Stormur - 30.11.1942, Page 2

S TORMUR
Sundurlausir þankar
I.
Listamannaþinginu er nú að v,erða lokið. Allmisjafnt
hefir að vonum það verið, sem út af munni þeirra hefir
gengið, enda mennirnir misjafnir. Hefir drottinn verið full-
nískur við suma í útlátunum, þó ekki á yfirlætið.
Sennilega hefði aldrei þetta listamannaþing farið að
keppa við Alþingi í andríki og gáfum, ef Jónas hefði ekki
egnt þessa guðinnblásnu menn til fjandskapar við sig,
enda hefir allmikill tími gengið til þess hjá listamönnun
um að svala sér á honum.
Ræður Sveins Björnssonar ríkisstjóra og Sigurðar Nor
dals prófessors voru báðar ágætar, þótt ræða Nordals væri
yfirgripsmeiri og snjallari. Upplestur sagnaskáldanna
var yfirleitt lélegur, þegar Gunnar Gunnarsson er undan
skilinn, og var sumt blátt áfram þvættingur, svo að alt
bendir til þess, að skáld þessi séu nú stöðnuð í bili og sum
jafnvel í hraðri hnignun.
.Upplestur ljóðskáldanna tókst yfirleitt miklu betur,
enda lásu flestir gömul kvæði eftir sig.
Fremur var litið að græða á erindunum: Höfundarnir
og verk þeirra. Auðmýkt Kiljans var hlægileg uppgerð, en
Kristmann hefði að ósekju mátt vera dálítið yfirlætis-
minni. Mjög aumkvuðu menn Kiljan vesalinginn fyrir
þær þjáningar, sem skáldskapurinn bakar honum (og hvað
mætti þá Þorbergur segja?), en hinsvegar glöddust þeir
yfir sælu Kristmanns. (Hann sagði eitthvað á þá leið, að
skáldin væru sælust allra manna, og finst manni það ekki
furða eftir að hafa hlustað á upplestur hans úr „Nátttröll-
Það er líka notalegt fyrir menn, sem líta á eignir ríkis-
ins eins og sína eign að komast til valda nú. Nú er ekkert
tómahljóð í skúffunni og ólíklegt að«vo verði næstu fjög-
ur árin. Sama gegndarlausa óráðvendnisbruðlið getur því
hafist og á árunum 1927—1930.
Enn er ekki um það vitað hvort kommúnistar og jafn-
aðarmenn láta að óskum Hermanns Jónassonar. Vitað er
að hvorutveggja hafa hina innilegustu skömm á honum
og framsóknarflokknum í hjarta sínu. En kommúnistarnir
eru langsoltnir menn og Stefáns Jóhanns flokkurinn hefir
æ gráðugur og sísoltinn verið og því má vera að græðgin
verði viðbjóðnum yfirsterkari.
En ef að þessir tveir flokkar ganga til samstai’fs við
framsóknarmenn, þá verða það þeir, sem töglin og hagld-
irnar hafa í stjórninni, enda þótt þeir svali hégómagirni
Hermanns með því að lofa honum að rolast í forsætisráð-
herraembættinu. Sósíalistarnir eru 10, en Alþýðuflokks-
þingmennirnir 7, en framsóknarlýjurnar eru hinsvegar ekki
nema 15. Kommúnistar mundu því hafa tvo ráðherra í
stjór-ninni, Alþýðuflokkurinn einn og Framsóknarflokk-
urinn tvo. Hermann og flokkur hans yrði því skóþurka og
leppur sósíalistaflokkanna, en Jónas yrði sennilega eins-
konar Kammertjener Einars Olgeirssonar og Brynjólfs
Bjarnasonar.
Nú má eg ekki vera að því að skrifa þéf meira að sinni,
því að Valtýr ætlar að fara að tala um orðlist og af því
erindi má eg ekki missa, því að altaf hefi eg verið fremur
slappur í íslenskunni.
Þinn einl.
Jeremías.
ið glottir“). Tómas okkar var full heimspekilegur og tor-
skilinn, hefir langvarandi þurkur líklega verið orsökin.
