Nútíminn - 10.03.1962, Blaðsíða 5

NÚTÍMINN
5
Vélvæöing krefst
/
Ræðu þessa flutti séra Arelíus Níelsson,
/
formaður I.U.T. á fundi ungtemplara, er
minnst var ungtemplaradagsins
Unga fólkið í dag stendur á
því stigi, að því hafa opnazt nær
ótæmandi möguleikar til þroska
og lífsþæginda, sem það hefur
aldrei notið áður, og veröldin
aldrei kynnzt.
Það stendur á þröskuldi at-
ómaldar. Opnazt hefur hliðið
að veröld máttarins, sem aldrei
áður veittist nema í óljósum
gr'un spámanna og sjáenda, sem
lítt var trúað.
Fyrirheit kraftarins, sem mun
létta öll störf og leggja að fót-
um mannsins jörð og loft og
höf, blasa hvarvetna við. Óðar
en varir verður aflið, sem fengið
var frá kolum og gufu, jafnvel
rafmagn, líkt og forn leifð, sem
hægt verður að tala um líkt og
eld í hlóðum við hlið rafelda-
vélar eða grútartýru við hlið-
ina á neonljóskastara. Óska-
stundin mikla undir fæti regn-
bogans er runnin upp. Manns-
barnið stendur með stein mátt-
arins í hönd brosandi en þó
hikandi. Hið sama má segja
viðvíkjandi sigrum efnafræð-
inga og vísinda yfir ýmsum
sjúkdómum, sem mest þjáðu
einstaklinga og fylltu heilar
þjóðir ótta og uppgjöf. Berklar,
bólusótt, barnaveiki, lömun eru
að mestu sigraðir sjúkdómar og
morgunroði sigursins yfir
krabbameini bregður þegar
ljóma á himin framtíðar. Lyk-
illinn er þegar í hönd þeirra,
sem lengst eru komnir inn um
hlið fyrirheitanna.
En allri vegsemd fylgir vandi.
í fornum Ijóðum íslenzkum er
sagt frá kvörninni Grótti, sem
mól mönnum gull og gleði. En
þar þurfti hóf og mát til að
stilla svo um að ekki breyttist
sú blessun og sá auður í bölvun
og eyðileggingu á skammri
stupd.
Hið sama má segja um vél-
væðinguna og raunar alla sigra
mannshugans yfir efninu, allar
þrekraunir til útrýmingar böls.
Þar getur alltaf skeð, að síðari
villan verði verri hinni fyrri.
En það gerist, ef orka hins hug-
læga, kraftur hjartans og til-
finninganna verður minni en
orka efnisins. Þá verður allt,
sem bezt var til ills, og það sem
helzt var fagnað vekur mestan
ótta.
Öll tækifæri ykkar, glaða,
glæsilega unga fólk, geta einnig
breytzt í böl og eyðingu, harma
og glötun, ef ykkar innri máttur
er ekki hæfur til að velja og
hafna á réttan hátt, og notfæra
sér tækifærin án þess að týna
sjálfum sér í hrunadansi augna-
bliksóska og fagnaðarvímu.
Fátt getur orðið hættulegra
hamingju fólksins en hraði og
máttur vélvæðingar, ef fólkið
heldur ekki vöku sinni við vél-
arnar, ef svo mætti segja. Tök-
um t. d. bílana, sem allir
þekkja hér bezt, af öllu því
sem vélvæðing enn hefur veitt.
Hver gæti ímyndað sér, að þessi
fögru nytsömu tæki eyðileggi
meiri verðmæti og fleiri manns-
líf en flest annað hér á landi,
skapi sársauka, angist, kvíða og
sorgir. En allt þetta gerist nær
daglega næstum fyrir augum
okkar, þrátt fyrir að hundruð-
um þúsunda króna er varið á
einn eða annan- hátt til að
draga úr hættunni. Og þessi
vandi, þessi hætta og ótti vex
með hverju ári, sem líður og
eyðileggingin að sama skapi.
Orsökin ér, að mennirnir, sem
stjórna hafa ekki haldið vöku
sinni, annað hvort sofa þeir
sjálfir eða samvizka þeirra við
stýrið. Og eins andartaks svefn
getur valdið ævilöngum ör-
kumlum eða dauða og sorgum.
Og flest slysin orsakast af á-
fengisnautn, of miklum hraða,
sígarettureykingum eða ástar-
flirti. Og er þó hið fyrsta langt-
um verst.
