Vísbending - 02.11.2009, Blaðsíða 2

ISBENDING
Stighækkandi tekjuskattur
óheppilegur
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson
Prófessor
Forystumenn núverandi stjórnar-
flokka tala um að taka upp
stighækkandi tekjuskatt. Þetta er
skattur, þar sem menn greiða því hærra
hlutfall tekna sinna sem tekjurnar eru
hærri. Maður með 200 þúsund krónur
í mánaðartekjur greiðir til dæmis 20%,
maður með 300 þúsund 25% og svo
framvegis. Auðvitað er líka til stiglækkandi
tekjuskattur, og tíðkast hann enn sums
staðar (til dæmis í sumum kantónum Sviss,
þar sem erlendir auðmenn, sem setjast
vilja þar að, geta samið um skattgreiðslur
sínar). Andstæða stighækkandi tekjuskatts
er flatur skattur. Þá greiða menn sama
hlutfall af tekjum sínum, hverjar sem
þær eru. Fjármagnstekjuskattur á Islandi
var fram á síðastliðið sumar til dæmis
flatur 10% skattur á fjármagnstekjur.
Fyrirtækjaskattur er flatur 15% skattur á
hreinar tekjur íyrirtækisins.
Það er tilefni til að rifja upp, hvers
vegna flestir sérfræðingar um skattamál
eru andvígir slíkum skatti. Fyrst er þess að
geta, að ekki er allt sem sýnist um hann.
Islendingar búa við há skattleysismörk,
um 113 þúsund krónur á mánuði, og
eftir það greiða venjulegir launþegar um
37% af tekjum sínum í tekjuskatt. Þetta
sést á 1. mynd. Þetta er því flatur skattur
að nokkru leyti (þegar komið er yfir 113
þúsund krónurnar). En hann er auðvitað
stighækkandi að öðru leyti: Maður með
100 þúsund króna mánaðartekjur greiðir
0% af tekjum sínum í skatt, maður með
200 þúsund greiðir 16%, maður með 300
þúsund greiðir 23% og svo áfram. Eftir
því sem tekjurnar hækka, greiða menn
vegna hinna háu skattleysismarka hærra
hlutfall af tekjum sínum í skatt.
Skattbyrði hópa
Mörgum hefur líka sést yfir annað.
Hér hefur aðeins verið rætt um verga
skattbyrði: Þetta er það, sem menn greiða
til ríkisins. Hversu mikil er skattbyrði
ólíka hópa, þegar tekið er tillit til greiðslna
og þjónustu ríkisins við þá? Hver er
með öðrum skattbyrðin, þegar greiðslur
(eða ígildi þeirra) frá ríkinu hafa verið
dregnar frá greiðslum til ríkisins? Eins og
dr. Ragnar Árnason prófessor bendir á,
má gera ráð fyrir, að ríkið greiði svipaða
upphæð (eða ígildi hennar) til allra
skattgreiðenda óháð tekjum. Efnamenn
njóta að vísu í meira mæli löggæslu og
landvarna, af því að þeir hafa meira að
vernda, en fátækt fólk fær hærri bætur
og nýtur eflaust frekar niðurgreiddrar
þjónustu (þótt neytendur margvíslegrar
þjónustu, til dæmis synfóníutónleika og
háskólafýrirlestra, séu raunar sennilega
frekar tekjuháir).
Á 2. mynd er sýnt, hvernig hrein
skattbyrði skiptist hlutfallslega á ólíka
tekjuhópa í skattkerfi eins og hinu
íslenska, þar sem skattleysismörk eru við
113 þúsund krónur og lagður 37% flatur
tekjuskattur á tekjur ofan þeirra marka.
Gert er ráð fýrir, að greiðslur frá ríkinu séu
75 þúsund krónur á hvern skattgreiðanda.
Sjá má af 2. mynd, að þessi flati vergi
tekjuskattur er talsvert stighækkandi sem
hreinn tekjuskattur. Þeir, sem eru undir
300 þúsund krónum á mánuði, greiða
minna til ríkisins en þeir fá frá því (þeir
eru hreinir þiggjendur). Fyrir tekjuhópana
ofan við það hækkar hlutfallið smám
saman og er meira en 20% fýrir þá, sem
hafa 750 þúsund króna mánaðartekjur.
Einn stuðningsmaður stighækkandi
tekjuskatts, Indriði H. Þorláksson,
fýrrverandi ríkisskattstjóri og núverandi
aðstoðarmaður fjármálaráðherra, heldur
því fram, að Adam Smith hafi aðhyllst
slíkan skatt. En það er hæpið, eins og sést
af ummælum Smiths í V. bók AuSlegSar
þjóSanna frá 1776. Þar segir hann, að
borgararnir eigi að leggja fé til ríkisins „í
hlutfalli við tekjur". Augljóst er, að hann
á þar við flatan (proportional) tekjuskatt,
ekki stighækkandi (progressive). Hann
segir að vísu síðar í sömu bók ekki
óskynsamlegt, að efnafólk leggi meira af
mörkum hlutfallslega en aðrir, en með því
er hann að rökstyðja skatt á munaðarvöru,
sem lendir eðli málsins samkvæmt frekar á
efnafólki en öðrum. Þótt Adam Smith sé
því ekki skoðanabróðir Indriða, á hann
sér samherja, Karl Marx. Annað atriðið
í upptalningu þeirra Marx og Engels í
Kommúnistaávarpinu 1848 á brýnustu
ráðstöfunum kommúnista var: „Háir og
stighækkandi skattar.“
Rök á móti
Hvaða rök eru síðan gegn því að ganga
lengra en nú þegar er gert á íslandi, þar
sem hinn flati skattur á tekjur ofan
ákveðinna marka er í raun stighækkandi
skattur? Hér skulu nefnd þrenn hagnýt
rök gegn stighækkandi tekjuskatti. I fýrsta
Iagi flækir slíkur skattur alla skattlagningu.
Ef einstaklingar í sömu fjölskyldu þurfa
að greiða 40% skatt af háum tekjum, en
aðeins 20% af lágum tekjum, þá munu
þeir skipta tekjum sínum upp á milli
sín, maðurinn til dæmis telja tekjur fram
á konuna og börnin í stað þess að skýra
satt og rétt frá. Menn munu líka reyna
að skipta tekjum sínum milli ára, svo að
eitt árið, þegar þær eru óvenjuháar, lendi
Mynd 1: Flatur 37% tekjuskattur með 113
þús. kr. skattleysismörkum
2 VÍSBENDING • 43. TBL. 2 0 0 9