum við einn draum: Ég vil bara að þau
læri af þessu og allt verði gert til að þetta endurtaki
sig ekki.
Rauði krossinn
og Mannrétt-
indaskrifstofan binda því
vonir við að frumvarp til
breytinga eða nýrra laga
um útlendinga verði lagt
fram á Alþingi á næstu
vikum.