Baldur - 01.08.1945, Blaðsíða 2

86
B A L D U R
V
Skammtað úp skríimnni. í
Fyrirlestur um Noreg
á hernámsáruuum.
Gunnar Ólafsson, arkitekt,
flutti fyrirlestur í Templara-
húsinu 27. þ. m. um ástandið
i Noregi á hernámsárunum.
Fyrirlesturinn var fluttur að
tilhlutun deildar Norrænaíe-
lagsins hér.
Gunnar Ólafsson hefur dval-
ið öll stríðsárin i Þrándheimi í
Noregi, fyrst við háskólanám i
húsagerðalist og síðan við
vinnu á teiknistofu, þar sem
hann hafði umsjón með teikn-
ingu húsa og skipulagningu
nýrra bæja, sem lagðir liöfðu
verið í rústir. Gunnar hefur
því frá mörgu að segja, eflir
þessa dvöl sína í Noregi, enda
var fyrirlestur hans hinn fróð-
legasti, og lengu þeir, sem á
hann hlýddu, glögga mynd af
ástandinu i Noregi á hernáms-
árunum.
Fyrirlesarinn lýsti þvi hvern-
ig Þjóðverjar svo að segja stál-
ust inn í Noreg og konm þjóð-
inni algerlega, að óvöru. T. d.
sagði hann, að Þrándheims-
búar hefðu ekki vitað fyr
en þýzkar hernaðarflugvélar
flugu yfir borgina og þýzk 'her-
skip höfðu lagst þar að bryggj-
um. Hyernig þessi skip hefðu
komist fraiii hjá virkinu í
mynni Þrándheimsfjarðar, var
mönnum hulin ráðgáta, þar
sem þar var um mjög ramm-
gert virki að ræða, og frá þvi
var hægl að stöðva siglingar
um fjörðinn. Þannig sagði
hann að það hefði víðar ver-
ið. Að vísu höfðu borist fréttir
daginn fyrir hernámið um, að
þýzkur floti sigldi út Fystra-
salt, .en enginn vissi þá, nema
Þjóðverjar sjálfir og norskif
Qvislingar, hvert för hans var
heitið.
l Ekki sagði Gunnar, að hein-
línis hefði ríkt hungursneyð^í
landinu á hernámsárunum, en
matur hefði verið mjög ein-
hliða, margar tegundir verið
af skornum skammti og sumar
vantað alveg. Skömmtun mat-
væla var tekin upp og verð á
skömmtunarvörum hélzt hið
sama og fyrir stríð, en bæði
var það, að skömmtunin var
oflítil og svö" voru margar
skömmtunarvörur ófáanlegar.
Fólk varð því að kaupa vörur
á svörtum markaði, cf það ætl-
áði að halda lullri heilsu, en
þær vörur voru okurdýrar. T.
d. sagði hann, að kg. af kaffi
hefði kostað 1200 krónur. Það
var að vísu ineð því lang djfr-
asta, en fjöldi nauðsynlegra
vörutegunda var seldur við ó-
heyrilegu okri. Meðal vöruteg-
unda, sem skammtaðar voru,
var brennivín, af því var lát-
inn ákveðinn skammtur. Þenn-
an skanimt notuðu margir á
þann hátt að þeir skiptu á
brennivíni og landvörum við
hændur.
Þá sagði fyrirlesarinn frá
grimmdarverkum Nazistanna,
hvernig þeir t. d. létu drepa,
helztu menn Þrándheims fyrir
skemmdárverk, sem einhverjir
aðrir höfðu unnið, og bæði
Nazistar og aðrir vissu að þess-
ir mcnn voru saklausir af.
Ennfremur nefndi hann dæmi
um lygaáróður nazista, hvern-
ig þeir beinlínis birtu fréttir
gagnstæðar öllum sannleika.
Frelsishreyfingin sagði hann,
að verið hefði mjög vel skipu-
lögð. 1 Þrándheimi hefði henni
t. d. verið stjórnað frá húsi,
sem Þjóðverjar höfðu hertekið
þegar í hyrjun innrásarinnar
og bjuggit öll hernámsárin í.
Meðal þeirra er stjórnuðu
lrelsisharáttunni kvað Gunnar
verið liafa kennara einn við
liáskólann í Þrándheimi, sem
hann þekkti vel, en ekki vissi
hánn fy$j*en að stríðinu loknu
að þessi maður var við það
starí' riðinp. Svo rækilega var
þeirri starfsemi haldið leyndri.
Margl fleira fróðlegt sagði
Gunnar í þessum fyrirlestri,
ber honum og Norrænafélag-
inu þakkir fyrir að hann var
fluttur og gjarnan mættu fleiri
en þeir, sem á hann hlýddu i
Templarahúsinu, þó að þar
væru þétt setnir hekkir, eiga
þess kost að heyra hann eða
lesa.
