Læknablaðið - 01.09.1919, Blaðsíða 8

134
LÆKNABLAÐIÐ
Berklasmitun og berklaveiki.
í „Zeitschrift fiir árztliche Fortbildung, nr. 5, 1914, er fyrirlestur eftir
próf. Hamburger í Wien, um skoöun nútímalækna á berklum og kirtla-
veiki. Af því mér þótti lesturinn góður, og efast um, aö nema fáir kollegar
hafi gefið honum gaum, skal eg gefa útdrátt úr honum.
Hamburger segir: Sennilega fá allir einhverntíma berkla; allir smit-
ast; en aS eins minni hlutinn sem v e i k i s t.
Berklaveikin er aS sumu leyti lík syfilis. T. d. í þessu. Báöum fylgir
frumsæri (primæraffekt) meS eitlabólgu, báSum fylgir ónæmi gegn nýrri
smitun og hins vegar tilhneiging til afturkasta; og loks má cins skifta
berklaveikinni í þrjú stig, eins og syfilis.
ÞaS er engum vafa bundiS, aS berklasóttkveikjan kemur til leiSar ónæmi
i líkamanum, meS myndun mótefna (antikörper) í blóSinu. Þetta má sýna
meS dýratilraunum. Ef aS eins fáum bakteríum er spýtt inn í guinea-grís,
veikist hann annaö hvort ekki, eSa þá þannig, aö eftir 1—3 vikur keniur
berkill þar sem spýtt var og eitlar bólgna í grendinni — og þetta batnar.
En ef löngu seinna er spýtt inn á sama staö, roönar strax og bólgnar hör-
undiö töluvert, en þetta hverfur eftir nokkra daga. Enginn berkill mynd-
ast né eitlabólga, og dýriö veikist ekki. En ef a)t of miklu er spýtt inn
beint í blóSiS eöa lífholiö, þá drepst dýriö eftir örstuttan tíma, eins og af
eitrun (anafylaxi).
í MiS-Evrópu heldur H. aS í 98% berklaveikra séu lungun sýkt, og
hann heldur, aö langoftast sýkist menn af öndunarúöa út úr sjúklingum.
Rannsóknir hafa sýnt, að tuberkúlín hrífur aS eins á 1% barna á 1. ári.
10% á 2. ári, 25% á 3. ári, 50% á 5.—6. ári, 75% á 7.—10. ári og 95% á
þroskaaldri.
H. heldur því fram, aS öll börn, sem veröi fyrir smitun á 1. ári vei k-
i s t, færri á 2. ári, enn færri á 3.—4. ári, og eftir 5. áriö verSi ekki vart
viö nein veikindi af frumsmituninni. M. ö. o., því eldri sem manneskjan
verður, þess o f t a r þarf hún aS smitast, til aö veikjast, og þess meira
þarf af sóttkveikjum til ]iess aö þær valdi tjóni. En sá, sem smitaöur er
orSinn og geymir inniluktar bakteríur (honum virðist batnaö, en þaö er
ekki fullur bati), getur veikst aftur, ef innilokuðu bakteríurnar brjótast
út og smita likamann á ný. Venjan verSur sú, aö ítrekuS smitun leiSir
til vaxandi ónæmi. MaSur, sem smitaöur er orSinn, veröur mjög viðkvæm-
ur fyrir berklaeitri, hvort sem hann veröur fyrir áhrifum lifandi sótt-
kveikja eöa dauöra, eSa seySinu af þeim (túberkúlini). TúberkúlíniS er
þvi ágætur mælir þess ónæmis, sem likaminn hefir fengiS. Þvi meira
ónærni, ]iess sterkar hrífur túberkúlíniö. En séu áhrifin dauf, er ónæmið
ekki fullkomiS. Pirquet hefur.sýnt, aS túberkúlín hrífur lítiS í mislinga-
sjúklingi. Þess vegna fá svo margir tæringu upp úr mislingum. Hann
heldur, aS fyrir veiklun af völdum mislingaeitursins losni liakteriur úr
iæSingi og endursmiti líkamann. Og Pirquet trúir því, að í hvert skifti
sem berklar taka sig upp í einhverjum, þá sé þar á undan gengiS tímabil
sem líkamann hefir vantaS getuna til aö taka viöbragS móti túberkúlíni
eöa sóttkveikjum (þ. e. reagera á móti þeim — á vondri íslensku).