Ingjaldur - 16.10.1932, Síða 1

I. irg.
9. tbl.
Vestmannaeyjum, 16. október 1932.
Stefnuskrá „Ingjaldsw.
Nokkrar athugasemdir.
Ég birtl fyrir nokkru grein í
blaðinu, sem ég kallaöi „Stefnu-
skrá SjalfstœÖisflokksins eins og
ég vildi að hún væri“. Stefnu-
skrá þessi var í 24 liðum og
datt mér auövitaö aldrei f hug að
nokkur flokkur, og þáekkiheld-
ur Sjálfst.H., mundi geta tekiö
eöa taka hana upp í heild sinni.
Hver einstaklingur, sem vill
halda uppi flokkssamtökum verð-
ur til samkomulags aö slá eitt-
hvaÖ af þeim kröfum sínum, er
honum þykir varöa minna en
hitt að fá samtök um að hrinda
öðrum þeim málum áfram, sem
hann annars ber fyrlr brjósti.
Ég ætla nú í þossu og nokkr-
um blöðum á næstunni að rifja
upp fyrir mönnum þessa itefnu-
skrá og fara nokkrum orðum ttl
skýringar þeim atriðum hennar,
sem mega kallaat nýmæli, a. m. k.
að einhverju leyti. Vakir þá um
leið fyrir mér að vekja meirl at-
hygll en ella á þeirrl kröfu, sem
ég hefi áður sétt fram hér í blað-
inu, að Sjalfst.fi. setji sér atemu-
skrá samþykts á þingræðislegan
hátt.
Fyrstu þrjár grclnirnar hljóöa
þannig:
|1. gr*
island verði sjálfstætt lýðveldi
elns fljótt og þess er kostur.
2. gr.
þlngræði og þjóöræði sé vernd-
BÖ og endurbœttir misbrestir þess.
3. gr.
Réttlátari kjördæmaakipun sé
komið ð, bygöri á jöfnum rétti
kjósenda hvar á landinu, sem
þeir hafa kosningarétt. Minni-
hlutanum á Alþingi se' veitt meiri
áhrif á úrslit þingmála og höfð
þar hliðsjón þess hve marga kjós-
endur rninnihlutinn hefur áð baki se'r.
þar sem þetta á aðeins að vera
stutt blaðagrein verð ég að fara
afar fljótt yfir sögu. Enda þótt
um eitthvert hið vandamesta úr-
lausnarefni sé að ræða, endur-
bætur á misbrestum þingræðisins
og réttlátari kjördæmaskipun —
verö óg að þjappa efni mínu og
rökum saman og stikla að eins á
fáu.
Mætti ég ráða þvi hvernig
Alþingi værl háttað mundi það
vcra í tveim deildum þanaig að
önnur deildin hefði ein yfirráð
ríkissjóðsins (einskonar yflrsýslu-
nefnd), en hin hefði hið eigln-
lega löggjafavald. Til hægarauka
nefni ég hina siðari Efri Deild
en hina Neðri Deild. Neðri Deiidm
aemur þvi fjárlög og afgreiðlr
þau. Hún ákveður hve mikið íé
hún vill lata nota fjárhagatíma-
bilið og til hvers hún vill nota.
það. Efri Deild verður að útvega
henni það með þcirri löggjöf,
sem hún telur við ciga, og ákveð-
ur hvernig það skuli tekiö af
gjaldendunum. Af þessu leiöir að
Etri Deild getur að visu,ssmþykt
iög, sem gera ráð fyrir greiðslum
úr rikissjóði, en þau koma ekki
til framkvæmda nema hin deildin
saþykKi þau emmg. Efri Deiid
getur t. d. samþykt að stoina
nytt embætti. En Neðri Deild
ræður hvort hún veitir fé til þess,
Neðri Deild ræður ein hvar hún
lætur gera vegi, byggja brýr o. þ k.
Etri deild ræður ein t. d. réttar-
faislöggjöf, ábýðarlöggjöl, sigl-
ingalöggjöf o. s' frv.
TiíEfri Deildar er kosið þdnnig
að alt landið er eitt kjördœmi og
með hlutfallskosningu. Til Neðri
Deildar á sama hátt og verið hef-
ur en þannig að þingmannatala
fari sem rnest efiir kjósendatölu og
að kjördœmin haldist. j
Ég tel margvíalegan ávlnníng
fylgja því fyrirkomulagi, sem ég
hér hefl stungið upp á.
Nú sem atendur eru störf þuu
sem þingmenskunnl fylgja, mjög
óliks eðlis. það þarf t. d allt
aðra hæfileika til þess að semja
heppllega réttarfarslöggjöf en að
dæma um hvort fé ríkissjóðs er
vsl varlö til þessa eða hins.
þingmennirnir eiga að dæma ajálf-
ir og ekki að láta aðra vinna
sín verk. En hvernig er þessu nú
farið ? Nú eru menn í bezta til-
félli kosnir á þing vegna þess
að þeir hafa reynst dugleglr
fjáraflamenn og nýtir, framttks-
samir borgarar. þessir menn eru
að vísu líklegri en aðrir til þess
að vera góðir „fjármenn" á
þingi. En hitt er tilvlljun eln, ef
þeir eru færir að ráða fram úr
hinum mörgu öðrum, vanda-
sömu útlausnarefnum, er fyrlr
Alþlngi koma eða eiga að koma.
• A þessu ræður tveggja-deilda
fyrjrkomulag það bót, er ég
stlng upp i.
þá má nefna annan kost.
