Hermes - 01.10.1968, Síða 6

hafi hrist svo upp í hinum unga laganema að lög-
fræðin varð að þoka fyrir skáldskapnum en þó lauk
hann prófi og hlaut doktorstitil fyrir ritsmíð sem
hann nefndi El problema social del indio, Þjóðfélags-
vandamál Indíánans; þetta var árið 1923 og vakti
geysiathygli og kom út á prent. 1920 hafði einvald-
inn kastast úr sínu skekna sæti veldis og fara af því
sögur að fólkið vildi ekki trúa því að þessi gamli aumi
maður sem var dreginn fyrir rétt til að svara til saka
fyrir fólskuverkin væri sá sá sami og hinn ægilegi
einvaldi og héldu að það hefðu verið höfð manna-
skipti og hinn hefði komizt undan eða breytzt í dýr
sem byggi í helli eða gengið inn í björgin eða orðið
loftandi. Nú voru stúdentarnir forustusveitin, Asturias
var þar fremstur í flokki. Hann stofnaði stúdenta-
samband Guatemala og var fulltrúi þess á alþjóða-
stúdentamóti í Mexíkó 1921. Þeir fóru geyst þessir
ungu menn og dreymdi um réttlæti og betra líf en þá
kom enn sem fyrr í ljós að á bak við tjöldin voru
framandi öfl sem beittu öllum ráðum til þess að halda
sínu og auðmenn og herforingjar studdir erlendum
fjármálaöflum hertu aftur tökin og hlaut þá að lenda
saman við stúdentana, Asturias stofnaði blað við
þriðja mann sem deildi hart á herinn fyrir yfirgang
hans og það fór að hitna í kringum Asturias, barátt-
an var vonlaus, það lá við að vinur hans týndi lífi í
höndum andstæðinganna og óttaslegnir foreldrar
Asturiasar töldu hann á að fara til náms í Evrópu. Þá
hafði Asturias um sinn ætlað sér að verða tónlistar-
maður en faðir hans þrábeiddi hann að leggja stund á
þjóðarrétt og þjóðhagfræði. 1923 fór hann í því skyni
til Lundúna en hætti námi þar og skyndaði sér til
Parísar þar sem hann leitaði uppi fremsta sérfræðing
þátímans í fornfræðum Indíána sem einkum var marg-
fróður í öllu sem laut að Mayamenningunni fyrir
komu Kolumbusar í Vesmrheim.
Þessi maður var prófessor við Svartaskóla og nefnd-
ist Raynaud, Asturias nam í þrjú ár í Sorbonne og
þýddi á spönsku goðafræði Indíánanna og helgisagnir,
safn er nefndist: Popol-Vuh.
Þessi ár sem hann dvaldi í París skrifaði hann bók
sem hann byggði á þjóðsögum Indíánanna og eys af
lindum úr þeim sagnheimi, hann helgar móður sinni
sögurnar. A titilblaðinu stendur: A mi madre, que me
contaba cuentos, til móður minnar sem sagði mér
sögur. Asturias formar efnið með sínum sérstæða
hætti og allt er upphafið af hans voldugu skáldgáfu
og töfrum slungið. Mælskan er vængjuð og músíkölsk
og verður ekki skilað fyllilega í þýðingum enda er
spánskan öðrum tungum fremur ljóðmál. I prósa
Asturiasar eru allskonar hljómbönd eða tónrím sem
gerir textann sérlega heillandi ásamt hinum skörpu
myndum sem ljósta vitundina, töfra en gera stundum
margt yfirþyrmandi og þrúgandi. I þann tíð var vald
Paul Valéry geysimikið í bókmenntaheimi Parísar og
víða um heim litu menn á hann sem einskonar páfa
intellektúalismans, hann kynntist bókinni í handriti
og skrifaði formála og þakkaði það lán að hafa feng-
ið að kynnast þessu verki sem hann lofaði mjög. Hann
sagði reyndar að ekkert hefði virzt meira framandi sín-
um anda en þessi sem hann nefndi sagn-drauma-ljóð
þegar hann hóf lesturinn en hann heillaðist og sagði
í formálanum: Þessa bók þótt lítil sé drekkur maður
fremur en les. Leyendas de Quatemala var fyrst gefin
út í Madrid 1930 en var brátt þýdd á frönsku og síðan
á önnur tungumál fjölmörg. Með þeim Valéry varð
mikið vinfengi upp úr þessum fyrsm kynnum og
Valéry hvatti hinn unga vin óspart til að hverfa heim
og halda áfram að ausa af þessum fágæta efnivið, það
væru mikil forréttindi einum höfundi að eiga aðgang
að slíkum uppspretmlindum. Líkt hafði farið með
þeim löndum Yeats hinu mikla írska skáldi og Synge
þegar þeir hittust í París og olli því að Synge hvarf
heim til Irlands og varð mikilvægur fyrir heimsbók-