Læknablaðið - 15.03.1980, Blaðsíða 13

LÆKNABLADID
45
Etiologia pessara sjúkdóma er enn ókunn,
en flestir virðast sammála um, að hún sé háð
umhverfismálum og þar sem neytt er trefjaríkr-
ar fæðu og þar sem gegnumferðartími (passa-
ge) er hraður, virðast vera mun færri tilfelli og
um lægri tíðni að ræða.
Milli kynja virðist sjúkdómurinn nokkuð
jafn og hvað aldur varðar, virðast flest tilfelli
finnast í sjúklingum um eða yfir 60 ára aldur.
Þó ber að hafa í huga, að sjúkdómurinn kemur
fyrir í mun yngra fólki og hefur jafnvel fundist
í börnum og unglingum.
Flest æxlin virðast sitja í neðri hluta ristils
og í endaparmi og ber að undirstrika, að yfir
helming peirra má ná með fingri eða rectosco-
pi. Greining verður best gerð á hefðbundinn
hátt með ristilmyndatöku og rectoscopi.
Einkennin eru pví miður mjög væg eða
jafnvel engin í byrjun og fyrstu einkenni oftast
almenn, svo sem magnleysi, preyta, lystarleysi
og pyngdartap. Breytingar á hægðavenjum og
blóð í hægðum skyldi alltaf athuga rækilega
með tilliti til pessa sjúkdóms.
Hvað aðgerðum viðvíkur, er rétt að benda
á nauðsyn radikalitets, og er mest tíðkað
hemicolektomiur, eða miðhlutun, og einnig
ættu menn að velta fyrir sér »no-touch«
aðferð Turnbulls. Við krabbamein í endaparmi
er hin sígilda Miles-aðferð algengust, pegar
um lágt sitjandi æxli er að ræða, en fremri
resektion kemur vel til greina við hærra
sitjandi æxli. Góð regla er kannske, að pegar
vel næst til æxlis með fingri, sé vafasamt að
reyna fremri resektion. Við krabbamein í
endaparmi má einnig reyna hringvöðva-spar-
andi aðgerðir með svokallaðri »pull through«
aðferð, einnig kennd við Loyd Davies. Má
einnig nefna geislameðferð og pá einkum hina
athyglisverðu aðferð Papillon í Frakklandi (7)
og síðast lyfjameðferð (cytostatica).
Undirbúningur er mikilvægur og beinist
fremst að vörnum gegn fylgikvillum, svo sem
sýkingu. Vökvagjöf par sem tillit er tekið til
orku, vatns- og saltparfar ásamt vítamínum og
sporefnum, ristilhreinsun með tvegga daga
úrgangslausu fæði og ristilhreinsun með stól-
pípugjöf fyrir aðgerð. Til varnar sýkingu
gefum við sýklalyf strax fyrir og undir aðgerð
og notum til pess penicillin (Imacillin) og
metronidazol (Flagyl).
Eftirmeðferð er mjög mikilvæg, bæði frá
líkamlegu og sálarlegu sjónarmiði og senni-
lega rétt að sjá pessa sjúklinga að minnsta
kosti á priggja mánaða fresti, fyrsta árið eftir
aðgerð, par eð flest recidiv koma innan eins
árs og næstum öll eru til staðar innan tveggja
ára. Pegar frá líður er sú regla hér að sjá pessa
sjúklinga að minnsta kosti árlega og pá með
samtímis ristilmyndatöku og blóðprófum
ásamt CEA. Hvað fjarlægum meinvörpum í
lifur og lungum viðvíkur, eru vissir möguleikar
til bóta.
Arangri meðferðar virðist pví miður lítið
hafa fleygt fram síðustu áratugi og er 5 ára
lifslengd pessara sjúklinga hvað viðvíkur
krabbameini í ristli, milli 30 og 40 % og krabba-
meini í endaparmi nokkuð betri. Vissir höfundar
hafa pó sýnt fram á betri árangur.
LOKAORÐ
Sennilegt er að mörgum peim sem lesið hafa
pessar línur, finnist nokkuð langt mál og
mörgum mun kannske pykja ónáknæmni
gæta. Ljóst má pó vera, að mjög erfitt er að
sigla milli skers og báru í pessum efnum og oft
erfitt að finna yfirlitsgreinar um pessi efni, en
peim mun meir af skrifum um einstaka pætti
pess.
Þeim sem ítarlega vilja kynna sér pessa
hluti frá öllum sjónarmiðum, sem fram koma í
grein minni, og einnig pví, sem tekið er upp í
yfirlitsgrein, skal bent á bók Golighers, par
sem um 350 blaðsíðum er varið til peirra hluta.
Ég vil pakka stúdentunum Ingrid Augusts-
son og Berit Berne, sem störfuðu við hand-
læknisdeild Regionssjúkrahússins í Örebro,
pegar pessi athugun var gerð, fyrir hjálp við
söfnum gagna og úrvinnslu. Ég pakka einnig
vini mínum, Gunnari Wickbom aðstoðaryfir-
lækni, fyrir hvatningar og ábendingar um pessi
skrif.
SUMMARY
The author gives an account of 113 cases of colo-
rectal cancer at the surgical department of Örebro
County Hospital, Sweden, all new cases found 1965
and 1970. In the article a comparison is made with
some other reports of colorectal cancers in the littera-
ture, to see if the behaviour of the disease or the
treatment results are different. We found that
morphology and pathology is almost the same, but
the incidence differs in the way that Sweden has one
of the highest incidence in the world and twice as
high as in Iceland. In Örebro the operative deaths
were 17 % and five years survival, 30 % for colon
cancer and 34 % for rectal cancer. It seems that the
treatment of the disease has not improved much in
the last 30 to 40 years.