Hermes - 01.10.1968, Side 12

er beitt ofbeldi, nauðgað með ýmsum hætti. Ein átak-
anlegasta sagan heitir Torotumbo, og segir frá fátæk-
um Indíánum sem koma til kaupmannsins tveir sam-
an með litla dótmr annars þeirra sjö ára og ætla að
fá sér leigðar grímur hjá gamla manninum fyrir
hátíð hinna brúnu, og litla stúlkan villist frá mönn-
unum og lendir inni í grímusafni búðarinnar og stend-
ur andspænis grímu djöfulsins með gulu hornin og
grænu augun og hvítar vígtennur og rófu og loðnar
klær sem þjóðtrúin telur að taki í sig lifandi hold
um hátíðina, við óttaóp hennar kemur kaupmaðurinn
gamli með þurrmjólkurlita húð og kiprur í augnlok-
um svo vinstra augað er sídeplandi og finnur litlu
stúlkuna sem er búin að pissa á sig af hræðslu, nauðg-
ar henni og drepur, kastar svo yfir líkið djöfulsbrúð-
unni sem sýndist vera af holdi og blóði svo Indíán-
arnir trúa því að djöfullinn hafi framið hinn ægilega
verknað. Og þá þóttist kaupmaðurinn hólpinn og
gerði ráðstafanir í samráði við kirkjuna um að brenna
á báli á hátíð djöfulsmynd Hins Lifandi Holds, sat-
anska holdtekju kommúnismans og nauðgarann ...
en Kalabríumaður einn hafði séð til hans fremja giæp-
inn og neyðir kaupmanninn til þess að segja sér frá
ráðagerðum leyninefndar á vegum Bandaríkjamann-
anna og afturhaldsins um ofsóknir gegn grunuðum
andstæðingum kúgunarinnar, og sagan endar á
sprengingu og uppreisn þegar átti að brenna brúðuna
með djöfulsgrímuna, Torotumbo.
1962 voru Asturias og síðari kona hans, Blanca de
Flora, handtekin sökuð um undirróður gegn Guate-
malastjórn. Þegar þeim var sleppt fluttust þau til
Frakklands og síðan til Italíu. Arið áður hafði þriðja
bindið af bananaþríleiknum komið út: Los ojos de los
Enterrados, Augu hinna gröfnu sem er talið með allra
merkustu og stórbrotnustu verkum Asturiasar, tengt
efninu í undanförnum bindum bananaþríleiksins en
kannski ennþá þéttara og margslungnara og stærra í
sniðum. Þjóðtrú Indíánanna segir að hinir dauðu hvili
í mold með opin augu og bíði þess dags að réttlætið
sigri, fyrr fá þeir ekki frið né geta þeir lokað augun-
um.
Loks má geta síðustu bókarinnar sem mér er kunn
af verkum Asturiasar: Miilattakonan og herra fluga,
furðuleg saga fuil af sjónhverfingum og myndbreyt-
ingum og segir frá Indíánanum Yumi sem selur kon-
una sína til þess að verða ríkur og hún er borin burt
í fellibyl af maísdjöfli. Það er alltaf að koma á dag-
inn að hlutirnir eru annað en þeir virðast og sviðið er
lostið ógnum og skelfingum og göldrum, endalaust
gerningaverður.
Fátt hefur verið sagt af Asmriasi sem ljóðskáldi
þótt vert væri. Ljóðabækur hans eru þó nokkrar orðn-
ar og mætti nefna: Mensajes indios, Indíánaboðskapur
eða Indíánaerindi. Oft er um það talað sem Nicolas
Guillén hefur gert fyrir múlattana á Kúbu með ljóð-
um sínum: að vekja sjálfsvitund þeirra og stolt, mikið
skáld og kynblendingur sjálfur. Með sama rétti má
segja að Asturias hafi flestum bemr túlkað sál Indíán-
ans og heim hans, um leið og hann hefur skapað bók-
menntir sem varða allt mannkynið, túlkað frumöfl í
mannssálinni og náttúrunni með snilldarlegum hætti
og tengt þau lífi nútímamannsins. Hann var því vel
að Nóbelsverðlaunum kominn.
Nú er svo komið að Asturias hefur verið skipaður
sendiherra síns lands í París, það gerði stjórn sem
tók við eftir kosningar og hafði í fyrsm ýmsa tilburði
til frjálslyndis, en vakti brátt vonbrigði, og Asmrias
hefur legið undir ámæli fyrir að gegna þessu starfi á
vegum böðla þjóðar sinnar. Hann hefur látið uppi, að
hann hefði hug á því að láta ekki af starfi fyrr en
hann hefði opnað í París sýningu á list Mayamenning-
arinnar sem átti að vera í ár. Og í skáldskap sínum er
hann sem fyrr ákærandi ofbeldis og kúgunar, og mál-
svari hinna smáðu.