Stormur - 19.07.1930, Blaðsíða 1

STORMUR
Ritstjóri Magnús Magfnússon
VI. árg.
Laugardaginn 19. júlí 19S0.
24. blað.
Enn um tregðu.
Athugasemdir og svar.
i.
I síðasta tölublaði Storms er 'rætt all-
ítarlega um grein, er birtist eftir mig
í síðasta hefti ,,Iðunnar“ og nefnd er
„Um tregðu“. Eg er að sjálfsögðu rit-
stjóranum þakkiátur fyrir þau lofsam-
legu ummæli, sem hann notar um grein-
ina, en hinsvegar virðist mér hann
draga svo gjörólíkar ályktanir af máli
mínu frá því, er mér finst eg hafa gef-
ið tilefni til, að mig langar til að biðja
um rúm fyrir fáeinar athugasemdir við
þær ályktanir.
Eins og þeir munu minnast, sem
fylgst hafa með þessum skrifum, er það
höfuðstaðhæfing mín í Iðunni, að af-
staða „framsóknar“ og ,,tregðu“ væri
miklu jákvæðari, bæði í líkamlegum og
vitsmunalegum efnum, en þorri manna
virtist að jafnaði gjöra sér grein fyr-
ir. Færði eg fyrir því rök og líkur úr
ýmsum áttum, að „tregða“ væri ekki
óvinur eða andstaða „framsóknar“,
heldur skilyrði þess, að henni yrði við
komið. Benti eg á, að þetta væri næsta
nauðsynlegt í líkamlegum efnum, því
allir hefðu reynslu fyrir, að þeir fengju
engu verulegu afli beitt við þau efni,
sem lítil tregða væri í, en auk þess ætti
þetta ekki síður við um vitsmunaleg
efni, því að á því sviði yrði heldur engri
framsókn við komið nema í huganum
væri sú alvara, sá þungi, sú staðfesta,
sú einlægni í glímunni við hið vits-
munalega viðfangsefni, sem svaraði til
tregðunnar í líkamlegum efnum.
En nú hefir hér í blaðinu sú álykt-
un verið dregin af þessum hugleiðing-
um mínum, að í þessu fælist nokkurs-
konar lofsöngur til þeirrar stefnu í
stjórnmálum, sem kend er við íhald, og
grein mín jafnvel talin meðmæli með
sérstökum flokki manna hér á landi,
sem fyrir skömmu kendi sig við þetta
orð.
Nú er sannleikurinn sá, að fyrir mín-
um hugskotssjónum er svo verulegur
munur á hugtökunum „íhaldi“ (í al-1
mennum pólitískum skilningi) og
„tregðu“, að þau eiga næsta lítið sam-
eiginlegt. Og um - íhaldsflokka í þeim
löndum, sem eg hefi kynni af, á það
ekki síst við, að þá hafi skort þau
einkenni, spm eg hefi táknað með orð-
inu tregða. Þetta stafar af því, að þeir
eru í meiri hættu en aðrir við að gjör-
ast hugsanalítið dýrkendur erfðavenju
og vana. Þetta á ekkert síður við um
íhaldssama menn á íslandi en annars-
staðar. Og stundum er viðspyrnan,
tregðan, svo lítil í leitinni að úrlausn-
um, að niðurstöðurnar verða næsta kát-
legar. Til skýringar vil eg aðeins minna
á, að einn ígáfaðasti íhaldsmaður, sem
nú er uppi á íslandi, hefir hvað eftir
annað látið sig það henda í ritgjörðum
sínum að andmæla andstæðingum
sínum á þeim grundvelli, að þeir ætl-
uðu sér að kollvarpa ]>ví félagslega lífi
sem /cynþáttur vor hefir búiö við frá
önclverðu. — Þetta er ágætt sýnishorn
þess„ hve algjört mikilvægi menn eigna
venjum síns eigin tíma og hve skamt
íhald að jafnaði leitar skýringa. Því að
vissulega eru þetta vanhugsuð ummæli
um kynþátt, sem búið hefir við svo
margvíslega félagslega kosti, að mi'"
stöð valda og auðs hefir sveiflast öfg-
anna á milli. Stundum hefir hún verið
hjá konungsvaldi, höfðingjavaldi, í
sveit, klerkavaldi, verslunarvaldi, iðn-
aðarvaldi; stundum hefir . undirstaða
])jóðlífsins verið ])rælahald; stundum
hefir einskis gætt nema starfsemi borga,
á öðrum tímum og öðrum stöðum hef-
ir ])eirra verið að litlu getið; afstaða
þjóðfélagsins til hjúskaparbanda hefir
verið hin margvíslegasta o. si frv. Bylt-
ingarnar í sögu hins hvíta kynþáttar
hafa verið margvíslegri en svo, að tal-
að verði um eina tegund þjóðfélagslífs,
er hann hafi búið við frá öndverðu.
