Baldur - 24.06.1944, Blaðsíða 3

B A L D U R
63
Haraldur Guðmundsson:
Ávarp sjómanna
flutt á lýðveldishátíð á ísa-
firði 17. júní 1944.
Isfirðingar!
I dag — á stofndegi hins is-
lenzka lýðveldis — höfum vér
Islendingar margs að minnast.
Frelsisþrá forfeðra vorra varð
grundvöllur þess, að þeir fluttu
hyggð sína og hú, um sollinn
sæ, á smáskipum til hins litla
útskers norður Atlandshafsins,
sem þeir nefndu Island. Þeir
skópu hér þjóðveldi og hófu
skipulegt'þinghald og lögsqgn
á Þingvöllum árið 930. Þjóð-
veldi þetta stóð með miklum
blóma röskar þrjár aldir, eða
til ársins 1262, að það i endir
þeirfar víga- og vargaldar,
sem Sturlungaöld hefur nefnd
verið, leið undir lok. Á Alþingi
sumarið 1262 var samþykkt að
leggja niður þjóðveldið og
játa land og lýð undir yfirráð
Hákonar Noregskonungs og
arfa hans. Var það gert sam-
kvæmt ákvæðum Gamla sátt-
mála. Frá þessum tima og til
þessa dags, þ. e. a. s. í 682 ár
hefur Island lotið erlendum
yfirráðum.
Þetta hartnær sjö alda tíma-
bil hefur þjóð vor átt að búa
við harðrétti og plágur. Plág-
ur, sem hún vart fékk staðist.
En gegnum allar þessar hörm-
ungar liðinna alda, hefur þó
* arfur forfeðra vorra, hin
Hannibal
og Kristján konungur X.
I löngu greininni hans Þór-
leifs Bjarnasonar í síðasta
Skutli segir svo: „... barátt-
an snerist aðallega gegn tveim
persónugerfingum Islandsó-
hamingj u — Kristj áni konungi
X. og Hannibal Valdimarssyni,
skólastj óra“. Þetta er ákaflegá
napurt háð um veslings Hanni-
bal og kemur þaðan, sem þess
var sízt að vænta, og ekki verð-
ur séð hvers hinn ágæti danski
þjóðhöfðingi, Kristján konung-
ur, á að gjalda,-að hann er
smáður með því að vera nefnd-
ur samhliða manni eins og
Hannibal, því um ekkert eru
þeir líkir. Konungur vildi ekki
afsala sér völdum vegna gam-
alla erfðavenja, en hefur nú
sýnt þá konungslund að árna
Islendingum heilla með endur-
heimt frelsi. Hannibal vill öllu
ráða af einskæru monti og
ekki myndi hann óska þeim til
hamingju, sem tæki þau ráð
af honum.
S t a k a .
Frelsi þjóðin fagna skal!
Friður og eining ríkir.
Hátt þó urri Hannihal,
hunda-Bjarni og slikir.
Skíðamaður hafði ritað vísu
þessa á skafl.
glæsta glóð frelsisins lifað,
þjóðinni hefur því auðnast
fyrir atheina sinna beztu sona,
á hverjum tíma, að stefna að
því marki, að vinna sér fullt
frelsi á’ný. I dag er þvi marki
náð. Vér stofnum sjálfstætt ís-
lenzkt lýðveldi. Það er ósk vor
og von, að sjálfstæði þjóðar-
innar megi um allar aldir
verða öllum landsins börnum,
öldnum og óbornum, til ham-
ingju og blessunar.
Á þessum merku tímamót-
um í sögu þjóðar vorrar þykir
mér hlýða, þar- sem ég tala hér
sem fulltrúi sjómannastéttar-
innar, að minnast með örfáum
orðum hins merka braut-
ryðj enda íslenzkrar endur-
reisnar, Skúla Magnússonar,
landfógeta. Skúli Magnússon
var fæddur árið 1711 en and-
aðist árið 1794. Landfógeti
varð hann árið 1749. 1 því em-
bætti naut hin karlmannlega
einbeitni hans og atorka sín i
fyllsta máta. Enda vann hann
landi sínu-og þjóð ómetanlegt
gagn. Framsýni Skúla Magnús-
sonar í atvinnumálum þjóðar-
innar, bæði til sjávar og sveita
kemur greinlega fram, er
hann — árið 1751 — bendir á
nauðsyn þess, að landsmenn
sjálfir eignist stór og góð skip.
