Baldur - 02.11.1935, Side 1

BALDUR
Oefið út að fillilufun Umdíemisstúkuniiar nr. 5 á Akureyri.
llll llllll lllll..
Ávarp.
Um leið og' Umdæmisstúkan
nr. 5, á Akureyri, sendir frá sér
þetta blað, skal þess getið, að lík-
legast kemur ekki út af því nema
þetta eina tölublað. Ekki svo að
skilja,. að ekki þyki full þörf á
framhaldi, heldur skortir fé til að
halda slíku blaði úti. En því er
þessu eintaki dreift út, að okkur
bindindismönnum blöskrar deyfð-
in og afskiptaleysið um þessi mál,
og viljum því láta þessa rödd frá
okkur fara nú, ef vei-a kynni, að
einiiver tæki undn-.
Blaðið vill heilsa hverjum hugs-
andi manni, nú, í byrjun vetrar-
ins, og hvísla því í eyru honum,
hvoi-t ekki sé nauðsynlegt að
nema ögn staðar og athuga það
viðhorf, sem nú blasir við sjónum
okkar allra, að því er áfengismál-
in snertir. Það vill spyrja þig um
það, lesari góður, hvort þú sért
ánægður með það ástand, sem ni\
ríkir í þessum efnum, og hvort
þér sýnist sú framtíð, sem það
skapar einstaklingi og heild, heill-
andi björt, eður ei. Það vill vekja
athygli þína á þeirri staðreynd,
að áfengisnautn þjóðarinnar hef-
ir stórum aukizt á þessu ári og
að af því hlýtur að leiða fjár-
hagslegt — og menningarlegt
tjón, ásamt öllu því böli, sem það
óhjákvæmilega veldur. Það vill
minna þig á það, að sá múi-vegg-
ur, sem átti að bægja Bakkusi
frá landi okkar og gerði það, á
meðan við ekki rifum í hann
skörðm (bannlögin), er nú að
að engu orðinn, svo vínið flæðir
óhindrað inn yfir landið. Og full-
víst er, að sá múrveggur verður
ekki hlaðinn aftur, að svo stöddu.
Því ertu spurður: Hvað ætlar
þú nú að gera? Ætlai'ðu að verða
afskiptalaus um þessi mál? Sýn-
ist þér nokkurt vit í því, að láta
Bakkus gera strandhögg hjá svo
fámennri og fátækri þjóð, án
þess að veitt sé viðnám?
Vissulega munt þú svara neit-
andi. En hverjir eiga þá að veita
viðnámið? »Þið, bindindsmenn«,
muntu svara. Já, að sjálfsögðu
viljum við reyna það, en við er-
um alltof fáir og getum alltof lít-
ið. Þess vegna þarf að magna lið-
styrk bindindismanna að mun, ef
eitthvað á að vinnast á, því Bakk-
us er voldugur og hefir snjalla
hershöfðingja og mannmargt lið
og þaulæft. — Því þarf að fylkja
liði gegn honum og þú þarft að
koma í þann hóp.
Þú, sem varst »bannmaður«,
mátt ekki missa kjarkinn, þótt
þau höft séu horfin, sem þú
byggðir vonir þínar á. Við hörm-
um það allir, »bannmenn«, að svo
fór. Við spáðum illu um afleið-
ingarnar og sú spá er að rætast,
því miður. En það þýðir ekki að
sakast um orðinn hlut, Og nú er
að vinna, reyna að opna augu
manna fyrir skaðsemd áfengis-
ins, vinna gegn drykkjuveizlum
og drykkjusiðum, magna þrótt
æskunnar til átaka gegn víninu
og forða með því framtíð þjóðar-
innar frá efnaleg-u og siðlegu
hruni.
Og þú, »andbanningur«, sem nú
ert áhorfandi að ömurlegu á-
standi, hvað ætlar þú að gera?
Ætlarðu að láta þig þetta ástand
engu skipta? Viltu ekki minnast
þess, að þú kenndir »banninu«
mest um vínnautnina meðan það
stóð og taldir að allt myndi batna,
ef það væri afnumið? Varstu ekki
stundum að gefa það í skyn, að
þegar »bannið« væri afnumið
myndir þú koma í hóp þeirra,
sem efla vildu »heilbrigða bind-
indisstarfsemi« í landinu?
Sjálfsagt hefir þá hugur fylgt
máli. En það hefir lítið orðið
vart við þig ennþá í þeim hópi.
