Hagtíðindi - 01.10.1986, Qupperneq 23

1986
Sveitarstjórnarkosningar 1986.
259
Ný sveitarstjómarlög, nr. 8/1986, voru gefin
út 18. apríl í vor. Koma þau í stað sveitarstjómar-
laga nr. 58/1961 með áorðnum breytingum, laga
um sveitarstjómarkosningar nr. 5/1962 með
áorðnum breytingum, og laga um sameiningu
sveitarfélaga nr. 70/1970.
Tveir kaflar laganna tóku strax gildi, en í þeim
eru almenn ákvæði og ákvæði um kosningu
sveitarstjóma. Aðrir kaflar tóku gildi þegar að
loknum almennum sveitarstjómarkosningum
1986, nema kaflinn um fjármál sveitarfélaga, en
hann tekur gildi um áramótin næstu. Vegna þess
hve skammt var í nýjar sveitarstjómarkosningar
þegar lögin vom sett, en þær höfðu síðast farið
fram vorið 1982, vom í þeim sérstök ákvasði um
það hvenær sveitarstjómarkosningar 1986 fæm
fram. Kosningartíminn er meðal þeirra atriða,
sem nýju lögin eiga eftir að breyta.
Eftir lögunum frá 1961 var kosið til
sveitarstjómar í kaupstöðum og þeim hreppum,
þar sem fúllir 3/4 fbúanna búa í kauptúni
(,Jcauptúnahreppum“), síðasta sunnudag í maí-
mánuði sem ekki bar upp á hvítasunnu, en í
öðmm hreppum sfðasta sunnudag í júní. Með
lögum nr. 9/1982, sem komu til ffamkvæmda þá
um vorið, var kosningardagur færður frá
sunnudegi til laugardags á sama tíma, og skyldi
hann á sama hátt ekki bera upp á aðfangadag
hvítasunnu.
Samkvæmt ákvæðum til bráðabirgða í lögum
nr. 8/1986 giltí fyiri skipan á þessu f ár, að öðm
leyti en því að þar sem annars hefði verið kosið
síðasta laugardag í júní skyldi nú kosið laugar-
daginn 14. júní. I kaupstöðum og kauptúna-
hreppum var kosið laugardaginn 31. maí.
Framvegis á að kjósa alls staðar á sama tíma,
síðasta laugardag í maímánuði sem ekki ber upp á
aðfangadag hvítasunnu, en heimilt er að fresta
kosningu í sveitarfélögum þar sem færri en 3/4
hlutar fbúanna em búsettir í kauptúni, til annars
laugardags í júní. Sveitarstjóm þarf að óska leyfis
hjá félagsmálaráðuneytinu fyrir slíkum ffestí fyrir
1. apríl á kosningarárinu.
Samkvæmt eldri lögum var ákveðið að í
kaupstöðum og kauptúnahreppum skyldi kosning
vera hlutbundin, nema enginn listí kæmi fram, þá
yrði hún óhlutbundin, en í þeim hreppum, sem
kosið var í í júní, skyldi kosning vera
óhlutbundin, nema 1/10 hluti kjósenda eða 25
þeirra hið fæsta krefðust hlutbundinnar kosningar.
I nýju lögunum er sami greinarmunur gerður á
sveitarfélögum, nema í stað þess að kosningar-
tíminn greini á milli, því að hann verður alls staðar
hinn sami, er aðalreglan sú að í sveitarfélögum þar
sem íbúar em fleiri en 300 skal kjósa bundinni
hlutfallskosningu, en í fámennari sveitarfélögum
óbundinni kosningu, hvort tveggja með sömu
undantekningu og fyrr, nema að talan 25 kjósend-
ur er færð í 20 kjósendur. Sú nýjung er í lögun-
um, að komi aðeins einn framboðslisti ffam fyrir
lok framboðsfrests, lengist fresturinn um tvo sólar-
hringa. Sé þá enn aðeins einn listi í kjöri verður
hann sjálfkjörinn án kosningar, eins og verið
hefur.
Kosningarréttur
Samkvæmt nýju sveitarstjómarlögunum eiga
kosningarrétt til sveitarstjóma allir sem
a. em 18 ára þegar kosning fer
fram,
b. em íslenskir rfldsborgarar,
c. eiga lögheimili á íslandi.
Auk þess að kosningarréttur var nú rýmkaður
með því að aldursmark kjósenda er lækkað úr 20
ámm í 18 ár, er það nýmæli að lögræðissvipting
veldur ekki missi hans.
Eftirtalin ákvæði til rýmkunar kosningarréttar í
sveitarstjómarkosningum komust á 1982 með
semingu fyrmefndra laga nr. 9/1982 og laga nr.
10/1982 um breytingu á lögum um sveitar-
stjómarkosningar:
Maður telst ekki hafa firrt sig kosningarrétti
þótt hann hafi tilkynnt fluming samkvæmt norður-
landasamningi um almannaskráningu, ffá 1968, ef
dvöl hans erlendis er vegna náms eða veikinda.
Danskir, fmnskir, norskir og sænskir ríkis-
borgarar eiga kosningarrétt hafi þeir átt lögheimili
á íslandi í þijú ár samfellt miðað við 1. desember
næstan fyrir kjördag.
Maður á kosningarrétt í því sveitarfélagi þar
sem hann á lögheimili, þegar ffamboðsfrestur
rennur út í þeim sveitarfélögum þar sem sveitar-
stjómarkosningar eiga að fara fram í maí (1982
hvort heldur í maí eða júní, en sá sem hafði greitt
atkvæði annars staðar í maí hafði ekki
kosningarrétt í nýju sveitarfélagi íjúnf). Jafnframt
ber sveitarstjóm að fara með tilkynningar um
lögheimilisskipti, sem berast eftir að kjörskrá er
samin, eins og kjörskrárkærur. Fyrir 1982 fylgdi
kosningarréttur lögheimilinu 1. desember næst á
undan kosningum.
Framkvæmd kosningar og
kosningarskýrslur
Félagsmálaráðuneytið gaf út í marsmánuði
tilkynningu um það hvenær kosið skyldi í hveiju
sveitarfélagi. í 23 kaupstöðum og 36 kauptúna-
hreppum átti kjördagur að vera 31. maí, en í 164
öðmm hreppum 14. júní.
Hreppsnefnd Vopnafjarðarhrepps í Norður-
Múlasýslu samþykkti að þar skyldi kosið 31. maí,
þrátt fyrir að í auglýsingu ráðuneytisins væri hans
ekki getið meðal kauptúnahreppa. Mjög lftið
skorti á að íbúar Vopnafjarðarkauptúns teldust
[Framhald á bls. 268]