Sjálfur lét hann ekki sitja við
orðin tóm, því vorið 1752 festi
hann kaup á tveim skipum,
eða duggum, eins og skipin
voru nefnd, og voru skip þessi
gerð út til fiskveiða þegar strax
um sumarið og næstu sumur.
Landsmenn áttu því kost á að
kynnast nýbreyttni í útvegs-
málum, sem hafði í för með
sér aukna aflasæld, þar sem
nú var hægt að sækja á djúp-
mið. En þessi viðleitni Skúla
Magnússonar mætti litlum
skilningi af hendi landsmanna,
eða jafnvel fyllsta tómlæti. Þó
bar þessi viðleitni Skúla Magn-
ússonar góðan árangur, þegar
fram liðu stundir.
Tími minn leyfir ekki að
rakin séu fleiri grettistök, er
Skúli Magnússon lyfti í þeirn
átökum, sem hann átti við
verzlunaráþ j án einokunar-
tímabilsins. En þess er skylt
að minnast, að með æfistarfi
sínu lagði Skúli Magnússon
hornstein þeirrar frelsishreyf-
ingar, sem fyrir ötula starfsemi
Jóns Sigurðssonar’ forseta, og
margra annarra mætra manna,
hefur nú náð árangri með
stofnun hins íslenzka lj'ðveldis.
Um leið og vér Islendingar
fögnum frelsi og fullveldi
þjóðarinnar, er okkur holt að
minnast þess, hvað það var,
sem olli upplausn hins forna
þjóðveldis. Sýnuni að þjóð vor
hafi elfst svo að manndómi og
þroska, að lnin sé fær um að
fjarlægja úr lífi sínu allt það,
er til vanþroska leiðir, og sé
fær um að standa sameinuð
og einhuga í framtíðinni.
Lifi hið unga islenzka lýð-
veldi!
Oþolandi ástand í
Ástandið í samgöftgumálun-
um liér við Isafjörð virðist
ætla að verða jafn óþolandi í
sumar og undanfarið.
Flugvélin, sem hélt uppi
ferðum hingað í vor, er nú
hætt og verður höl'ð til síldar-
leitar i sumar. Einu samgöngu-
tækin, sem nú er um að ræða,
eru því skipin og þá aðallega
Esj an.
Reynslan undanfarin sumur
hefur verið sú, að hún hefur
verið yfirfull af fólki af Norð-
urlandi, þegar hún hefur kom-
ið hingað og fólk héðan því
ekki getað fengið pláss, og
annað hvort orðið að sitja eftir
eða hírast á þilfari á leiðinni
og það oft án nokkurrar fyrir-
hyggju. Ekki er annað sjáan-
legt en að þetta ætli að endur-
taka sig i sumar.
Þetta ástand er óþolandi.
Um það hefur oft verið
kvartað, en árangurslaust enn
sem komið er.
Fyrir nokkru siðan átti rit-
stjóri Baldurs viðtal um flug-
mál við Þorleif Guðmundsson
framkvæmdastjóra, afgreiðslu-
mann Ríkisskips hér. Birtist
það viðtal í næstsíðásta blaði
Baldurs.
I viðtali þessu barst talið
einnig að samgöngumálum héi>
vestra yfirleitt og þá einkum
að því, hver ráð væru gegn því,
að Isfirðingum er nú algerlega
meinað að nota Esju á ferðum
hennar suður og norður.