Hagalín var glaðklakkalegur og gaspursmikill að vanda.
Gunnar Gunnarsson var sannastur og látlausastur.
Vonandi er að Alþingi taki þessari sam*kepni vel og geri
hlut listamannanna góðan.
II.
Septemberhefti Helgafells er nýútkomið, læsilegt og
fjölbreytt, en fremur v.eigalítið. Vantar enn þann spíritus
í rit þetta og skyrhákarl, sem margir bjuggust við að þeir
Magnús og Tómas mundu bera á borð fyrir lesendur sína.
Ef til vill gæti þetta að einhverju leyti stafað af því, að
naumast verður veigamiklum og ýtarlegum ritgerðum
komið við í mánaðarheftum, sem ekki eru stærri en þetta.
Mundi þvi sennilega vera heppilegra að ritið væri árs-
fjórðungsrit, enda mundi þá útkoman að líkindum verða
reglulegri, en nokkuð hefir slcort á í því efni.
Margt er sniðuglega sagt í Léttara hjali, t. d. þar sem
lýst er hinni miklu peningav.eltu þjóðarinnar. Þar er með-
al annars komist svo að orði:
„Svo ævintýraleg hefir þessi þróún í viðskifta- og fjár-
hagsmálum þjóðarinnar gerst, að hvað úr hverju fer prent-
un íslenskra peningaseðla að verða álitleg atvinnugrein
fyrir breska heimsv.eldið, enda eru nýríkir hátekjumenn
orðnir álíka algengt fyrirbrigði eins og óborgaðir reikn-
ingar voru fyrir stríð. Er ekki annað sýnna, ef slíku fer
fram, en að bráðum fáist ekki í bankastjórastöður og
áþekk embætti aðrir en mjög óeigingjarnir hugsjónamenn,
sem af meðfæddri föðurlandsást leggja það á sig að gegna
þeim. Er þegar svo komið, að jafnvel rótgróin verslunar-
fyrirtæki hafa neyðst til að hætta heimsendingum vegna
þess að þeir, sem voru sendisveinar í fyrra, eru orðnir
heildsalan í ár, og eru sjálfir lentir í hraki með sendi-
sveina. En þannig hefir jafnvel hið sæluríkasta áhrif sínar
skuggahliðar og vel mættu menn setja sig í spor reyndrar
og dugandi matsölukonu hér í Reykjavík, sem nýlega lét
þess getið, að sér fyndist einasti gallinn á yfirstandandi
styrjöld sá, að nú þyrði hún ekki lengur að „brúka munn“
við þ.jónustustúlkurnar eins og í gamla daga, því að þá
væru þær óðara þotnar úr vistinni og komnar í aðra arð-
samari atvinnu".
Um útgáfuna á Hrafnkötlu Kiljans er meðal annars
þetta sagt og mun fáum ofdjúpt þykja árinni dýft í:
,, . . . Hinsvegar finst Léttara hjali rétt að taka það fram,
að það hefir ýmislegt við þessa útgáfu af Hrafnkötlu að
athuga. Fyrst og fremst er það að segja um formála Hall-
dórs K. Laxness, að enda þótt ástæða hafi þótt til að höfða
mál gegn öllu öðru í bókinni en honum, og forseti Samein-
aðs Alþingis hafi jafnvel lýst yfir því, að hann hefði ekk-
ert við formálann að segja fyrir þingsins hönd, getur hann
hvorki talist samboðinn vel mentuðum rithöfundi né merki-
legu riti. Unglingar geta að vísu bölvað sér til stundar-
fróunar með sæmilegum árangri, en fullorðnir menn freista
þess að jafnaði að leita skapsmunum sínum virðulegra
forms og þykjast hafa reynslu fyrir því, að það dugi þeim
betur . . .‘ . Margt fleira er vel sagt og réttilega um þessa
útgáfu á Hrafnkötlu.
Óvenjulega hvass ritdómur er i heftinu um leikrit Björg-
vins Guðmundssonar: Skrúðsbóndinn, sem sumir hafa lof-