Vísbending - 02.11.2009, Síða 3

Mynd 2: Flatur vergur skattur =
stighækkandi hreinn skattur
Hrein skattbyröi
þeir ekki í hærra skattþrepi. Hið sama
er að segja um fyrirtæki. Orka þeirra fer
ekki í að skapa verðmæti, heldur í að
skipta tekjuöflun sinni milli einstaklinga,
fyrirtækja og tímabila í því skyni að komast
á lægra skattþrep.
I öðru lagi stuðlar það að ábyrgðarleysi,
þegar einn fjölmennur og öflugur hópur
fær að leggja þyngri skattbyrðar á aðra
fámennari hópa en hann ber sjálfur.
Þetta gerist til dæmis, þegar meirihlutinn
ákveður, að meðallaun og laun neðan
við þau beri 20% skatt, en hærri laun
40% skatt. Það er ekki sami hópur, sem
ákveður skattgreiðslurnar og verður fyrir
þeim. Bandaríski skattasérfræðingurinn
James M. Buchanan, Nóbelsverðlaunahafi
í hagfræði, segir, að skattar séu þá og því
aðeins réttlátir, að allir geti sætt sig við
þá, en einn hópur neyði þeim ekki upp á
aðra.
I þriðja lagi dregur úr vinnufysi við
stighækkandi tekjuskatt. Menn verða ef
til vill ekki latari, en þeir velja sér frekar
óskattlagða starfsemi en skattlagða. Þeir
hörfa út af hinum skipulagða og skattlagða
vinnumarkaði. Ein afleiðingin verður, að
skattstofninn minnkar, svo að skatttekjur
ríkisins af tekjuskatti geta jafnvel lækkað,
þótt skatthlutfallið sé hækkað. Bandaríski
hagfræðingurinnogNóbelsverðlaunahafmn
Edward S. Prescott hefur sýnt fram á sterk
öfug tengsl vinnufysi og skattheimtu, þótt
það væri efni í aðra grein að ræða um
niðurstöður hans.
Flatur skattur
Sumar óæskilegar afleiðingar hás jaðar-
skatts á tekjur liggja þó ekki í augum
uppi, til dæmis sú að hann takmarkar hina
hagkvæmu verkaskiptingu milli manna.
Ef tekjuskattur er flatur, til dæmis 30%,
þá breytir engu, hvernig lögfræðingur og
smiður skipta með sér verkum. Þeir greiða
báðir sama hlutfall af tekjum sínum í skatt.
En ef tekjuskatturinn er stighækkandi,
20% af dagvinnu (meðaltekjum) og 40%
af aukavinnu (háum tekjum), þá borgar
sig frekar fyrir lögfræðinginn að sinna
nauðsynlegu viðhaldi heima hjá sér en
vinna sjálfur lengur og greiða smiðnum
fyrir það, sem smiðurinn kann betur til
verka í en hann sjálfur. Hann greiðir 40%
af aukavinnu sinni, en smiðurinn 20% af
vinnu sinni.
Svipað er að segja um framkvæmda-
menn. Þeir verða tregari til að taka
áhættu við stighækkandi tekjuskatt. Þetta
sést af einföldu dæmi. Setjum svo, að
framkvæmdamaður sé á því skattþrepi,
að hann greiði 30% af tekjum sínum
í skatt. Hann á eina milljón króna,
sem hann ætlar að fjárfesta. Hann
veit um fjárfestingu, sem hann telur
helmingslíkur á, að heppnist. Ef hún
heppnast, þá græðir hann aðra milljón
og flyst á hærra skattþrep, svo að hann
greiðir 50% gróðans í tekjuskatt. Ef
fjárfestingin misheppnast, þá tapar hann
fénu og situr kyrr á sínu fyrra skattþrepi
eða lækkar jafnvel um skattþrep. Eftir
skatt getur hann með öðrum orðum
grætt 500 þúsund krónur eða tapað 700
þúsund á fjárfestingu, sem helmingslíkur
eru á, að heppnist. Með stighækkandi
tekjuskatt er þungt lóð Iagt öðrum megin
á vogarskálina. U
jramhald afbls. 1
Þróunin á þroskuðum
markaði
Ef litið er á V/H-hlutfall í mjög langan
tíma miðað við S&P vísitöluna í
Bandaríkjunum kemur í ljós að mark-
aðurinn sveiflast mjög mikið (sjá mynd).
Eftir því sem hlutfallið er hærra er hættan
meiri á því að verð hlutabréfa falli mikið.
Þetta gerðist í dot.com-bólunni svonefndu
um aldamótin 2000 og í hruninu mikla
árið 1929. Síðastliðin ár var hlutfallið
nálægt 30 sem er hættumerki. Við hrunið
lækkaði það niður í 13,4, en hefur nú
hækkað á ný og var komið yfir 20 þann
15. október. Síðan hefur verð lækkað
aðeins. Meðfylgjandi mynd sýnir hlutfallið
allt frá árinu 1871. Það var óvenjulágt
árið 1982 og þegar eftirspurn jókst í
kjölfar skattalækkana Reagans hækkaði
hlutabréfaverð mikið.
Verðið var líklega eðlilegt um 1990,
en hélt áfram að hækka næstu tíu árin,
þrátt fyrir að augljóst væri að hagnaður
stæði ekki undir svo háu verði. Það sem
hélt verðinu uppi voru væntingar um
að verðið myndi halda áfram að hækka.
Myndin bendir til þess að verðið nú
sé hátt, en það er ekki þar með sagt að
hlutabréfaverð lækki á næstunni. Flest
bendir til þess að hagnaður aukist, þannig
að jafnvel þó að V/H-hlutfall stæði í
stað myndi verð hlutabréfa hækka. Þó er
líklegra að hlutabréfavísitalan haldi sig
nálægt núverandi stöðu og V/H-hlutfallið
lækki á næstunni.
Dæmi af íslandi
Fram kom í Morgunblaðinu 2.11. að
félagið 1998 ehf. skuldar Nýja Kaup-
þingi 48 milljarða króna, skuld sem varð
til þegar félagið keypti Haga af Baugi á
síðasta ári. Miðað við V/H-gildið 15
ætti hagnaður Haga eftir skatta að nema
3,2 milljörðum króna. I raun mun
þó hagnaður hafa verið miklu minni.
Kunnugir telja að 700 milljónir gætu
verið nærri lagi. Því væri raunverulegt
verðmæti fyrirtækisins nær 10 milljörðum
en 48. Sagt er í frétt Morgunblaðsins að
1998 ehf. hafi nokkrar vikur til að koma
með fjárframlag upp á 5-7 milljarða kr.
inn í félagið til að geta haldið yfirráðum
í Högum. Miðað við það sem að framan
er sagt er það ekki fráleitt miðað við
verðmat Vísbendingar á fyrirtækinu
(miðað við afar litlar upplýsingar).
Umræðan snýst reyndar ekki um verðið
heldur hvort eðlilegt sé að núverandi
eigendur haldi fyrirtækinu eftir afskrifir
skulda, sem blasa við. ea
VÍSBENDING • 43. TBL. 2 0 0 9 3