— Því er nú tími til kominn fyr-
ir þig að rumskast, og heitum við
nú á þig til liðsinnis. Þér hlýtur
að skiljast það, ekki síður en okk-
ur, að við svo búið má ekki
Áfengi og menning.
Hjá lítt mönnuðum og frum-
stæðum þjóðum gilda venjulega
ekki nein alþjóðalög. Það er nær
því algert einkamál hvers einstak-
lings hvernig lífinu er lifað. Með
öðrum orðum: Þar ríkir hið
gullna »einstaklingsfrelsi«, þar
sem hver má gera það sem honum
sýnist, án tillits til þess, hvaða af-
leiðingar það hefir fyrir hann
sjálfan, fjölskyldu hans eða þjóð-
ina í heild. Það eru til þeir menn,
sem jafnvel hjá menningarþjóð-
um, dreymir um þetta trelsi villi-
mennskunnar. En þó hefir þróun-
in verið þannig í margar aldarað-
ir, að fleiri og fleiri mál, sem áð-
ur voru talin einkamál, eru talin
þjóðfélagsmál, mál, sem alla þjóð-
ina varðar og hamingja hennar
byggist á, að miklu eða litlu leyti.
Þess vegna hefir verið bannaður
barnaútburður, þrælahald og
margskonar siðleysi annað, sem
hvílir eins og svartur skuggi yfir
fortíðinni og, því miður, á mörg-
um sviðum yfir nútíðinni, og það
er eitt af lögmálum lífsins, að
samhliða þeim menningararfi,
sem við tökum við af gengnum
kynslóðum, hljótum við einnig að
taka, að einhverju leyti, við þeim
arfi ómenningarinnar, sem þær,
í vanmætti sínum hafa ekki getað
losað sig við. Svo er því t. d. far-
ið með böl styrjaldanna. Á meðan
hernaðarandinn gengur í arf frá
kynslóð til kynslóðar; á meðan
rjúkandi morðvélaverksmiðjum er
skilað í hendur hverri nýrri kyn-
slóð, verður bölvun styrjaldanna
ekki ekki þurrkuð út úr lífi þjóð-
anna. Sama gildir um áfengísböl-
ið. Það er arfur ómenningar frá
standa, og enn síður dugi það, að
illt ástand versni, sem óhjákvæmi-
lega verður, ef ekkert er að gert.
Og þið foreldrar, sem eruð að
senda börnin ykkar inn í fram-
tíðina. Ætlið þið að standa á-
lengdar og láta Bakkus ræna þau
og alla þjóðina þeirri hamingju,
sem þið annars æskið þeim og
henni. Skilst ykkur ekki, að
drykkjuskapur og drykkjusiðir f
heimili og utan þess, eru tálsnör-
ur, sem þið leggið á leið barna
ykkar og sem lang líklegast
er að þau kunni að falla í. —
Viljið þið ekki sjálf rísa gegn
hættunni og verða sjálf algjörðir
bindindismenn, og hjálpa þannig,
með fordæmi ykkar, ungu kyn-
slóðinni til h'ins sama? Sú fórn,
1‘ærð á altari skyldunnar við það,
sem ykkur er helgast, myndt
auðga ykkur sjálf að hamingju og
verða börnum ykkar til blessunar.
Komið í Regluna með bömin
ykkar. Hún er enn, sem fyrr,
traustasta vígið til sóknar og
varnar gegn skaðsemdaráhrifum
Bakkusar.
Snorri Sigfússon.
fyrri kynslóðum sem svo virðist
samgróinn þjóðunum, eins og
styrjaldai’bölið, að nær því algert
vonleysi ríkir nú í heiminum um
það, að því verði af létt, og af
þessu mótast öll afstaða þjóðanna
gegn þessum höfuðóvin allrar
menhingar. Jafnvel sárbitur
reynsla og dýrar fórnir í margar
aldaraðir, hefir ekki getað leyst
þjóðirnar úr þessum álögum van-
ans, því ekkert annað en slík álög
geta réttlætt það tómlæti og á-
byrgðarleysi, sem í heiminum rík-
ir um þessi mál.
