Nútíminn - 10.03.1962, Blaðsíða 10

10
T
NÚTÍMINN
A 4. þúsund manns ...
UPTON SINCLAIR:
Framhald af 1. síðu.
anna. ÞaS verSur því ekki
sjötugt sé fullur helmingur íbú-
sagt, að ekki sé sæmilega séS
fyrir þessum þörfum Reykvík-
inga og heldur verður samjöfn-
uSurinn óhagstæður fyrir leik-
menntina, þegar tillit er tekiS
til þess, aS í höfuSborginni eru
' aSeins 2 leikhús, meS sæti fyr-
ir 1000 manns.
Framhaldssaga
Eiii sjoppa á rími-
lega 1000 manns,
auk matvöruverzl-
ana með kvöldsölu
Ekki er síSur vel séS fyrir
sjoppuþörf unglinganna, því
aS ein sjoppa er á hverja 1014
íbúa, auk 23 matvöruverzlana
meS kvöldsölu. Þessar sjopp-
ur, sem fyrir löngu síSan eru
orSnar svartur blettur á borg-
arlífinu, eru í rauninni ekkert
annaS en undirbúningsskóli
fyrir veitingahúsalífiS. Þær
eiga engan rétt á sér — þjóna
engum heiSarlegum tilgangi.
HagræSi þaS, sem sumir telja
aS þeim, er hægt aS veita
borgurunum meS kvöldsölu
matvöruverzlana. ÞaS er krafa
allra góSra og hugsandi borg-
ara, aS öllum sjoppum borgar-
innar verSi lokaS tafarlaust.
ÞÝÐANDI: ÓLAFUR F. HJARTAR
En hvað sem því líður, varði ég tímanum með því að
reika um alla landareign skólans og reyndi að festa í minni
svipmót staðarins. Ég dáðist að víðum völlum og æfingar-
svæðum, sem lágu í brekku við stóran tanga, þar sem breitt
fljótið mjókkaði og rann í bugðu. Ég athugaði tígulegar
byggingar, sem voru á víð og dreif, setti á mig nöfn þeirra
og byggingarstíl. Ég stóð á stóru æfingarsvæðinu og horfði
á gráklædda, unga hermenn lands míns þola hina hörðu
stríðsþjálfun. Þeir framkvæmdu flóknar æfingar og fætur
þeirra hreyfðust af jafnmikilli nákvæmni og hafaldasköft í
vefstól. Ég hreyfst af ljósum blöðum laufskóganna, gekk eftir
„Ástarbrautinni“, rannsakaði gamlar, æruverðar fallbyssur
og undi við fagurt útsýni uppeftir blárri ánni. Ég aflaði mér
rita, sem fáanleg voru um þessa frægu stofnun, fékk upp-
lýsingar um inntökuskilyrði nemenda og allar aðrar reglur
og fyrir mæli. Ég spurði ótal spurninga, gekk til gistihússins
á kvöldin og fyllti minnisbók með allskyns smáatriðum. Síð-
an hélt ég aftur til herbergis míns í New York og fór að krota
niður með blýanti á ódýran skrifpappír. Ég skrifaði fyrir-
sögn með miklu útflúri:
Hvað er gert fyrir
æskulýðiim?
HvaíS er gert til mótvægis
fyrir æskulýtSinn? Því miSur
alltof lítiS. Sízt ber þó aS van-
þakka þaS, sem gert er, og
starf ÆskulýSsráSs, undir for-
yztu hins ágæta æskulýSsleiS-
toga, ( sr. Braga FriSrikssonar,
er ágætt þaS, sem þaS nær.
En aSstaSan er fjarri því aS
vera nógu góS ennþá. ÞaS
verSur aS krefjast þess, aS
bærinn geri nú stórt átak til
þess aS bæta aSstöSu Æsku-
lýSsráSs.
