Stormur - 10.01.1936, Qupperneq 2

2
STORMUR
Margt er mjög athyglisvert í niðurstöðum Lundbergs, og
mjög fara viðreisnartillögur hans í bága við þá fjármála-
stefnu bændaflokksins og framsóknarflokksins að hækka
sem mest verð á innlendum landbúnaðarafurðum til
styrktar fyrir bændurna. Telur Lundberg að verðið eigi
að Iækka að mun.
Lundberg segir meðal annars:
„Lækkað verð á kindakjöti, mjólk, smjöri, og
eggjum o. s. frv. mundi vafalaust auka neyslu
þessara vörutegunda verulega og þyrfti ekki að
gera bændum örðugra fyrir. (Auðk. hér).
Eins og á stendur virðist verðið á þessum
i vörum mjög hátt. Mjólkin kostar næstum því
helmingi meira í Reykjavík en í Stokkhólmi,
smjörið 1 kr. meira, smjörlíki 46 aurum meira, og
eggin eru næstum því helmingi dýrari en í Stokk-
hólmi. Sem dæmi þess, hversu neysla getur vaxið
við verðlækkun má minna á reynsluna í Svíþjóð. Á
árunum 1929 til 1934 hefir smjörverðið lækkað
um 20% (3.40—2.80), en salan innanlands óx frá
23 og í 33 milj. kr. eða um 70%. (Auðk. hér).
Auðvitað að nokkru leyti á kostnað smjörlíkisins,
en með því að neyslan jókst svona mikið meira en
verðfallið nam, gátu bændur á þessu tímabili auk-
ið brúttó tekjur sínar um 40%. Nú er í raun og
veru engin ástæða til annars en líkt geti farið á
íslandi, einkum þegar þess er gætt, að þörfunum
er langtum minna fullnægt hér en í Svíþjóð. Það
kemur í Ijós að neysla mjólkur og smjörs er 50%
minni á íslandi en í Svíþjóð og neysla eggja að
minsta kosti helmingi minni.
Af þessu er bersýnilegt, að það er öndvert við
allan hag landsins að styrkja atvinnuveg á þenna
hátt með lögfestri verðhækkun, þegar neyslan tak-
markast og sjálf hin raunverulega neysluþörf fær
eigi notið sín. Það er miklu réttara að láta hjálp-
ina koma að ofan, ef svo mætti orða það, með
styrkveitingum eða breytingum á lánum. Jafnvel
gjaldeyrisverðfall, svo minst sé á það efni aftur,
er réttari fjármálapólitík, því að hækkaða útflutn-
ingsverðið mætti nota, til þess að lækka verð þess
hluta framleiðslunnar, sem seldur væri innanlands.
Það sem þá færi raunverulega fram, væri að
skatta innflytjendur og neytendur innflutnings-
vara til hagnaðar fyrir útflytjendur og neytedur
innlendra framleiðsluvara. En það er einmitt mark-
miðið, sem að ber að keppa, og er grundvöllur
þess, að rétt sé með verð farið á íslandi.
En áhætta sú, sem er fylgifiskur hins háa
gengis, sem nú er á íslenskri krónu, er gjaldeyris-
smyglun og sú staðreynd, að menn flytja eigi heim
0 gjaldeyri þann, er þeir hafa komist yfir erlendis.
Menn fá mikið meira í raunverulegum verð-
mætum, með því að verja gjaldeyrinum beint
ytra, en með því að flytja hann heim og selja þar
fyrir íslenskar krónur vegna þess að núverandi
viðurkent verfr hans er lægra en hið raunverulega
verð. Auk þess skekkist öll lánveitingarstarfsemi,
hún verður ekki starfræn að því leyti, að veitt sé
fé til ríkis eða einkafyrirtækja, er beri arð, held-
ur verður hún óstarfræn, er féð fer til þess að
greiða töp, sem stafa af háum launum og lágu
verði erlendis, bankarnir fjötrast í frosnum lánum,
sem afskrifa verður“.
Eric Lundberg segir ennfremur:
„I landi þar sem rekstur allur er eins saman-
þjappaður og á íslandi, má vel hugsa sér eins
konar tvöfalt gengi á þann hátt að gjaldeyrir fyrir
innflutning af nauðsynjavörum sé seldur með nú-
verandi verði og innflutningsleyfin séu veitt einsog
neysluþörfin segir til um svo verðið hækki ekki,
1 en fyrir annan innflutning sé gjaldeyririnn seldur
með hærra verði og leyfð sé verðhækkun á þeim
vörum“.
