Læknablaðið - 01.11.1938, Qupperneq 5

LÆKNAB LAÐ IÐ
99
arforði slímhúSarinnar vera heppi-
legur fyrir hreiðrun eggsins, og því
hafa menn kalla'ð þetta sekretions-
tímabil prœgravida skciðið.
Frjóvgist konan, ummyndast
slímhúðin og verður að dccidna gra-
viditatis, en frjóvgist hún ekki,
rýrnar þessi prægravida slímhúð,
það verður invasion af leucocytum
i hana, kjarnar kirtilfrumanna detta
í sundur eða leysast upp, það opn-
ast kapillærur og funktionalis des-
qvamerast smátt og smátt. Það kem-
ur blæðing, mcnstruation. Þetta er
mcnstruationsskciðið. — Svo er mál
með vexti, að menstruationsblæð-
ingin er ekki blæðing per diapede-
sin, heldur blæðir i gegn um opn-
aðar æðar á desqvamationssvæðinu.
Hið eina, sem getur fært manni
heim sanninn um, að um menstrua-
tionsblæðingu sé að ræða, er það,
að histologisk rannsókn leiði í ljós,
að tjásur af prægravid slímhúð séu
í blóðinu. Þetta hefir mjög niikla
þýðingu, þegar um er að ræða hvort
blæðing, orsökuð af hormonpræ-
parötum, sé menses eða ekki.
Alenses vara að öllurti jafnaði í
4—5 daga (menstruationsskeið ute-
rin-slímhúðarinnar). Hæmostase
verður á svipaðan hátt og hæmo-
stase post partum. Rytmiskir sam-
drættir í legvöðvunum, aukinn ton-
us í honum; við það minkar blóð-
sókn að endómetríinu; samtímis
minkar lika cavum uteri, sárfletirn-
ir leggjast hver að öðrunt og æð-
arnar komprimerast. Loks epithe-
lialiserast legholið frá kirtlunum, og
er þá menstruationinni lokið eftir
vikuna, eða í hæsta lagi 8 daga, og
hefst þá nýtt proliferationstímabil.
Wienarmennirnir Hitschmann og
Adler lýstu þessum lögmálsljundnu
breytingum, sem eiga sér stað í
endómetríinu og taka 4 vikur (28
daga). Það var 1907 og 1908. Síð-
ar sýndu þeir Robert Mayer og Ro-
bert Schröder fram á, að þessir
tveir cyklusar, uterin-cyklusinn og
ovariali cyklusinn, svara nákvæm-
lega hvor til annars, þannig, að pro-
liferationsskeið endometríisins svar-
ar til þroskunarskeiðs follikulsins
í ovariinu, sekretionsskeið endo-
metriisins til corpus luteum-skeiðs-
ins í ovaríinu og að menstruations-
skeiðið hefst um leið og corpus lute-
um fer að hrörna. Þessi paralellism-
us er svo áreiðanlegur, að histolog-
arnir leika sér að því að segja til
um það, á hvaða skeiði i cyklus
sínum ovaríið er, er þeir hafa skoð-
að stykki úr endometríinu.
Orsökin til þessa parallellismus-
ar er, eins og eg liefi tekið fram,
sú, að ovariið stjórnar breytingun-
um í endometriinu með hormónum
sínum. Östrinið, folliculus-hormon-
ið, veldur proliferationsskeiðinu,
corjuis luteum-hormonið sekretions-
skeiðinu og minkun þeirra áhrifa
eða corpus luteum eyðingin men-
struationsskeiðinu. Það er því ovari-
al-cyklusinn, sem er dominerandi,
en uterini-cyklusinn dependerar af
honum.
Þá kemur spurningin um það,
hvað valdi ovarial-cyklusinum, hvort
orsökin til hans sé í egginu sjálfu.
Þetta er talsvert umþráttað efni.
Það eru margir, sem hafa haldið
því fram — einkum Þjóðverjar.
Það er „das Primat der Eizelle",
sem þeir hafa haldið fram, þ. e. a.
s. að það sé eggið sjálft, sem valdi
þroskun á folliculus, valdi ])ví, að
hann brestur, að corpus luteum
myndast, — corpus luteum, sem
deyr og hverfur, ef eggið ekki
frjóvgast, en lifir áfram sem corp-
us luteum graviditatis, ef eggið nær
að frjóvgast.
Á síðari árum hefir Westman
í Lundi sýnt fram á, með dýratil-
raunum, að ólíklegt sé, að nokkur
hormonal áhrif stafi frá ófrjóvg-