En þessi trú á erfðavenjur er ná-
skyld því, sem eg hefi nefnt vitsmuna-
legt tregðuleysi. Öll alvai-leg rannsókn
byggist á tregðu í huganum — alvör-
unni, með að láta ekki yfirborð hlut-
anna villa sér sýn — yfirborðsstraum-
inn sópa sér með. Fyrir þá sök er orð-
ið tregða að mun skyldara öðru orði
en íhaldi, en sem einnig er notað í póli-
tísku málsambandi. Það er vitanlega
orðið róttækni. Róttækir eru þeir menn
nefndir, sem þá tregðu hafa til að bera,
að þeir sætta sig ekki við neitt minna
en að komast fyrir rætur hvers máls.
En eins og kunnugt er, hafa róttækir
menn og íhaldssamir ekki þótt eiga
samleið.
Um sjálfan mig er svo farið, að þótt
eg hafi gjört mér far um að lesa rit
hinna ágætustu íhaldsmanna ýmsra
landa, þá hefi eg minna getað af ]>eim
numið, en máli verulegra róttækra
manna. Og eg er sannfærður um, að
oss íslendingum er holt að temja oss
háttu hins róttæka. manns — manns-
ins, sem metur íhaldið við venjur, við
skoðunarháttu, við félagslegt skipulag,
eftir niðurstöðum tregðuríki'ar rann-
sóknar á verðmæti þess, en ekki eftir
huglægum hleypidómum sínum.
Eg vona að þessar athugasemdir nægi
til að sýna lesandanum, að að svo
miklu leyti sem ályktanir verði dregn-
ar um pólitísk efni af ritgjörð minni
í Iðunni, þá séu það að mun ólíkar
ályktunum þeim, sem ritstjóri Storms
gjörði í síðasta tölublaði.
Ragnar E. Kvaran.
„Stormur“ birtir með ánægju þessar
athugasemdir Ragnars E. Kvaran og
það því fremur, sem hann fær eigi séð,
að þær hreki í neinu þær ályktanir,
sem dregnar voru af grein hans í 22.
tbl. Storms.
En sökum þess að hér er bæði um
merkilegt mál að ræða og merkilegan
rithöfund, vill sá, sem þetta ritar, ekki
sýna það „tregðu“leysi, að láta alger-
lega útrætt um það með þessum at-
hugasemdum Ragnars Kvaran, úr því að
honum finst, að ályktanirnar, sem
dregnar voru af grein hans.'séu á ann-
an veg en hún gaf tilefni til.
En sökum ])ess, að hlutskifti blað-
anna er venjulega það að vera elds-
matur að lestri afloknum eða þæginda-
blað, sem sparar vissa pappírstegund
hjá aðgætnum og sparsömum húsmæðr-
um, þá þorir Stormur ekki að vísa les-
endum sínum til ])ess blaðs, sem grein-
in „um tregðu“' birtist í, og mun því
rifja upp nokkur atriði, sem helst skifta
máli, til þess að sýna, að aðrar álykt-
anir voru ekki dregnar af grein Ragn-
ars Kvaran en beinast lágu fyrir, úr
því að hún á annað borð var tekin til
hliðsjónar eða athugunar, í sambandi
við ]>á pólitísku baráttu, sem h(ið hef-
ir verið hér að undanförnu og háð er
enn.
II.
í greininni: Framsókn — tregða. í
22. tbl. Storms, var fyrst dregið fram,
hverjar orustuaðferðir andstæðingar
Sjálfstæðisflokksins, Jafnaðarmenn og
Tímamenn, hefðu beitt í hinni pólitísku