Hermes - 01.10.1968, Page 5

snjöllu Ijóðskáldum einsog Ottavio Paz í Mexikó,
Huidibro, Cesare Andrade frá Equadore, Cesar Valejo
frá Perú.
Sá höfundur sem lengi var talinn helztur fulltrúi
suður-amerískra bókmennta í Evrópu er Argentínu-
maðurinn Jose Luis Borges. Hann er fyrst og fremst
intellektúal, vitsmunahöfundur, skrifar miklu fremur
með heilanum en hjartanu, ótrúlega víðlesinn og há-
menntaður höfundur sem hefur kafað í djúp ólíkleg-
usm menningarskeiða og er svo gáfaður að hann get-
ur látið lesandann svima, skírskotar til ólíklegusm
hluta úr menningararfi mannsins, hann vitnar til
dæmis í íslenzkar fornbókmenntir af mikilli þekkingu.
En Asmrias sagði í viðtali að Borges væri mikly frem-
ur Evrópuhöfundur en Suður-Ameríku, hann væri
vissulega einn af mesm rithöfundum heimsins en það
væri mesti misskilningur að flokka hann í suður-
ameríska skáldaskólann sem ætti allt annan blæ og
eiginleika. I sambandi við þýðingar á þessum bók-
mennmm segir Asmrias að þýðandinn þurfi auk þess
að vera næmur á hin fjölskrúðugustu blæbrigði
spönskunnar yrði hann að vera skyggn á þrennt sem
þær einkenndi í þessari röð: tilfinningar, hugboð,
hugsun.
Asmrias er fæddur árið fyrir aldamótin, þegar hann
var ársgamall náði fyrsti harðstjórinn á ævi hans ein-
veldi í Guatemala. Faðir Asmriasar var frjálslyndur
og mikilsmetinn lögfræðingur, forseti hæstaréttar og
hrökklaðist í útlegð og móðir hans var kennslukona
af Indíánakyni. Einvaldinn Cabrera hataðist við alla
andans menn að hætti einvalda og leitaðist við að
þurrka út allt andlegt líf með þeim árangri að þegar
hann var loksins fallinn hafði myndast eyða í andlega
lífið, það vantaði heila kynslóð listamanna og mennta-
manna svo að Asmrias og hans kynslóð fundu ábyrgð-
ina og risu myndarlega undir henni og sviðið auða
hrópaði á fríska andlega sveit, unga menn. Asmrias
ólst mikið upp undir handarjaðri móður sinnar og
ömmu og nam af þeim sögur og ljóð Indíánanna og
þaulkynntist þjóðsagnaheimi þeirra, þessara afkom-
enda hinna fornu Maya sem átm hámenningu sem
spennti yfir stór svæði í Mexikó og Guatemala með
ríkum goðsögnum og sérstæðum þróttmiklum hug-
myndaheimi og litríkum. Þessi æskukynni hafa litað
allan skáldferil Asturiasar og alla tíð hefur hann ausið
af þessum auði sem hann hlaut með móðurmjólkinni
og við kné móður sinnar og ömmu og ævinlega litið
á sig sem talsmann hins smáða og kúgaða Indíána sem
glataði sínu stolta ríki en rifjaði í sögum og ljóðum og
draumum upp forna frægð og lifði á henni einsog við
gerðum um okkar myrku aldir Islendingar.
Árið 1907 fékk fjölskyldan leyfi til að hverfa aftur
til heimilis síns í höfuðborginni úr hinum afskekktu
Indíánahéruðum útlegðarinnar rétt við mexíkönsku
landamærin og þá kom Asturias í nýjan heim sem
hann kallaði hinn lokaða heim hvítra og svonefndra
mestiza sem eru kynblendingar spánskra og Indíána.
16 ára hóf hann lögfræðinám að ósk föður síns við
háskólann í San Carlos í Guatemala. Þannig leið
æska hans fram í kyrrstæðum og þrúguðum heimi í
skugga einveldisins sem eitraði allt lífið. Allir óttuðust
Cabrera sem var kallaður el Cabron með hatursfull-
um hvíslingum, geithafurinn sem þýðir líka í latnesk-
um hugmyndaheimi hinn kokkálaði en það er ekki til
meiri svívirðing meðal latneskra þjóða, jafnvel svo að
á Italíu veit ég til þess að það er tveggja mánaða
fangelsissök að rétta upp tvo fingur framan í mann
til að tákna horn hafursins, en boðar gott ef fing-
urnir eru látnir vísa niður.
En árið 1917 varð ógurlegur jarðskjálfti sem lagði
borgina í rúst og lét ekki aðeins landið ganga í bylgj-
um heldur riðaði nú einvaldinn á veldisstóli sínum og
gífurlegt rót komst á hugi manna og fólkið vaknaði
af álagasvefninum. Það er sagt að jarðskjálfti þessi