Hermes - 01.10.1968, Page 9

einsog eldstólpar, leiftrandi myndir lýsa magnað
landslag og sýna manneskjurnar hvernig þær eru
bundnar landinu með ævafornum galdri. Þetta á ekki
sízt við um þá bók sem næst kom út: Hombres de
Maís, Menn úr maís, prentuð í Buenos Aires. Hvergi
hefur verið lýst bemr né kafað dýpra í lífi Indíánans
og raktar rætur hans, röntgenlýst geðið fangelsað í
þögninni, hinna örsnauðu erfingja hinna miklu Maya.
I bókinni Herra Forsetinn lýsti Asturias einveldinu.
Næst grandskoðar hann í Menn úr maís hinn kúgaða
Indíána sem má endalaust þola og bíða.. Eða einsog
Asturias segir í ljóði:
að lifa allar breytingar af er þitt hlutverk^
I dag ert það þú og einhver þér líkur annar
þú heldur áfram á morgun að bíða
hið steingerva haf verður að fjallarana
og leiftur krystallast í vötn
ekkert liggur á. Manneskjan fullkomnast aldrei
Annarsstaðar segir hann:
Indíáninn er sá sem grætur sína gleði.
Þessi bók er lýsir grimmd, viðkvæmni, sársauka:
þar víxlast furðulegar draumsýnir og súrrealistískar
ofskynjanir á landslagi þar sem eldfjöll lita himininn
gráan með ösku sinni eða rjóða hann og blóðlita
kraumandi glóð eða spegla brennisteinsgula nekt sína
í sjúkum spegli hans, og litlir menn æða með andlit-
ið salt af tárum sem streyma úr blindum augum hróp-
andi á konuna sem hefur yfirgefið þá og er því eina
kona heimsins þrátt fyrir allar aðrar konur og staulast
um einstigið á barmi hengiflugsins, og æði þeirra
bjargar þeim frá seið hyldýpisins sem togar, og Indí-
áninn rís með blóðug augu úr mjúkum ryksköflum
vegarins upp af nekt konunnar sem fylgdi honum af
markaðnum og getur ekki sefað hann, og þegar hann
fer á krána þá er brjálæðið í brennivíninu og hann
drekkur þangað til hann hnígur á gólfið, og hann
heldur svo fast um sjalið sem hann keypti í borginni
handa konunni sem var farin þegar hann kom heim
að veitingakonan nær því ekki úr greip hans þó hún
glenni upp kjaftinn á honum með afli valkyrju sem
á til mikils að vinna og helli upp í hann í dáinu heilli
flösku af brennivíni, svo hann er næstum alveg dauð-
ur og verður með naumindum forðað frá helju með
vísindum lækna fyrir milligöngu lögreglunnar.
Samkvæmt Indíánaþjóðsögunni skópu guðir í ár-
daga menn úr hinni helgu jurt maísins. Menn úr
maís. Og Indíánarnir trúðu að maís mætti aðeins
neyta til að seðja hungur sitt og sinna en ekki um-
fram það, ekki til að græða á honum. Það er stríð í
þessari bók milli þeirra sem eru af nýjum tíma og fara
um brennandi skógana og eyðandi hinum fjölskrúð-
uga heillandi gróðri og svívirðandi jörðina með eld-
inum og rækta upp úr öskunni maísinn svo aðrir geti
grætt á honum: þeir stóru sem ekki sjást á þessu
leiksviði, goðmögn nýja tímans, hinir fjarlægu guðir
fjármálaheimsins sem sitja ópersónulegir á skrifstofum
sínum og reykja sína stóru vindla í Boston, Chicago
og New Orleans. Þeir, þessir gringos, eru ennþá ósýni-
legir í þessari bók sem er fyrst og fremst um Indíán-
ann og líka um chapin, kynblendinginn þar sem sigr-
aður og sigurvegari mætast í blóði manns, stund-
um Spánverja. En alltaf alþýðuna, þolandann mikla.
Og maísræktendur eru að berjast við Indíánana í
fjöllunum sem eru hálfir þjóðsaga og ósigrandi
nema með svikum, með eitri; svikaranum og allri
hans ætt er refsað með því að þeir eru gerðir ófrjóir,
kyn þeirra bölvað, galdramennirnir náðu að formæla
þeim áður en þeir voru drepnir af svikurunum og
hermönnunum. Foringi uppreisnarindíánanna í fjöll-
unum Gaspar Ilom steypti sér í fljótið; en Indíánarn-
ir trúðu áfram að andi hans væri nærri og myndi