Á meðan áfengisbikarinn er lát-
inn standa við vöggu hverrar
kynslóðar; á meðan æskan elst
upp í áfengissýktu þjóðfélagi, þar
sem Bakkus er látinn sitja í önd-
vegi við öll hátíðleg tækifæri, er
sannarlega ekki að vænta siðbótar
í þessu efni. Og vissulega mun
sagan á sínum tíma dæma þá
kynslóð hart, sem á neyðartím-
um, örlagastund, opnar allar dyr
fyrir áfenginu og því böli, sem
því er samfara, því slíkri ráðstöf-
un hlýtur að fylgja eitthvert ham-
ingjuleysi.
Þjóð, sem vill í alvöru lifa
menningarlifi, verður að taka á-
fengismálin alvarlega, því þó að
leitað væri með logandi ljósi I
gegnum alla veraldarsöguna, mun
þar hvergi finnast, að áfengi hafi
nokkurn tíma skapað nokkur
menningarverðmæti, þvert á móti,
alls staðar brotið hana niður,
mergsogið og sýkt. Og hafi t. d.
áfengisauðmagnið byggt eitthvað
upp, sem eigna mætti menning-
unni, hefir verið brotið niður á
öðrum stöðum sem því svarað.
Það er ekki ætíð .sársaukalaust
að reiða pxjna að fornum rótuíh)
en ef að alþjóðarheill krefst þess,
verður að gera það. Og nú e r það
staðreynd, að fjöldi heimila um
allt land eru í rústum og á vonar-
veli af völdum drykkjuskaparins.
Það er staðreynd, að fjöldi manna
er samfélagi sinu*til byrði, van-
sæmdar og vandræða vegna á-
fengisnautnar. Það er staðreynd,
að fjöldi manna hefir farizt, bæði
beint og óbeint, vegna áfengis-
nautnarinnar. Það er staðreynd,
að fátækt, heilsuleysi og glæpir
sigla alls staðar í kjölfar drykkju-
skaparins. Það er staðreynd, að
samkvæmislífið er sýkt og rotið,
þar sem áfengið kemst að, og það
er staðreynd, að fjöldi æsku-
manna, bæði karla og kvenna, eru
að glata lífi sínu og framtíðar-
möguleikum, vegna áfengisnautn-
ar. Og ef þetta er rétt — og það
er rétt — er þá ekki dæmalaust
ábyrgðarleysi, bæði af einstak-
lingum, bæjar- og sveitarfélögum
og þjóðfélaginu í heild, að reiða
ekki öxina, eins og ástæður leyfa,
að rótum þessarar ómenningar?
Og ef að heilbrigð skynsemi og á-
byrgðartilfinning íslenzkrar al-
þýðu og ísl. stjórnarvalda fer
ekki að vísa hér veginn, væri ekki
ástæðulaust, þótt hinni ungu ís-
lenzku menningu færi á einhvern
hátt að hrapa heill, því áfengis-
nautn og menning geta aldrei átt
samleið til lengdar. Mig furðar á,
hve margir eru hér hlutlausir á-
horfendur. Mig furðar á kirkj-
unni og prestunum. Hvernig ætla
þeir að byggja upp guðsriki í á-
fengissýktu þjóðfélagi? Mig furð-
ar á læknunum, ef þeim er alvara
með að vinna að heilbrigði meðal
þjóðarinnar. Hversvegna vinna
þeir þá ekki á móti áfenginu, sem
greiðir svo mjög götu margra
sjúkdóma. Mig furðar á kennur-
unum, að þeir skuli ekki allir
standa í þeirri fylkingu, sem vill
áfengið burt. Og ég held ég fari
ekki með neinar öfgar þótt ég
segi, að hver kennari og skóla-
maður, sem ekki vinnur í alvöru
á móti áfengisnautn æskunnav,
skilur ekki köllun sína til fulls. —
Og mg furðar á konunum, hve
þær bera með mikilli þolinmæði
þann kross sem drykkjuskapurinn
leggur þeim á herðar kynslóð
fram af kynslóð, án þess að haf-
ast að, og myndu samtök um
gjörvallan heim á móti áfengi
og áfengisnautn. Þessar sömu
konur eru af sinni meðfæddu
samúð og líknarlund að leggja
fram óhemjumikla vinnu og fé til
að koma upp t. d. hælum fyrir
veikluð og vanrækt börn, sem oft
og tíðum eru drykkjumannabörn.
En hvers vegna ekki heldur að
vinna að því að drykkjumanna-
heimilin hverfi úr sögunni og þar
með þau ógæfusömu börn, sem
verða að alast upp á slíkum heim-
ilum?
Eg hefi nú með þessum fáu
örðum hér að framan sýnt fram