Baldur - 27.10.1945, Síða 3

tí A L L> U R
123
B A L D U R (Yikublað)
Árgangur kóstar 10 krónur
Gjalddagi 1. júlí
Ritstjóri og ábyrgðarm.:
Halldór Ólafsson
Ritstjórn og afgreiðsla:
Odda, Isafirði,
Pósthólf 124
Verkfallið á kaup-
skipaflotanum.
Það hefur verið merkilega
hljótt um verkfall það, sem há-
setar og kyndarar á skipum
Eimskipafélagsins og Skipaút-
gerðar ríkisins standa nú í.
Þetta verkfall er þó mjög þ)Tð-
ingarmikið, ekki aðeins fvrir
deiluaðila heldur alla þjóðina,
þvi að verði deilan ekki leyst
von bráðar, — og breiðist verk-
fallið út, sem vel getur orðið
— hljóta afleiðingar að verða
þær, að siglingar teppist við
Reykjavík og meiri og minni
vöruskortur verði víða um
land.
Fyrir nokkru síðan sendi
Eimskipafélag Islands blöðun-
um skýrslu um verkfallið og
skýrði þar frá því sem á milli
bæri. 1 þeirri skýrslu er sagt,
að hásetar krefjist allt að kr.
40 553,45 'en kyndarar allt að
kr. 41018,11 í árslaun; er í
þessari upphæð talin yfir-
vinna, áhættuþóknun, orlofsfé
og fæði reiknað í kaupi kr.
2700 á ári. Eimskipafélagið
kveðst hinsvegar bjóða háset-
um allt að kr. 21962,47 og
kyndurum kr. 20 365,50 í kaup,
og sé tilboðið i aðalatriðum
byggt á því, að grunnkaup
haldist óbreytt og að 1/10 á-
hættuþóknunar, sem greidd
hefur verið síðan í sept 1942,
standi áfram — fyrst um sinn.
Kaupið er reiknað með verð-
lagsvísitölu eins og hún var
áður en hún hækkaði.
Stjórn S j ómannaf élags
Reykjavíkur hefur aftur á
móti upplýst, að kröfur félags-
ins fyrir fullgilda háseta séu
(reiknað með sömu verðlags-
vísitölu) kr. 15 412,32 í ár's-
kaup, eða sem næst 462 krónur
í grunnkaup á mánuði, en fyr-
ir fyrsta flokks kyndara kr.
17 934,56 á ári. Auk þess verði
átta stunda vinnudagur á skip-
unum og áhættuþóknunin
haldist að nokkru leyti enn um
sinn, eða kr. 40,00 á mánuði,
þegar siglt er á hættusvæðinu.
En allir vita, að hættur af
hernaðarvöldum eru alls ekki
horfnar á þeim slóðum, sem
íslenzk skip sigla.
Eins og á þessu sést, eru
kröfur þær, sem samtök sj ó-
manna segjast gera, langt um
lægri en þær kröfur, sem Eim-
skipafélagið segir að sjómenn
geri, og meira að segja lægri
en tilboð þess.
Þetta kemur til af því að
FLOSI
Þann 18. okt var borinn til
moldar liér á Isafirði Flosi
Þórarin^son, útvarpsvirki. —
Hann var tuttugu og tveggja
ára. Hann lézt af völdum
slysfara 28. sept. s. 1.
Ég sé fyrir mér glaðlegan
drenghnokka. Hann er þriggja
til fjögra ára, rauðhærður og
freknóttur, grannur og beina-
mjór. Hann er að spila á
munnhörpu ... Þannig man ég
fyrst eítir Flosa. Ég liorfði á
hann stórum augum. Að lík-
indum hefi ég lcomið honum
mjög skrípilega fyrir sjónir.
Hann hætti næstum strax að
spila og skellihló: Hvað heit-
irðu? ... Nei, ég sagði ekki orð,
kom mér ekki að þvi. Hann
kunni að spila. Mér fannst það
blátt áfrám stórkostlegt. Ég fór
heim, — sneri mér til mömmu:
— Mannna, þekkirðu litla
strákinn, sem kann að spila á
munnhörpu?
— Hvað ertu nú að segja?
— Já, hann á heima í
Mj allargötunni, sagði ég.