Bærinn og nágrennið.
Sýslunefnd '
Norður-Isaf jarðarsýslu
hefur lýst yfir þvi, að hún
telji mikla nauðsyn á, að sýsl-
an geli átt athvarf fyrir gamal-
menni á hinu væntanlega elli-
heimili Isáfjarðar og mælst til
þess að mega fylgjast með
undirbúningi málsins og frek-
ai'i-aðgerðum.
Fjársöfnun til Hull.
Borgarstjórinn i Reykjavík
héifur sent hæjarstjórn tilmæli
um þátttöku í 20 þús. sterlings-
punda fjársöfnun til borgar-
innal' Hull til endurbygginga
cinhvers þeirra stórhýsa í horg-
inni, scm eyðilögðust í ófriðn-
um. Aðrir þátttakendur eru
þau hæjarfélög, scm mcst
fiskiviðskipti hafa haft við
Hull. Bæjarstjórn Isafjarðar
samþykkti a.ð bærinn Icgði
12000 kr. í þessa vinsemdar-
gjöf.
Þrír Isfirðingar
komu lieim með Esj u i'rá
Kaupmannahöfn og Gautaborg
9. þ. m., þeir Einar Samúels-
son, Jónssonar Tangagötu 15,
skrifstofumaður, sem átt hefur
heima í Danmörku síðan 1920.
Gunnar ólafsson arkitekt, son-
ur hjónanna Ólaís Gestssonar
trésmiðs og Guðrúnar Guðna-
dóttur Fjarðarstræti 29. Ilann
dvaldi í Þrándheimi i Noregi
öll stríðsárin, og Ingimund-
ur Steinsson, fiskniðursuðu-
fræðingur, sonur Steins sál.
Guðmundssonar, Þórshamri.
llann dvaldi í Þvzkalandi l'rá
því nokkru fyrir slríð og öll
ófriðarárin, lengst al' í hafnar-
Sinnaskipti.
Hér í skrinunni hefur nokkrum
sinnum verið að því vikið hversu
ákaft meiri hluti bæjarstjórnar hef-
ur barist gegn því, að bærinn hefði
verkfræðilega mennlaða og sér-
fróða menn í þjónustu sinni og lagt
alveg sérstakt kapp á að ráða
„fúskara“ lil þeirra starfa sein sér-
fræðilega þekkingu þurfti lil að
leysa af höndum. Pess er l. d. ekki
ýkja langt að minnast að Lúðvíg-
Guðmundsson, skólastjóri, lireyfði
því hér á almennum fundi að nauð-
synlegt væri fyrir bæinn að ráða
sérfróðan inann lil að veita Raf-
veitunni forstöðu og sjá uni verk-
legar íramkvæmdir i sambandi viö
liana. Petta þótti ráðainönnum bæj-
arins argasta l'irra og sjálfur for-
seti bæjarstjórnar, prófessor llaga-
lín, tók á allri sinni niælsku og
rökvísi lil jiess aö kveða slíka fjar-
stæðu niður. Sanui er aö segja um
allar aðrar tillögur, sem fram hafa
komið i þessa átt, þær hafa misk-
unarlaúst verið drepnar. *
Núna á yfirstandandi ári hefur
þó orðið vart örlítilla sinnaskipta
hjá meirihluta bæjarstjórnar i
þessu efni. Meira að segja hefur
verið samþykkt að ráða bæjarverk-
fræðing og rafmagnsfræðing eða
ralinagnsverkfræðing til Rafveit-
unnar. Enginn hefur að vísu feng-
ist ennþá, en hvað um það, sinna-
skiptin eru greinileg.
Hinn gamli Adam
var þó ekki með öllu dauður.
Menn höfðu að vísu haldið að hans
yrði ekkii áberandi vart oftar eftir
sinnaskiptin, en reyndin varð önn-
ur. —
Meirihluti bæjarstjórnar taldi
nauðsynlegt að ráða framkvæmda-
stjóra og eftirlitsmann við bvgg-
ingar, sem bærinn hafði með hönd-
uni. Þetta var gert. Nú hefði verið
eðlilegt, ef um varanteg sinnaskipli
hefði verið að ræða, að til þessa
starfs hefði verið ráðin maður sem
vit og þekkingu liafði lil þess, en
svo varð ekki, það var ekki einu
bæ nálægt Köningsberg í Aust-
ur-Prússlandi.
Tveir þeir fyrnefndu hafa
dvalið hér í hænum að undan-
förnu í heimsókn hjá foreldr-
um sínum^en hafa Iiáðir feng-
ið atvinnu í Reyk javík.