I þessu sambandi sagði Þor-
leifur, að hann hefði lagt til
við forstjóra Ríkisskip, að Esja
hefði viðkoniu á Sauðárkrók
á norður og suðurleið, meðan
hílfært væri norður. Gætu
Norðlingar þá farið þaðan
með bifreiðum suður og kom-
ið að sunnan og síðan farið
með Esju til Siglufjarðar og
Akureyrar. Mætti auðveldlega
haga ferðum bifreiðanna svo,
Undanfarið hefur staðið í
nokkru þjarki innan bæjar-
stjórnar út af kröfu Sjó-
mannadagsráðs Isafjarðar og
Iþróttaþandalags Isfirðinga um
að þessir aðilar fái að tilnefna
menn í Sundlaugarnefnd og
stjórn sundlaugarinnar þegar
hún tekur til starfa.
Sjómannadagsráðið byggði
kröfu sína á því, að það hefði
safnað allmiklu fé til sund-
laugarinnar og ætti af þeim
sökum réttlætiskröfu um íhlut-
un að hyggingu hennar og
rekstri. En þegar sýnilegt var
að nokkur hluti bæj arstj órnar
undir forustu Ilannibals Valdi-
marssonar og Gríms Krist-
geirssonar, liarðist gegn þess-
ari réthnætu kröfu, neitaði
Sjómannadagsráðið að af-
samgöngumálum.
að að þessu yrði mikil bót og
miklu hentugra fyrir Norð-
lendinga, sérstaldega Siglfirð-
inga, sem eiga oft erfitt með
að komast frá Akureyri og
kjósa því heldur að fara með
skipi að sunnan, en landleið-
ina, sem þó er miklu fljótfarn-
ari og ódýrari fyrir þá. Akur-
eyringar eru aftur á móti það
vel settir um samgöngur við
Reykjavik, þar sem þeir eiga
bæði kost bíla og flugvéla, að
ástæðulaust er að þeir yfirfylli
Esjuna á ferðum hennar suð-
ur.
Ekki sagðist Þorleifur hafa
von um að eftir þessum uppá-
stungum yrði farið eða úr
þessu bætt á annan hátt. Skipa-
kostur til viðbótar væri ekki
fyrir hendi svo hægt væri að
senda sérstakt skip hingað
vestur.
En hvort sem þessum tillög-
um verður sinnt eða ekki þá er
það staðreynd, að ástandið hér
í samgöngumálum er óþolandi
og full ástæða til að allar leið-
ir séu reyndar til úrbóta. Bald-
ur vill því taka undir þessa
tillögu Þorleifs Guðmundsson-
ar sem og hverja aðra tillögu,
er miðar að lausn þessa vanda-
máls.
Hér í blaðinu í haust var
lagt til að Esja færi aukaferð
hingað einu sinni í mánuði,
því var ekki sinnt. Nú er lit-
lit fyrir að þessi tillaga Þor-
leifs verði einnig hundsuð.
Það er eins og þeir, sem sam-
göngumálunum ráða, haldi, að
fólk hér vestra þurfi ekki að
hafa samgöngur við önnur hér-
uð. Er þó fyll ástæða tíl að
skip, sem hingað koma, megi
verða fólki hér að sem mest-
um nolum, þegar þess er gætt
að Vestfirðir eru enn ekki
komnir í akvegasamband
landsins, og þess áreiðanlega
langt að bíða að svo verði.
henda það fé, sem það heí'ur
safnað til laugarinnar og er í
vörslu þess.
I. B. I. taldi hinsvegar sjálf
sagt að það hefði hönd í bagga
með rekstri þessa íþróttamann-
virkis.
Mál þetta kom til loka af-
greiðslu í bæjarstjórn 22. þ. m.
Komu þar fram svohljóðandi
tillögur:
1. Tillaga bæjarráðs frá 5.
þ. m. út af erindi Sjómanna-
dagsráðs Isafjarðar um þátt-
töku þess í stjórn sundlaugar-
innar:
„Ot af þessu lcggur bæjarráð
fyrir sundlaugarnefnd að lioða
einn mann frá Skipstjórafélag-
inu, einn frá Sjómannafélag-
inu og einn frá Vélstjórafélag-
inu á fundi sundlaugarnefnd-
Sjómenn og íþróttamenn fá fulltróa f
stjórn sundlaugarinnar.