En þið getið notað þetta dæmi
um bifreiðar, keyrslu þeirra,
hraða og andvaraleysi stjórn-
enda þeirra, sem mælistiku á
alla vélvæðingu og það, sem
henni fylgir. Og hvað er þá
bíllinn á við það sem hraðara
fer og knúið meiri orku og
hættulegri. Hugsið ykkur þá,
sem stjórna flugvélum og orku-
vdrum nútfmans undir sömu
sakir selda. Að ekki sé talað um
þá, sem stjórna tækjum þeim,
sem eytt geta heilum borgum
bindindis
og þjóðum. Skyldu þeir ekki
þurfa að halda vöku sinni. Og
sú vaka fæst ekki sízt með bind-
indi. Það er því ekki ofsögum
sagt, að yfirskrift Ungtemplara
dagsins er orð í tíma talað: Vél-
væðing krefst bindindis, annars
getur hún skapað ótakmarkaða
bölvun.
En vélvæðing gerir fleira en
auka hraða og krefjast allrar
orku hugans hvert augnablik.
Hún skapar einnig’tækifæri til
tómstunda. Nú þarf fólkið
ekki að hanga við érfiði sitt
lon og don myrkranna á milli.
Bráðum eru orðnir tveir frí-
dagar í viku hjá fólki hér á landi
og auk þess oft ekki langir dag-
ar skyldustarfs. Ungu fólki er
frí yfirleitt hið mesta fagnaðar-
efni og er það að vonum.
En fár veit hverju fagna skal.
Frelsi og val tómstundanna
mörgu getur orðið og er orðið
eitt hið mesta vandamál hjá
menningarþjóðum nútímans.
Þessir starfslausu tímar mega
nefnilega ekki vera starfslausir
umfram nauðsynlega hvíld. Þar
þarf að skipuleggja, byggja upp
og undirbúa, svo unnt sé að
njóta hollrar gleði, hressandi
athafna, sem veita þroska og
aukna hæfni, þar sem skyldu-
störf ná ekki til. Og fátt er
meira eitur menningarlífi
nokkurrar þjóðar eða félags, en
að helga þessar stundir, frjálsar
og fagrar stundir glæsilegrar
æsku áfengisnautn og eiturbrosi
og þar af leiðandi áflogum, ill-
indum, veikindum, ófrýnileik,
syndum og glæpum. Vélvæðing-
in veitir tómstundir, en sé ekki
staðið á verði og vakað í anda
orðanna:
„Vélvæðing krefst bindindis,"
þá eru öll blessuð fríin eitt hið
hættulegasta og hræðilegasta,
sem íslenzkri æsku hefur enn
verið gefið af tækifærum og
náðargjöfum Guðs og eldri kyn-
slóðar. Gefið því frístundunum
gildi íþrótta, fagurra lista, göf-
ugra félagsstarfa, hugleiðslu og
Síynd i’rá s.l. samri. Ungíemplarar á fezSal
helgidóma, vakið og biðjið
þar vel við.
Hið síðasta, sem ég ætla að
minna á, eru sigrar vísinda og
tækni vfir' alls konar sjúkdóm-
Ættum við að halda áfram á
um, sem hafa verið óvinir
mannkynsins. Hvernig þurfum
við þá að njóta þeirra sigra?
Frh. á bls. 4.
Kvæði mánaðarins:
Daginn eftir
Bertel Gripenberg
Að morgni eftir nautnanóttu skin.
Um ncestum byrgðar rúður geislar srnjúga
sem kaldar, bleikar örvar inn til mín,
er retli sér i hjartastað að fljúga.
Og það er stundin, þegar lystin flýr
og þrotinn líkami auknum nautnum hafnar,
og dauðinn einn i vinsins veigum býr,
og viman undir þreytufargi kafnar. —
Þá hrökkva gluggans hlerar upp á gátt.
Um húsið streymir dagur nýr og glaður.
Og Ijósið sker i augun, hart og hrátt.
Ég hreyfist ekki, ligg sem dauður maður.
/ lofti lianga hrímgrá tóbaksský,
hvert húsgagn litar smáger öskusalli.
Mér er sem borg mér birtist draumi i,
sem brunnið hefði af gosi og vikurfalli.
Um borðin flóir bœði öl og vin
og brenndir vindlastúfar liggja i hrönnum.
í glasabrotum geisladýrðin skin
og glömpum slcer af tcemdum drykkjarkönnum.
Á dívaninum bifast meyjarbrjóst
með bleikum fölva undir dreifðum lokkúm,
og undan velktum faldi, er fullháft dróst,
sjást fcetur skólausir i þvceldum sokkum.
Sú kinn er föl, sem brann við húmsins bál
og brosin dauð og köld á þurrum vörum.
Hvcr þrá er stirnuð, þrotin gleðimál,
og þögul, sneypt og ráðalaus við störum.
t ösku og þögn er eldgosinu drekkt,
á enda glaumsins tryllti bragur sunginn,
og birtan spotlar okkar næturnekt,
og nautnadraumsins sápukúla er sprungin.
Nú verður andstyggð okkar nauln i gcer.
Af iðrun titrar sérhver hjartastrengur.
Allt var það blekking! Sæll er sá, sem fær
að sofa i allan dag — og miklu, miklu lengur.
Magnús Ásgeirsson þýddi.
I