Baldur - 11.02.1945, Blaðsíða 3

BALDUR
11
Hvernig býr bærinn að verka
mönnum sínum?
BALDUR (Vikublað)
Árgangur kostar 10 krónur
Gjalddagi 1. júlí
,Ritstjóri og ábyrgðarm.:
Halldór Ólafsson
Ritstjórn og afgreiðsla:
Odda, ísafirði,
Pósthólf 124
Verkamenn eiga að
ráða í verkalýðs-
félögunum.
A fyrstu árum verkalýðs-
lireyfingarinnaf hér á landi
gat oft verið þörf og stundum
heinlínis nauðsyn, að irienn,
sem stunduðu eitthvað annað
en almenna verkariiannavinnu
eða sjómennsku, liefðu forustu
í félögunum.
Þessir menn höfðu að því
leyti betri aðstöðu, en dag-
launamenn, að þeir höfðu
fasta atvinnu og bæði meiri
menntun, en verkamenn höfðu
þá, og betri aðstöðu til að
starfa að félagsmálum.
Þá þurftu þessir menn ekki
að óttast atvinnuofsóknir af
lieirdi atvinnurekenda, minnsta
kosti var erfiðara að svipta
þá atvinnu en almenna verka-
menn, hinsvegar voru þess
mörg dæmi þá, að daglauna-
menn, sem framarlega stóðu í
ve r k a 1 ýðshr ey f in g u n n i, voru
útilokaðir frá vinnu, og meira
að segja svo langt gengið, að
mönnum var bannað að vera
i verkalýðsfélagi.
Nú er þessi aðstaða orðin
gjörbreytt.
Með aukinni alþýðumenntun
er verkafólk orðið það vel
menntað, að það hefur nægi-
legt mannval úr eigin stétt, til
þess að taka forustung í fé-
lagsmálum sínum.
Samtök verkalýðsins eru
líka orðin það sterk, að ekki
þarf að óttast vinnumissi
þeira, sem forustuna hafa eða
eru kosnir í trúnaðarstöður
innan samtakanna. Færi ein-
hver atvinnurekandi að beita
slíkum aðferðum, myndu
verkalýðsfélögin tafarlaust
hindra þau áform hans.
Hlutverki aðskotamannanna,
kennara, skrifstofumanna og
annara starfsmanna er því al-
gerlega lokið í verkalýðsfélög-
unum, og þeir eiga þar alls
ekki heima, nema sem auka-
eða styrktarfélagar. Þessir
menn eiga sín eigin stéttarsam-
tök, og þar ber þeim að starfa
að hagsmunamálum sínum í
bróðurlegri samvinnu við
verkafólk og aðrar launastétt-
ir.
En hvorki þessir menn né
verkafólkið sjálft hafa alls-
staðar komið auga á þessa stað-
reynd.
Víða er þó skilningur að
vaxa í þessu efni, og í mörgum
verkalýðsfélögum, þar á með-
al stærsta verkamannafélagi
Grein Jóns Jónssonar, bæjar-
fulltrúa, sem hann skrifaði í 1.
tbl. Baldurs þ. á., hefur vakið
talsverða athygli i bænum. Það
sem sérstaklega þykir athyglis-
vert, í sambandi við þær upp-
lýsingar, sem þar eru gefnar,
er það, að tveir eða þrír menn
úr bæj arráði ráðstal'a eftir eig-
in geðþótta rúmum hundrað
þúsund krónum án þess að
bóka eitt orð um það í gerða-
hækur bæjarins. Fólk heíur
landsins, Dagshrún i Reykja-
vík, eru það eingöngu verka-
menn, sem liafa forustuna.
Verkalýðsfélagið Baldur og
Sjómannafélag Isfirðinga fara
þó enn eftir gamla móðnum.
I Baldri er formaðurinn
barnakennari og varaformað-
urinn skólastjóri, og svo hefur
verið uin langt skeið.
1 Sjómannalelagi lsfirðinga
er formaðurinn einnig barna-
kennari.
