Baldur - 07.11.1950, Blaðsíða 5

BALDUR
5
Rithöfundar og lesendur í Sovétríkjunum
I sumar fór fjölmenn sendi-
nefnd danskra menntamanna
og rithöfunda til Sovétríkj-
anna. Einn þátttakandi, danski
rithöfundurinn Hans Scherfig,
hefur skrifað grein um förina,
og fara hér á eftir nokkur
atriði úr henni.
1 upphafi greinar sinnar seg-
ir höfundur, að það sé eins
auðvelt í Sovétríkj unum að ná
í ritverk Pusjkin og Gagol eins
og glas af öli. Á öllum stöðum,
sem nöfnum tjáir að nefna,
eru bækur seldar, mest ritverk
klassiskra höfunda. Þá vakti
áhugi fólksins fyrir bókmennt-
um, ekki síður athygli hans, t.
....... III -mimil'"
Maxim Gorki.
d. segist liann hafa komið inn
á ölkrá, þar sem verkamenn
háðu harðar og fjörugar kapp-
ræður um Tolstoj og Dosto-
jevski.
Þjóðin, sem les meira
en nokkur önnur.
1 greininni segir m.a. orðrétt:
„1 landafræðinni, sem ég
lærði í æsku, var sagt að ein-
ungis lítill hluti rússnesku
þjóðarinnar væri læs og skrif-
andi. Nú les þessi þjóð meira
en nokkur önnur. Bækur eru
gefnar út í geisistórum upplög-
um. Bók, sem aðeins kemur út
í 40—50 þús. eint. er ekki seld
á opnum markaði, heldur
kaupa bókasöfnin hana upp.
Árið 1939 voru í Sovétríkj-
unum 240 000 bókasöfn með
500 milj. bindi bóka. Nú eru
þessar tölur lægri. Þýzku ofur-
mennin þoldu ekki bækur.
Hvar. sem þeir komu fóru þeir
eyðandi eldi um bókasöfnin,
enda kunna þeir listina heiman
frá sér og höfðu sérfræðingum
á að skipa.
Eitt þýðingar mesta menning-
arlega verkefnið, er að endur-
reisa hókasöfnin í þeim héruð-
um, sem nazistar hernámu.
Árangurinn hefur þegar orðið
verulegur, en kvartað er um að
pappírsframleiðslan fullnægi
ekki lestrarlöngun fólksins.
Nokkru áður en við komum til
Sovétrikjanna, gagnrýndu rit-
höfundar ráðherran, sem sér
um pappírsiðnaðinn, svo harð-
lega í blöðum, að hér heima
hefði það verið talin fullkomin
ákæra. En það er ekki óalgengt
í Sovétríkj unum, að yfirvöld-
unum — jafnvel þekktum ráð-
herrum — sé sagt afdráttar-
laust til syndanna.
Árið 1945 voru 293 milj.
eint. bóka gefin út í Sovétríkj-
unum, en í fyrra 683,5 milj.
eint. Eftir byltinguna 1917 hafa
komið út yfir miljón bækur
um ólílc efni í 13 000 milj. eint.
samtals. Nú koma út í Sovét-
ríkjunum 7700 blöð á 70 tungu-
málum. Hvert landssvæði hef-
ur sitt eigið blað, sem kemur
út á rússnesku og móðurmáli
íbúanna. Auk blaðanna eru
gefin út 1400 tímarit“.
Efnaleg aðstoð rithöfunda.
Þá er í greininni sagt frá
viðtali er höfundur átti við
sovétrithöfund, um félagsskap
þeirra, lífskjör, andlegt frclsi
og skilyrði til menntunar.
Rithöfundafélagið er fagfé-
lag og hefur sama hlutverki að
gegna og önnur fagfélög í
Sovétríkjunum. Það hefur um-
ráð yfir hressingarhælum,
sj úkrahúsum, sj úkratrygging-
um, hvíldarheimilum, barna-
heimilum o.s.frv. Það tekur að
sér að ráða fram úr húsnæðis-
málum rithöfundana, tryggir
þeim vinnufrið og losar þá við
áhyggjur vegna efnalegrar af-
komu, meðan þeir vinna að
þýðingarmeiri verkefnum. Það
útdeilir árlega 1 milj. rúblna í
ferðastyrki til rithöfundanna.
Kostnaðinn, sem af þessu leið-
ir, greiða bókaútgefendur og
leikhúsin.
Hinir ungru.
Ymislegt er gert til að styrkja
og kvetja unga rithöfunda og
hjálpa þeim til þroska á lista-
braut þeirra. M.a. eru gefin út
tímarit sem eingöngu birta
verk eftir byrjendur og sér-
hvert bókmenntatímarit hefur
tekið á sig þá skyldu að birta
m.k. einu sinni á ári eitt slíkt
verk, bregðist þau þeirri
skyldu, neita eldri rithöfundar
að skrifa í þau. Innan félagsins
er deild, sem starfar meðal
ungra rithöfunda, býður þeim
til Moskvu og i-æðir við þá um
verk þeirra. Auk þess eru í
hverri verksmiðju og vinnu-
stöð bókmenntalegir leshringar,
og ritverk flestra byrjenda eru
fyrst prentuð í verksmiðju-
hlöðunum.