Ekki má heldur gleyma því,
sem góStemplarar hafa reynt
aS gera fyrir unga fólkiS. En
einnig þá skortir tilfinnanlega
aSstöSu, ennþá tilfinnanlegar
en ÆskulýSsráS. Verra er þó
þaS, aS of marga virSist skorta
skilning á því, sem þeir eru aS
reyna aS gera fyrir æskulýS-
inn, og dæmi eru um þaS, aS
þeir er fremur hlífa skyldu
ÞaS er staSreynd, aS ung-
lingar hemjast ekki inni á
kvöldin. ÞaS er líka staSreynd,
aS sjoppulíf borgarinnar dreg-
ur þá aS sér og aS sjoppurnar
eru hreint pestarbæli fyrir ung-
lingana. ÞaS verSur aS horfast
í augu viS þessar staSreyndir
vega aS þeim. Til er aS bæSi
skólamenn og jafnvel logregl-
an amist viS þessari starfsemi
góStemplara. Rétt eins og þeir
vilji heldur vita af unglingun-
um á sjoppunum!
Framh. á bls. I 1.
HETJUDÁÐ MARK MALLORYS.
eða, Fyrstu sporin til West Point
eftir
Frederick Garrison, liðsforingja,
Bandaríkjunum.
Þetta var rithöfundarnafnið, sem útgefandinn hafði^gef-
ið mér, og ég gat ekki látið hjá líða að hugsa um, hvort slík
persóna væri í raun og veru til. Ég byrjaði þannig: „FYRSTI
KAFLI. Tvevr umseekjendur. Fyrstu orðin voru: „Er þetta
sæti laust?“
Fyrsta atriði fór fram í járnbraut á stöð í Omaha. Tveir
ungir menn sátu saman. Þegar lestin rann út af stöðinni,
fóru þeir að ræðast við. Þá kom í ljós, að báðir voru á leið
til West Point. Annar var þegar búinn að fá skólavist. En
hinn — Mark Mallory — komst brátt að raun um. sér til
sárra vonbrigða, að hinn nýi vinur hans hafði verið tilnefnd-
ur úr hans eigin héraði! Það hafði í för með sér, að Mark
yrði að bíða í fleiri ár, áður en hann fengi tækifæri til'þess
að komast á skólann í West Point. (En bíddu, kæri lesandi,
örvæntu ekki. Örlögin voru hetju okkar hagstæð).
Annar kafli bar fyrirsögnina: Hvernig fór fyrir Kyrrahafs-
lestinni.
Og það fór illa. Það varð mikið járnbrautarslys, og nýi
vinur Marks varð svo illa særður, að hann gat ekki haldið
til West Point. En Mark slapp ómeiddur. Þéss vegna var
liann viðstaddur, þegar gamall bóndi kom ríðandi á slys-
staðinn. Bóndinn og fylkisstjórinn, því að hann var einnig
með lestinni, áttu eftirfarandi samtal:
„Getur þú ekki sótt hjálp?“ spurði fylkisstjórinn.
„Er enginn hér til hjálpar?“
„Hvar er næsti bær?“
„Grangers, þrjátíu mílur héðan.“
„Guð minn gðóur!“
„Það er símstöð í tíu mílna fjarlægð héðan,“ sagði gamli
maðurinn.
„Nú!“
„En símritarinn er ekki við. Hann fer til Grangers á
hverju kvöldi og dvelur þar um nætur.“
„Þetta er það versta, sem ég hef heyrt!“ hrópaði fylkis-
stjórinn. ,
„Þetta er það versta! Ó, ef við bara hefðum símritara.
Hann gæti bjargað tugum mannslífa. En þetta er þó —
.,Láttu mig fá hestinn!"
Þetta var auðvitað Mark Mallory. Hann reið ekki ein-
ungis hinum villta og hættulega hesti, sem bar nafnið „Tig-
ei ", en hann náði til stöðvarinnar og sendi boð, svo að hjálp
barst brátt til hinna særðu. Þvínæst sendi hann langa og
irábæra frásögn um slysið til blaðsins Globe, þar sem fylk-
isstjórans \ ar getið, og fékk fimm hundruð dollara ávísun
í greiðslu. Þannig bar það við, að hann kornst á herskólann
og gat samtímis alið önn fyrir gamalli og fátækri móður.