1 báðum þessum félögum
eru milli átta og níu hundruð
félagar; virðist því næsta ó-
trúlegt, að verkamenn og sjó-
menn geti ekki tekið þar sjálf-
ir forustuna og skipað allar
trúnaðarstöður innan félag-
anna.
En það er ekki gert.
Mennirnir, sem forustuna
hafa. í þessum félögum, vilja
halda henni af pólitískum á-
stæðum. Þeir munu þvi aldrei
afsala sér henni af eigin vilja
og stuðla að því að verkamenn
og sjómenn taki sjálfir við.
En verkamenn og sjómenn
geta ráðið þessu sjálfir. Sá
stéttarlegi vanþroski að treysta
ckki sínum eigin starfshræðr-
um til þess að hafa forustuna
á algerlega að hverfa. Verka-
menn og sjómenn hér á Isa-
firði hafa því mannvali á að
skipa, að þeir þurfa hvorki
kennara né skólastjóra, til
þess að liat'a forustuna í fé-
lagsmálum sínum. Þeir eiga að
láta þessa menn vita með allri
hæversku, að hlutverki þeirra
í verkalyðsfélögunum er með
öllu lokið, og þess vegna sé á-
stæðulaust, að þeir séu að vas-
ast þar í málum, ^em verka-
menn'og sjómenn geti sjálfir
leyst af hendi.
„Lýður, híð ei lausnarans,
leys þig sjálfur! Þínu eirðu.
Oft voru fjötrar foringjans,
fastast sem að að þér reyrðu“.
Svo kvað Stephan G. Steph-
ansson, og verkamenn og sjó-
menn hér á Isafirði mættu
gjarna taka þessi orð til luig-
leiðinga, ekki sízt vegna þess,
að þessir „foringjar“ og „lausn-
arar“ virðast leggja meira
kapp á sina pólitisku hags-
muni, en lausn lýðsins.
yfirleitt undrast þá einræðis-
kend, sem framkemur í slíkum
verknaði. Hefur áður verið
vikið að því atriði liér i blað-
inu4 bæði i grein Jóns og í sein-
asta tölublaði. En það er ann-
að atriði í þessu sambandi, sem
vert er að athuga.
Þegar athugað er lil hvers
þessum 100 þúsund krónum
átti að verja, kemur það í ljós,
á'ð þær áttu að fara til verk-
legra l'ramkvæmda og um 85
þúsund krónur af þeim áttu
að iang mestu leyti að renna
í vasa verkamanna sem vinnu-
laun, þar af rúmar 60 þúsund
krónur á s.l. ári.
Þegar þessar staðreyndir eru
atlmgaðar, er ekki nema eðli-
legt að álykta, að hér sé skort-
ur á verkamönnum til að
vinna þessi verk. Féð er fyrir
hendi, en þrátt fyrir það eru
þau ekki framkvæmd.
Nú er það öllum kunnugt,
að í sumar var hér talsvert at-
vinnuleysi, sérstaklega hjá
þeim verkamönnum, sem
vinna í skipunum. Þetta staf-
aði af þeim eðlilegu ástæðum,
að lítið berst liingað af fiski á
sumrin. Það hefði því verið
hægt að fá þessa menn,
minnsta kosti i ígripum, til
þess að virina hjá bænum, og
má telja líklegt að þeir hefðu
fúslega fengist til þess.
Einhverjir munu halda því
fram, að ekki sé hægt að taka
menn í hlaupavinnu við að-
gerð á götum, eða annað, sem
bærinn lætur vinna, en slikt
er mjög veigalítil mótbára.
Hér var um að ræða vinnu,
sem vinna átti á fleirum en
einum stað, og hefði því mátt
láta vinna í l'lokkum, og hafa
vana menn í hverjum floklu
með híaupavinnumönnunum,
sem búast mátti við að ekki
kynnu eins til verka og þeir
menn, sem vanir eru í bæjar-
vinnunni.
