Alþýðuhelgin - 06.04.1950, Page 1

Georg Brandes:
Sháldið 09 maðurinn Esias Tegnér
Á morgun (13. nóv. 1882), eru
hundrað ár síðan þjóðskáld Svía
fæddist. Hann var skáld mikið og
hefur átt þeirri gæfu að fagna, að
verða frægur um alla Evrópu, miklu
frægari en nokkurt annað skáld á
hans reki hefur orðið, nema ef vera
skyldi H. C. 'Andersen. Og þó var
viturleiki hans meiri en skáldsnilld
hans, því að hann hafði opið auga
fyrir trúarbrögðum og pólitísku
ástandi aldar sinnar og skoðanir
hans í þeim efnum voru fjarri öll-
um hleypidómum. En í skáldskap
sínum lét hann, þrátt fyrir alla sína
miklu yfirburði, skoðun aldar sinnar
binda sig við þá fegurð í lýsingum,
er ekki átti við annað að styðjast en
hugmyndina eina, og við þá mál-
snilld, er íburðarmikil var og nokk-
uð laus fyrir. Menn geta gert sér
Ijósasta hugmynd um viturleik hans
af bréfum hans, sem eru einhver hin
fegurst rituðu, sem til eru í bók-
menntum Norðurlanda. í þeim er
hann eins opinskár og fjörugur og
hann er andríkur og frjálslyndur. Á
þeirn sést og hið innsta eðli hans enn
bctur en í ljóðum hans. Því þó þau
beri það með sér, að þau séu frum-
smíð en engin stæling, má þó á sum-
um þeirra endrum og eins þekkja
svip Oehlenschlágers, Schillers og
fleiri samtíðarmanna hans.
Ævisaga Tegnérs er enn eigi rit-
uð. Það eru einungis 36 ár síðan
hann dó, og ástin og virðingin fvrir
þcssum þjóðkæra manni hefur í Sví-
þjóð verið svo rík, að hið sanna um
hann hefur um stund orðið að lúta í
lægra haldinu. Menn hafa á ýmsan
hátt reynt til að gera Tegnér að
ímynd allrar fegurðar og fullkomn-
ESIAS TEGNÉK
unar (ídealíserað hann), en þaö, sem
Tegnér-svipurinn hefur grætt við
það, hefur hann aftur misst að sann-
leikanum og lífinu til. Það eru af-
leiðingarnar af skoðun þeirri, sem
algengust er á Norðurlöndum, að
hafa siðferðið fyrst og fremst fyrir
augum, er athuga skal merka menn
eða viðburði. Fyrst gera menn
strangar og óeðlilegar siðferðiskröf-
ur, og þær kröfur heimta jafnmarg-
ar ímyndaðar sem sannar kröfur
uppfylltar. Svo mæla menn mikil-
mennin í pólitík eða list með þess-
um kvarða, og neyðast til þess að
breiða lygi yfir mörg atvik eða
þegja yfir svo mörgu, sem unnt er,
til þess að stórmennið, sem mæla á,
mælist ekki alltof illa. Ef menn frá
því fyrsta hefðu vanizt á, að líta á
mannlífið eins og sá, er skyggnast
vill inn í fylgsni náttúrunnqr og að
dæma eins gætilega og náttúrufræð-
ingurinn, þá væri hægt að sýna sál-
arlíf þeirra manna, sem ritað er um í
bókmenntasögunni. í stað þess láta
menn sér nú venjulega nægja að
dást að listamönnunum með meira
eða minna bragðdaufum orðum.
Ævi Tegnérs var kyrrlát og til-
breytingalítil, og þar er engar merk-
.isatburði að finna. En árið 1825
skiptir ævi hans í tvo kafla. Það var
hugstríð, er það gerði, og sem kveikti
neista þann, er 1840 varð að æði.
Þessi sjúkleikur verpur undarlegum
sorgarblæ á hin síðustu ár skáldsins.
Eigi seinna en 1819 hafði hann í
ljóðum prédikað hina glaðlyndu,
gáskafullu kenningu sína, að skáld-
skapurinn væri ekkert annað en
heilbrigði lífsins, söngurinn eigi
annað en sigurljóð mannkynsins, er
bugprúð stigu frá heilbrigðum lung-
urn. Eftir þessari aðalskoðun sinni á
skáldskapnum var hann byrjaður á
hinu mikla skáldverki sínu, Frið-
þjófssögu. Þessi skoðun hans var
jafnt mótmæli gegn tilgerðartilfinn-
ingum og löngunardraumum róman-
tísku skáldanna sem örvæntingar-
og kvalakveðskap þeirra, er líktu
eftir Byron. En árið 1826 ritar hann
sjálfur í kvæði sínu „Mjeltsjukan'1
(þunglyndið) játningu, sem er svo
veikluleg og lýsir svo mikilli sorg,
að hún stendur ekki á baki neinna
þeirra skáldjátninga, er Tegnér voru
hvimleiðastar.
Eftir að hann í þrjú ár hafði
stundað nám sitt í Lundi, hélt hann
í 23 ár (1802—1825) fyrirlestra við
háskólann þar. Fyrstu átta árin var