— Nú-já, þú átt við hann,
sagði mamma. — Hann heitir
Flosi.
Ég þagði.
Flosi.
Þetta nafn hafði ég ekki
heyrt áður. Það gladdi mig.
Mér fannst strax, að þessi
skýrsla Eimskipafélagsins er
villandi. Þar er t. d. reiknað
með svo og svo mikilli yfir-
vinnu, en það er einmitt krafa
sjómanna að hún leggist nið-
ur, með þvi að taka upp átta
stunda vinnudag. Þá er á-
hættuþóknunin einnig talin
með, en þar sem þar er aðeins
um tímabundin hlunnindi að
ræða, sem hljóta að falla úr
gildi eftir skamman tíma, þá
er vitanlega mjög villandi að
telja hana með hinum raun-
verulegu og varanlegu launum
sj ómanna.
Að öllu þessu athuguðu verð-
ur niðurstaðan sú, að kröfum
sjómanna er mjög í hóf stillt.
Launakröfur þeirra eru t. d.
fyrir neðan meðallags laun
fastra starfsmanna í landi, sem
bæði vinna hættuminni og
léttari störf. Það er vitanlega
sjálfsagt að vinnudagur sjó-
manna verði átta stundir, þeg-
ar hægt er að koma þvi við, og
launin auðvitað miðuð við það.
Það má því einstakt heita-, að
skipaeigendur skuli stöðva
skipin út af.þessum kröfum og
grípa til þess ráðs að fara með
beinar blekkingar, að því er
virðist í þeim tilgangi að af-
saka framkomu sína. Sýnir
það aðeins að þeir vilja sporna
gegn því, að sjómenn á kaup-
skipaflotanum njóti svipaðra
kjara og aðrir launþegar.
Það er krafa almennings, að
skipaeigendum verði ekki lát-
ið haldast slíkt uppi og þessi
deila verði tafarlaust leyst.
drengur lilyti að vera allt öðru-
vísi en aðrir strákar...
Ég hafði engin pefsónuleg
kynni af Flosa -— fyr en nokkr-
um árum eftir að ég heyrði
hann leika á munnhörpu. Þá
lék hann fyrir mig á fiðlu ...
Við urðum vinir.
Ég hafði gert mér í hugar-
lund, að Flosi legði sig allan
fram við fiðluna, en ég komst
samt brátt á snoðir um ann-
að: Flosi hafði komið sér upp
vísi að steina- og jurtasafni,
og þessi söfn hafði hann flokk-
að af mikilli kostgæfni. Hann
var gæddur frjórri tæknigáfu;
smíðaði ýmis konar leikföng,
sem flest voru á hjólum og
gengu fyrir fjöður, gufu eða
rafmagni.
Fiðlan þagði.
Já, Flosi var oftast önnum
káfinn við smíðar og tilrauna-
starfsemi. Hann var fljótur að
átta sig á ólíkum viðfangsefn-
um. Þá var hann líka hinn
mesti völundur. Og hann var
farinn að lesa bækur og tima-
rit um tæknifræðileg efni —
löngu áður en liann hafði lok-
ið námi i harnaskólanum ...
Þó var það ekki þetta sér-
stæða og margþætta gáfnafar,
sem sérstaklega varð til þess,
að laða mig að Flo§a, heldur
fyrst og fremst persóna hans
— lyndiseinkennin: Hann var
barn, en þó jafnframt full-
orðnari en flestir aðrir
unglingar, sem ég hefi kynnzt.
Það var bjart í kringum Flosa.
Hann kom til dyranna, eins og
liann var klæddur; var frjáls-
mannlegur, kvikur í hreyfing-
um og viðbragðsfljótur. Hann
hafði skarpt auga fyrir öllu
skoplegu, var yfirleitt síbros-
andi, bæði að því, sem hann
sá og heyrði, en þó ekki sízt
að eigin hugsunum. Hann hló
mikið, en alltaf innilega. Hann
var viðmótsþýður og skemmti-
lega smáglettinn. Hann brá
ekki oft út af þessu lagi, en
þegar það kom fyrir efaðist ég
ekki um að liann væri að
brella mig, hafði enda talsvert
til míns máls; Flosi var yfir-
leitt þotinn upp og lék á alls
oddi — fyrr en_ég vissi af.