Svo er annað atriði, sem
vert er að veita athygli i þessu
sambandi.
Hjá bænum unnu s.l. sumar
12 menn í fastri vinnu, sem
kallað er, en það kom þó fyrir
að sumir þessara manna
misstu daga úr, t. d. fyrir það
að bæjarbíllinn var að vinna í
kúabúinu, má því segja, að
þessir fáu bæjarvinnumenn,
hafi ekki einu sinni fengið
næga vinnu þennan stutta
tíma, sem hægt er að vinna við
þau verk, sem hér um ræðir.
Af því, sem hér hefur verið
bent á, er ljóst, að það var
alls ekki fyrir skort á verka-
mönnum, sem þessi áætluðu
verk voru ekki unnin.
En í sambandi við þessi al-
vinnumál er líka rétt að benda
á það, að þeir fáu menn, sem
vinna hjá bænum, liafa þar
ekki atvinnu nema nokkurn
hluta ársins, frá því í maí og
fram í september, október,
þennan tírna vinna þeir aðeins
dagvinnu og fá ekki einu sinni
vinnu alla daga. A veturna
vel'ða þessir menn að leita sér
atvinnu við annað, eða vera
atvinnulausir þann tíma að
öðrum kosti.
Þetta er ótæk tiihögun.
Mörgum þessara manna
gengur illa að fá atvinnu á
veturna, vegna þess að nógir
menn eru í hoði í þá vinnu,
sem þá er um að ræða, og auk
þess eimir enn eftir af þeim
hugsunarhætti frá kreppu ár-
unum, að þeim sé borgið, sem
komast í bæjarvinnuna.
Nú hlýtur öllum að vera
ijóst að það er léleg ársat-
vinna að vinna aðeins 6—7
mánuði í mestalagi úr árinu og
þá aðeins fyrir lægsta dag-
kaup, það er þessvégna brýn
nauðsyn að úr' þessu verði
bætt, og bænum beinlínis til
skammar að búa þannig að
verkamönnum sínum.
Það er að vísu rétt, að liér
er mjög erfitt að stunda úti
vinnu á veturna, en þó er það
liægt meira en gert er, t. d. við
grj ótvinnu, og má í þvi sam-
bandi benda á, að sjálfsagt er
að nota skurðgröfuna, sem
bærinn hefur nú fengið, til
þess að taka upp grjót og
flytja í uppfyllingar og annað,
sem nauðsynlega þarf að fram-
kvæma.
Ennfremur er vert að at-
liuga, hvort ekki er hægt að
láta þessa fáu bæjarvinnu-
menn, vinna einhverja inni-
vinnu á veturna, t. d. steypa
hleðsusfeina í uppfyllingarþil,
hús o. fl. Næg slík verkefni
eru fyrir liendi. Nú er t. d. í
ráði að lilaða uppfyllingaþil
ur steyptum steinum frá
Neðstakaupstaðnum upp að
bátahafnaruppfyllingunni, og
vii'ðist sjálísagt að þeir stein-
ar verði steyptir i vetrarvinnu,
og fleira mætti nefna.
Hér verður ekki rætt um
hvernig þessari vinnu yrði bezt
tilhagað. Hún þyrfti 'að vísu
nokkurn undirbúning. Bærinn
á nú ónotað bæði land og hús
á Stakkanesi, sem sennilega
mætti, með einhverri breyt-
ingu, nota til þessara hluta.
Það virðist þessvegna ekkert
vafamál að slíka vetrarvinnu
er hægt að framkvæma, og að
því her að stefna, að það verði
gert.
Bærinn hefur skyldur gagn-
vart þeim verkamönnum, sem
lijá honum vinna, og auk þess
er það beint fjárhagslegt tjón
fyrir bæj arfélagið, að gera
ekki allf, sem liægt er, til jiess
að tryggja mönnum, sem
mesta atvinnu og búa sæmi-
lega að þeim verkamönnum,
sem hjá því vinna.
Prentstoían lsrún h.f.