Eins og sjá má af því, sem tilfært er hér að framan
fara tillögur sænska hagfræðingsins algerlega í bága við
það, sem stjórnarflokkarnir hér hafa gert bæði með kjöt-
ið og mjólkina. Þær ráðstafanir — og þó einkum með
kjötið hafa beinst að því að hækka verðið og minka með
því neysluna innanlands, með öðruiíi orðum þyngja á
þeim sem neyta eða vilja neyta innlendu framleiðslu-
varanna.
Tillaga Lundbergs um tvöfalda gengið virðist mjög
athyglisverð, og er þess að vænta að næsta þing taki hana
til rækilegrar yfirvegunar.
Gtmnar.
Skáldsaga eftir Eyjólf Jónsson frá Herru.
Þetta greinarkorn á svo sem ekki að vera neinn rit-
dómur um þessa skáldsögu Eyjólfs Jónssonar, heldur er
greinin skrifuð í þeim tilgangi að kynna þeim lesendum
Storms, sem ekki hafa séð bókina, hana lítilsháttar, og
hinsvegar er Eyjólfur svo gamall í hettunni sem rithöf-
undur, að það er í alla staði sanngjarnt að minst sé í
blöðunum á bækur hans, jafnóðum og þær koma út.
Gunnar er sveitasaga sem ætti að hafa gerst hér á
landi fyrir nokkrum tugum ára. Það er sveitafólk, sem lýst
er og sumar lýsingarnar eru mjög góðar . Guðrún: Þessi
stórlynda kona, er dregin skýrum dráttum, hjá skáldinu,
það er eins og maður sjái hana ljóslifandi, þegar hún situr
í tómstundum sínum við borðið í stofunni á heimili hins
harðlynda föður síns, yfirkomin af ástarsorg og starir
fram í óbygðirnar, — og margt fleira mætti telja, marg-
ar lýsingar á fólki og af viðburðum sem eru séðar með
glöggu auga og góðum skilningi höf. á því sem hann er
að lýsa, — og svo er eitt — sem hvergi finst í skáldsögu
Eyjólfs — það er þar ekkert klám og ekkert guðlast, eða
yfirleitt neinn sóðaskapur, en þessi atriði virðast vera
orðin fastur liður í mörgum af hinum nýrri skáldritum.
Gunnar, aðalsögupersónan hjá Eyjólfi, er góður og göf-
ugur maður, og ef hann hefði verið uppi 1935, þá held
eg að hann hefði ekki átt heima í neinum af þeim stjórn-
stjórnmálaflokkum sem nú eru til, — en einhversstaðar
hefði þó maðurinn orðið að vera. — Frásögn Eyjólfs er
ósköp blátt áfram, málfarið er ekkert skrúfað eða skælt.
Það má kannske segja að lýsingarnar séu allar nokkuð
jafnar og bragðdaufar stundum, en yfirleitt eru tlsvei’ð
notalegheit í efnismeðferðinni frá höfundarins hendi. En
af því að Eyjólfi hefir tekist margt í þessari bók vel þá
get eg ekki, áður en eg legg frá mér pennann, annað en
bent á það sem mér finst að skemmi hjá honum söguna
sem heild, og það eru ýmsar öfgar sem ekki eiga neitt
erindi inn í þessar sveitafólkslýsingar. Eg skal nú taka
tvö dæmi: Þegar Bárður hreppstjóri giftir dóttur sína,
lætur hann slátra 4 nautum og 2 vetrungum, það er
drukkin rommtunna utan koniaks og brennivíns. — Guð-
mundur á Hungurgili er einstakur hestamaður og hunda-
vinur, hann elur altaf nokkra gæðinga að vetrinum, og
gefur þeim töðuna frá kúnum og verður auðvitað altaf
heylaus á góu, — en alt í einu er hann í póstferð á þrem-
ur folaldsmerum og hefir með sér þrjár tíkur og fylgía
fimm hvolpar hverri tík, — þetta útgerir 25 stykki með
Guðmundi sjálfum, og var eina bótin að aumingja póst-
stjórnin þurfti ekki að standa straum af öllu þessu, þv*
heldur var hún nú spör á aurunum í þá daga og er víst
enn. — Þetta og því um líkt á ekki heima í þessari bók,
það ber svo mikinn keim af því að það sé verið að ljúga
í kapp — og vita hver komist lengst, og þó þetta hefði