Ég hitti varla svo á Flosa,
að hann væri ekki eitthvað að
grúska. Hann tók mér samt
alltaf eins:
— Ja-da, Óskar, ég var ein-
mitt að vonast eftir þér...
Hann sagði þetta ef til vill
ekki bókstaflega satt, nema þá
stundum, samt þykist ég vita,
að í þessum orðum hans liafi
jafnan falist fullkomið sann-
leiksígildi.
Flosi þekkti ekki iðjuleysi.
Oftsinnis lá hann yfir sama
viðfangsefninu svo dögum og
jafnvel vikum skipti. Þá átti
hann, til að segja:
— Nú er ég kominn í lag-
lega 'klípu. Ég veit ekkert í
minn liaus .. . Þannig skopað-
ist hann iðulega að sjálfum
sér þegar hann var að þreifa
sig áfram, greip skrúfjárn eða
vírspotta, vann af kappi, eins
og allt væri í bezta lagi, þótt
hann vissi i rauninni ekki
hvernig hann ætti að snúa sér
við viðfangsefninu.
Oft sagði hann sem svo:
— Vertu viss, þetta verður
klappað og klárt eftir tvo þrjá
daga.
Það varð samt yfirleitt ekki
klappað og klárt fyr en eftir
mun fleiri daga. Flosi varð
samt ahlrei á eftir áætlun. Á-
stæðan fyrir því var sú, að
hann gleymdi jafnan öllum
sínum áætlunum — stuttu eft-
ir að hann hafði gert þær. Að
finna lausn vissrar ráðgátu
varð honum aldrei nema hálf
gleði, í samanburði við að
leita lausnarinnar.
Einn dag sýndi Flosi mér
bækur og timarit, sem fjölluðu
um ratiotækni. Hann var þá
ennþá innan við fermingar-
aldur. Af sínum venjulega á-
huga tók hann að segja mér
frá, hvað hann ætlaðist fyrir.
Hann var staðráðinn í að
byggja sendara og móttöku-
tæki. Mér þóttu þetta, stór tíð-
indi. Við ræddum málið af
kappi, og okkur kom hitt og
annað i hug; ákváðum m. a.,
að stofna til fyi’irtækis,. starf-
rækja útvarpsstöð. Það segir
sig sjálft, að við Flosi vorum
vitaskuld sjálfkjörnir sem for-
stjórar þessa fyrirhugaða fyr-
irtækis, og byrjuðum við þeg-
ar í stað, að skipta með okkur
verkum. I sambandi við verka-
skiptinguna kom ekki fram
svo mikið sem eitt ágreinings-
atriði. Gerðum við með okkur
svohljóðandi samning: Ég
skyldi annast „hið talaða orð“.
Engum ræðumanni eða upp-
lesara mátti hleypa að hljóð-
nemanum, nema ég hefði áður
litið yfir handrit hans og úr-
skurðað það, sem fullboðlegt
útvarpsefni. Flosi skyldi hafa
yfirumsjón með öllum tónlist-
arflutningi útvarpsins, stjórna
vélum stöðvarinnar og kynna
dagskrárliðina. Okkur bar að
hafa samstarf um öll mál, sem
þetta fyrirtæki varðaði... Við
gleymdum alveg að skrifa und-
ir samninginn, og héldum á-
fram að gera samþykktir:
Semja skal skrá yfir þá af
kunningjum okkar, sem lík-
legastir eru til að geta lagt
eitthvað af mörkum til út-
varpsstarfseminnar. Starfs-
mannalið og hlustendur út-
varpsins eiga einungis að vera
drengir. — Aldurstakmark . . .
Það var aldrei tekin nein á-
kvörðun um aldurstakmarkið.
Stofnun fyrirtækisins fórst
einnig alveg fyrir, því miður.
Þessi skýjaborg okkar hrundL
þó ekki alveg til grunna, fyr
en nokkru eftir að Flosi hafði
lokið við að smíða tækin . . .
Eitt kvöld var móttakaranum
komið fyrir heima hjá mér. Á
tiltekinni stund átti ég að
kveikja á tækinu. Ég gerði