Til úrlausnar heppilegu skipu-
lagi kjördæmamálsins koma eink-
um tvö atriði til álita. Hið «töl-
fræðislega réttlæti“, þar sem ein-
göngu er farið eftir höfðatölu
kjósenda og er þi eðlilegast eins
og Jafnaðarmenn viija, að allt
landið sé ’eitt kjördœmi, og hitt
að nauðsyn ber tll að að taka
tilllt til hins persónulega aam-
bands milli kjósenda og þing-
manna, og kunnugleika þeirra
á þörfum og áhugamáium hvera
einstaks héraðs. Og helst meira
en það — að þeir lifl með og í,
þessum málum héraðanna og
þau séu eins og hluti af þeim
sjálfum. þess vegna þurfa þing-
menn að koma frá öilum lands-
ins pörtum. En fyrir þessu er
því að eins tryggíng að landið sé
mörg k)ördœmi, helst eins og verið
hefur. Uppástunga mín leysir úr
þessu á raunnýtan hátt og megn-
ar að því er mér virðist að taka
fullt og réttlátt tillit tii beggja
áðurnefndra sjónarmiða. Kjör-
dæmakosningin á sér stað ein-
mitt til Neðri Deildar þar sém
persónulegi kunnugleikinn á þörf
um héraðanna, er nauðsynlegur,
en landið allt er eitt kjördæmi
þar sem mestu gildir að stefnur
ráði og sérþekklng koml til greina,
og að þess vegna aé valdlr hæf-
astir menn án tillits þesa hvar
þeir eru búsettir. því að það
skiftir engu máll um þetta.
þriðja kostinn vil ég enn nefna.
Hann er sá að þingstörfln eiga að
vlnnast á skemrl tíma. þetta er
að vísu ekki mikilsvarðandl at-
í'iði, en er þó nokkurs virði
bæði fyrir þingmena ajálfa og
þjóðina { heild slnni.
Ég tel vist að ýmair misbrestlr
þlngræðisins lagist ef þesti skip-
un Alþlngis er tekln upp. Á
öðrum slsð f stefnuskránnl minn-
ist ég á „kjósendapróf" sem einn-
ig miðar f aömu átt og verður
það nánar rökatutt slðar.
Með því að halda núverandi
kjördæmum, hlýtur að geta farlð
svo, að meiri hlutinn á Alþíngi
hafi minni hluta kjóaenda að baki
aér. Or þesau óþingræðislega
ranglætl er auðvelt að bæta og
sjálfsagt að bæta. þar eð ég
miða við það fyrlrkomulag, sem
ég hafl stungið upp á, er um
það sem eftir fer aðeins átt við
Neðri Deild, en ekki efri Deild,
þar sem hlutfallskosning er og
allt landið eitt kjördæmi.
þetta verður gert með því að
láta hvern þlngmann hafa atkv.
eftir kjósendatölu þeirri sem
flokkur hans fekk vlð kosnlng-
arnar, f hlutfalll við kjósanda-
töiu allra flokka samanlagða.
Tökum til dæmis ,að atkvæðl
flokkanna aé eins og hér seglr
vlð einhverjar kosningar :
SjálfatæðisfloKkurinn 22.000
Framsóknarfiokkurinn 18.000
Jafnaðarmannaflokkurinn 7.000
Kommúnistaflokkurinn 2.000
Utanflokksmenn 1.000
samtals 50.000
Hefur þá hver þingmaður Sjálf-
stæðisfl. 22/50 atkv. Framsókn-
arfl.þingm. 18/50 og hinir eftir
því. Segjurn svo að Sjálfstæðis-
þingmenn sé 9 í Neðri Delld,
Framsóknarm. 12, Jafnaðarm. 4,
Kommúnistar 1 og Utanfl. 1. Til
samans hata þj Sjalfstæði. nsiin
3 48/50 atKV., Fiams 4 10,^0,
Jafnaðartn. 28/50, Komin. /50
og Utanfl. 2/50. Reiknaö e'tir
þessu hafa Sjalfatæðism og Jafn-
aðarm. meirihluta-vald<ð a þmgi
enda þótt þeir séu að cins 13 a
jnóti 14 vegna þess að þeir ha/a
meiri kjósendafjölda að baki sér.
Með þessu vinat, að enda þótt
kjördæmin fái að halda sér og
gróðinn af þvi sé tekinn, þarf ekki
að traðka meginhugsjön þing-
ræði8ins og almennu réttlætl
eins og nú er gert.
það eru vitanlega ýmsar leiðir
og auðfundnar til þess að láta
Minnihlutann hafa meiri áhrif á
úrsllt fjárveitinganna en verið
hefur. það má t. d. veita þelm
Minnihluta, sem hefur 5/6 kjós-
ends á bak við sig i einhverju
míli borið saman við kjósenda-
tölu Meirihlutans og er búinn að
samþykkja sömu fjárveitinguna
þlng eftir þing, þannig að ein
kosning hefur farfð fram á milll,
vald til þess að fá máli sínu
framgengt. Elnkum tel ég rétt
að ef t. d. 3/4 atkvæða Mlnnl-
hluti (miðað við kjóaendafjöld-
ann) samþykklr á sama hátl
— þing eftir þing með kosn-
ing á milli —, fjárveitlng som er
nauðsýnleg til þess að lög komi
til framkvæmda, sem Efrl Deild
hefur samþykt, sé þessi Mlnni-
hluti látln nægja. Annars getur
farið svo að hin þörfustu lög
atrandi á skilningarsnauðum
8parnaðarandu þeirra, sem ein-
göngu telja sig fjárráðamenn
þjóðarinnar.
það sem að framan er ritað,
er ekki ritað með það fyrir aug-
um, að einn eða annar flokkur
græði á þe&«u fyrirkomulagi. Ég
hefi ekkert athugað þa hhð inals-