Mark Mallory sögurnar heppnuðust vissulega vel frá
bæjardyrum útgefandans séð. Ritstjórinn sagði mér, að hinn
mikli hr. Smith í fyrirtækinu Street & Smith hefði spurt
hann: „Hefur þessi ungi náungi lokið námi í West Point
lierskólanum?“ Ogsvarið var: „Já, hann lauk honum á þrem
dögum.“
Sögurnar voru einnig velheppnaðar séð frá rnínu sjónar-
miði, því að þær öfluðu mér viðurværis og gerðu mér kleift
að sjá um fátæka (en ekki aldraða) móður mína. Þær hafa
einnig heppnazt vel frá sjónarmiði bókasafnarans. Heftin,
sem seld voru á finnn cent, fyrir fimmtíu og átta árum, eru
nú fimm dollara virði. Eina tjónið, sem þær hafa ef til vill
valdið, kann að vera það, sem vinur minn Van Wyck
Brooks1) skrifar í sinni ágætu bók: The Confident Years
(Hin öruggu ár). Hann segir þar:
„Upton Sinclair . . . ól önn fyrir sér með því að senda frá
sér sögur í fjöldaframleiðslu, „fimm centa sögur“, líkar þeim
sem Dreiser var Önnum kafinn að gefa út nokkrum árum
síðar. Þetta veitti honum sennilega örlagaríkt áreynsíuleysi
og lagði grundvöllinn að hversdagslegum stíl, sem hann gat
sjaldan losnað við, jafnvel eftir að hann var orðinn alvar-
legur rithöfundur.“
Tíminn leið. Herskipinu „Maine“ var sökkt í Havanna-
höfn, og land okkar fór í stríð við Spán. Hetja mín frá West
Point var laus við skólann í sama mund. Og þarna sat ég
í herberginu mínu í New York, kom njósnurum að óvör-
um og fann upp ótal taugaæsandi viðburði. Þegar fv'lk
spurði mig," hvað ég væri að sýsla, var ég vanur að svara:
„Drep Spánverja.“ Ég lét mér í léttu rúmi liggja að sökkva
heilum flota af tundurskeytabátum óvinanna til þess að
ná stíganda.
Það leið ekki á löngu, unz ritstjórinn varð alltof önnum-
kafinn til þess að halda áfram með sinn hluta af ritröðinni.
Hann bað mig að annast einnig söguna um Annapolis. Ég
ferðaðist til Maryland, „lauk sjóherskólanum í Annapolis
á þrem dögum“, sneri aftur og lagði tvisvar sinnum harðar
að mér en áður. Að ári liðnu fékk ég auk þess enn verkefni
hjá fyrirt'ækinu. Ég átti að skrifa eina bók á mánuði fyrir
svonefnt Columbia ritsafn. Þannig varð ég að afkasta átta
þúsund orðum á dag. Leigurithöfundar munu eiga erfitr
með að trúa því, en sú var reyndin. Ég handskrifaði ekkt
lengur. Eg hafði tvo hraðritara og lét þá vinna annanhvorn
dag, eða réttara sagt annaðhvort kvöld frá klukkan sjö til
níu eða tíu. Þegar ég var loksins laus úr þessari þriggja eða
fjögra ára þrælavinnu, var efnismagnið orðið álíka stórt
og heildarútgáfa af skáldsögum Sir Walter Scott.
Nú fór ég að skrifa alvarlega skáldsögu. Á þeim tíma var
mikið rætt um „Hina miklu bandarísku skáldsögu“, og ég
hafði í hyggju að skrifa liana. Þar sem útgefendum féll hún
ekki í geð, fékk ég tvö hundruð dollara að láni hjá Bland
frænda og gaf hana sjálfur út.
Hún seldist illa. En hún leiddi til þeirrar fyrstu vináttu,
sem ég lýsi í þessari bók. Þess vegna byrja ég á sögunni um
Jack London og George Sterling, O. Henry og Stephen
Crane. Ég byrja á fjórum frábærum og ágætum Bandaríkja-
mönnum, senr lifðu til þess að skrifa og létu lífið af völdum
áfengis.
l) Þekktur bandarískur gagnrýnandi.
/