Rithöfundaháskóli.
En merkasti þáttur þessa
menningarstarfs er rithöfunda-
háskólinn, sá eini, sem til er í
heiminum, þeirrar tegundar.
Hann var stofnaður fyrir 16
árum, eftir tillögu Maxim
Gorki og starfar á svipaðan
hátt og listaháskólar.
Hlutverk skólans er að veita
ungum rithöfundum þá mennt-
un sem þeim er nauðsynleg
vegna starfs þeirra og þroska
og glæða hæfileika þeirra.
Andlegt frelsi.
Spurningu greinarhöf. um
ritskoðun í Sovétríkjunum var
svarað afdráttarlaust neitandi
og sömuleiðis um einokun á út-
gáfu hóka.
I Sovétríkj unum eru um 200
útgáfufyrirtæki. Sum þeirra
eru tengd menningar- og fé-
lagslegum stofnunum ríkisins.
Rússneska vísindafélagið gefur
út mikinn fjölda bólca um vís-
indaleg efni. Menntamálaráðu-
neytið gefur út kennslubækur
og barnabækur. Stærsta útgáfu
fyrirtækið er eign sambands
ungra kommúnista og stjórnað
af þvi, auk þess eru rithöfunda
félögin í hverju einstöku sovét-
lýðveldi, hókaútgefendur.
Ritlaun eru 3000 rúblur á
prentörk í fyrstu útgáfu en
getur margfaldast þegar bókin
er gefin aftur út.
-------o------
Georg
Bernhard Shaw
Irski rithöfundurinn Gcorg
Bernhard Shaw, andaðist á
heimili sínu í London 2. þ.m.
94 ára að aldri.
Georg Rernhard Shaw var
fæddur í Dublin á Irlandi 26.
júli 1856. Að afloknu baraa-
skólanámi fékk hann starf á
skrifstofu í fæðingarborg sinni.
Arið 1876 fluttust foreldrar
hans til London, fór Shaw með
þeim og gerðist þar skrifstofu-
maður.
Shaw hóf ungur rithöfundar-
störf sín. Fyrsta skáldsaga
hans er samin 1880 og sú næsta
1881. Þær birtust í tímaritinu
Our Corner, sem Anna Besant
gaf lit. Næstu sögur hans birt-
ust í sósíalska tímaritinu To-
day. Árið 1884 gekk Shaw í
Fabianfélagið, sem þá var ný-
lega stofnað af sósíölskum rit-
höfundum og menntamönnum,
og varð ákafur áróðursmaður
fyrir stefnu sósíalista í ræðu og
riti.
Nokkru síðar gerist hann
músík- og listagagnrýnandi við
ýms blöð og var sérstaklega
mikill aðdáandi Ibsens og
Wagners.
Shaw er sérstaklega frægur
fyrir leikrit sín. Fyrsta leikrit-
ið, Widowers’ House, samdi
hann með öðrum. Það var sýnt
í fyrsta skipti 1892. Næstu tvö
leikrit hans, bæði samin 1893,
neituðu leilehúsin að sýna. Þeg-
ar annað þeirra loks var sýnt í
New York 1905, fengu þeir,
sem fyrir sýningunni stóðu,
harðar ákúrur.
Hér er ekki rúm til að telja
upp öll leikrit Bernhards
Shaw, en þau munu vera alls
um eða yfir 40. Eitt frægasta
og vinsælasta leikrit hans er
Gandida, sem leikflokkurinn
„6 í bíl“ sýndj hér á Isafirði og
víðar sumarið 1949 og sami
leilcflokkur einnig á nokkrum
stöðum s.l. sumar.
Shaw átti á yngri árum erfitt
uppdráttar og bjó oft við
þröngan kost. Skáldrit hans
hlutu fyrst framan af harða
dóma og leikhús neituðu að
sýna leikrit hans, þó voru þau
gefin út á prent og mikið lesin
af almenningi. Flest frægustu
leikrit sín samdi Shaw eftir að
hann varð fertugur og nú er
hann af fróðum mönnum tal-
inn frægasta leikritaskáld
Breta á þessari öld. Shaw er
oft nefndur „írskj háðfuglinn“.
Hann þykir óvægin og harð-
skeyttur og missir sjaldan
marks. Tilsvör hans eru heims-
fræg og mjög á loft haldið og
ekki er laust við að í sumum
sögum af honum kenni nokk-
urs þjóðsagnablæs.
Shaw fékk bókmenntaverð-
laun Nobels 1925 og varði því
fé til að útbreiða þekkingu á
enskum bókmenntum.
Dtvarp og blöð um allan
heim minntust Berhards Shaw
við andlát hans og fóru mak-
legum viðurkenningarorðum
um þennan heimsfræga rithöf-
und. Dtvarpið í Moskvu gat
þess sérstaklega, að Shaw
hefði alla tíð verið mikill vinur
og ákveðinn forsvarsmaður
Sovétríkjanna.
-------o------
Messsað í Isafjarðarkirkju
n.k. sunnudag.
Barnamessa kl. 11 f. h.
Almenn messa kl. 2 e. h.