Ingimundur Steinsson var
hér á ferð mcð Fjallfoss síðast
á leið til Sigluf jarðar, en þar
verður hann í þjónustu Fiski-
málanefndar við niðursuðu á
síld. Hingað mun hann svo
koma í haust og vinna við
Niðursuðuverksmiðj una hcr
um tíma. Hann cr fastur starfs-
maður hjá Fiskimálanefnd.
Irigimundur Steinsson hefur
l’rá mörgu að segja úr þessarý
útlegð sinni og mun ef til vill
gcfa lesendum Baldurs kost á
að kynnast einhverju af þvi.
Afli ísfirzku skipanna
var þegar síðast fréttist:
Grótta ... 1301
Richard ....... ... 2625
Huginn I ... 3000
Huginn II ... 3108
Huginn 111. ... 1231
Auðb j örn ... 858
Gunnbjörn ... 1830
Sæbj örn . . . 1312
Valbjörn ... 1200
Vcbjörn ... 1072
sinni húsasmíðanemi, livað þá
sveinn eða meistari, heldur rakari.
Fólki er það líka gjörsamlega hul-
in leyndardómur livað þessi ágæti
rakari vinnur i sambandi við þess-
ar byggingar, liitt sjá allir að hann
liefur töluverðan eril og erfiði og
væri fróðlegt að fá að vita í hverju
liann er að mæðast og hvað honum
er borgað fyrir það.
Algerl afturhvarf. —
En nú hefur það gerst sem sýnir
að hinn gamli Adain á „að drekkj-
ast og deyja“, og meirihluti bæjár-
stjórnar tekur daglegri iðran og
yfirbót.
Á seinasla bæjarstjórnarfundi var
frá því sagt, að bæjarráði liefði
borist bréf Irá Finnboga Rút Þor-
valdssyni, þar sein liann i nafni
ranrisóknarnefndar um sérfræð-
ingaþörf atvjnnuveganna, spyr hve
marga verkfræðinga og húsameist-
ara með háskólaprófi bærinn telji
sig þurfa að ráða til starfa nú og
á næstu 5 árum.
Hefðu þessar spurningar verið
lagðar fyrir bæjarráð fyrir tveim-
ur til þremur árum, hvað þá lengri
tíma, liefði svarið áreiðanlega orð-
ið stutt og laggott: Við þurfum
enga verkfræðinga eða húsameist-
ara með háskólaprófi, slíkir menn
gera oft vitleysur, við látum okkur
nægja „fúskarana“, viljum þá enda
iniklu fremur.
- Hefðu þær komið viku fyr liefði
svariö orðið: Okkur vantar nú
bara rafmagnsfræðing.
En nú er svarið þannig:
„Bæjarráð telur að bærinn þurfi
að ráða mannvirkjafræðing í sína
þjónustu sem bæjarverkfræðing.
Pá þarf Rafveitan rafinagnsfræð-
ing eða rafmagnsverkfræðing í sína
þjónuslu.
I þjónustu fiskiðnarins í bænum
lelur bæjarráð að ráða þyrfti fisk-
iðnfræðing, og enn væri brýn þörf
á því, að í bænum væri búsettur
maður, sem til þess væri fær að
veita fjölbreyttri iðnfræðslu í bæj-
arfélaginu forstöðu“.
Er nú hægt að hugsa sér greini-
legra afturhvarf en þetta, gagn-
gerðari breytingu hugarfarsins?
HvaS veldur?
Pessi skyndilega og gagngerða
hugarfarsbreyting meirihluta bæj-
arstjórnar liefur vakið liina mestu
furðu.
Peir, sem hjartsýnir eru og trúa
á hið góða í manninum — jafnvel
kratabrotum — lialda að hér sé um
raunverulegt afturhvarf að ræða.
Aðrir láta sér detta í hug sú al-
kunna staðreynd, að gamlir synda-
selir iðrast oft og lofa bót og
betrun, þegar þeir óttast að dauð-
inn nálgast. Meirihluti bæjarstjórn-
ar veit ósköp vel að fólk hér í bæn-
uin vill að þær framkvæmdir, sem
hér er ráðist í, séu unnar af mönn-
um sem lil þess hafa þekkingu, en
ekki af fálmandi „fúskurum“, sem
í öllu vilja vasast, en enga þekkingu
liafa lil neins.
Þessir lierrar vita lika að iiæjar-
stjórnarkosningar verða' hér næsta
vetur, og þá óttast þeir sinn póli-
tíska dauðadóm.
Þakkarávarp.
Hjartanlega þakka ég kven-
iélaginu „Hlíf“, Isáfirði, fyrir
liöl'ðinglega gjöf er félagið gaf
Birnu, dóttur minni.
Isafirði, 1/8. 1945.
Kristján Iíristjánsson.
Odda.